—138—

NEMESIO ETXANIZi

Donostiara

Guatemala, 1954-X-3

        Adiskide:

        Mezetatik nator zure itz-aspertu bat egiteko gogoz. Zu ere, Ibarrek erasi dizkitzunak dirala-ta, guri arrika asteko gertu zaudela dirudi. Aitortu bear dizut aipatu marmariok sutan jarri nindutela, bai ni baita Zaitegi ere. Ibarren aurka artikulu gogor bat idaztekotan nengon, bainan lenago Orixeren iritxia jakin nai nun, eta zure esanak aldatuz, galdezka idatzi nion. Orra zer erantzuten didan:

«Itxi egiozu bakean Ibar-eri euskera erreza dalako ortan. Aspaldiko buru-joera edo mania dau beraren aita zanaren ta «Larreko» zanarena. Goazan geure bidetik. Nire artikulua ondu nebanean., Altube ta Ibar euki nebazan gogoan. Nik beti au erantzungo deutset: «Erri erriak ez dauz irakurriko ez Ibar, ez Altube, bainan erriak bai Olabide». Etxanizek ere txoraldi antzeko batzuk izaten ditu gauza orretan. Idatzi dagiela euren euskeran. «Orixe ere gogortzen ari da». Berak esan ebalako, ala? Arean, Villasante Aitaren zerak irakurtean esan neban ori. Osterantzean zuk ala uste dozu, Andima? Orixe berantza asi ei da, polemikan batez bere, Ibar-ek neuri esana eskutitz batean. Badakizu zegaitik esan dauan? «Euskadi ala Euskalerri» auzi artan esan nebanagaitik. Min emon eutson, nik bene benetan ez baina disputandi gratia an esan neban zerbaitek. Lentxua Jemeinekin izan neban eleta eusk ala euzk guztiz ondo iruditu jakon. Daborduko berantza egin ete neban? Ez, ez Jainkoari esker, Orixe oindino poema egin ebanean baino argitasun obean dago. Orixe ointxe asi bear leuke idazten. Orixek Lanbionen (Landesetan) 1941.ean jo eban gorena, ta ustez, gandor berean dago jetxi barik. Kardaberazek inoan antzera Orixek bere burua idazle antzo garaitutea (emendik ara), «Jaungoikoak nai du» ta alan gertatuko da. Berari esker. Aupa, beaz zuek bere, zuen bidetik!».

        Orra Orixen erantzun ederra. Ia eskutitz guzia aldatu dizut, nik eman nezaizueken baino erantzun ederragoa dalako (zuri ta Ibarri). Nun da ordea Ibarrek aipatzen duen erri ori? «Ez diogula erriari ezertan lagunduko?» Laguntzen ote dio Ibarrek? Laguntzen ote die gu erderaz maziatuz ari diran beste guztiek? Obe lukete erderaz ain gora aldarrikatzen duten erri euskera ortan idatzi, aldenduta gabiltzanok bidea arkitu dezagun... Bainan ez dut uste gure aldizkarian aldenduta gabiltzanik. Gu euskera aintzat artzen dutenentzat irakurten eta idazten dutenentzat ari gera; eta gure erriak ez du euskerarik oraindik aintzat artu, ez daki euskeraz ez irakurtzen ez idazten. Zer obari aterako genuke irakurtzen ez dakien batentzat ipui errex eta izkirimiri irritsuenak jardungo bagenuke ere? «Euskal susperketak urte txarrak ditu. Gure jokoa nekeza degu, izan ere « diozu. Bai noski, bainan ez dugu amor eman bear, eta ez diegu kasurik egin gure kemena ito naiez azpi-lanean ari diran oriei. Zure ur-baldakada ori, gogorra izan zaigu Nemesi, bainan ez gera gure bidetik arrabete ere saiestuko. Izan ditugu ordea, eskutitz pozgarriak ere, Ibarren beteko gizonenak, eta Euskalerritik bertatik jasoak batzuk. Baten batzu aipatuko dizkitzut, zuk jaso duzun azkeneko zenbaki ortaz ari diranak: «Gaur eskuratu dut zuen aurtengo Otsaileko agerpena eta —egitan— gutxitan irakurri dut alako pozarekin euskel albistari bat. Lan on aunitz dakarzki, baina batez ere, Ibinaga, Onaindia eta Artzairenak zaizkit samur eta digunenak. Zelako gauza jakingarriak aurkitzen ditudan lan oietan. Aspalditik nengon bide ori artu bear genula, eta ez beste asko....» Dr. Garatek 1954-IX-10). «Guatemala alde ortan argitaratzen duzuten E.-G.ren ale batzuk irakurri ditut ta guztiz bikain ta bearrekoa irudi zaidala-ta, arren eskatzen dizut aurrenkotik asita ileroko ale guztiak bialtzeko» Muruak Gabiriatik 1954-IX-21). «Zuen aldizkaria eta an agertzen dituzuten lan ederrak, berandu bedere, gogoz irakurtzen ditut. Nik esan bearrik eztuzute noski, lan bikaina egiten ari zeratela jakiteko. Euskal gaietan inoiz egin denik ederrena, nik derizkiodanez». Mitxelenak Errenteritik (1954-IX-12). Baditut ederragoak ere bainan luzegi ari naiz ta gai ontaz bukatzera noa. Auxe esan bear dizut; zuk uste ez arren, gure aldizkaria geroago ta geiago sartzen ari dala Euskalerrian, batere zabalkunderik egin gabe. Zabalkundea egingo balitz... Ez gera, beraz, itsasoa goldatzen ari, ez orixe!

        Bidean duzu aurtengo bigarren banako ere, zure «Irristan»ekin. Atzo zuzendu nitun irugarrenerako, zure «Katalin» eta «Argatik»en probak. Zenbaki au ikusgarria izango, eta amabost egun barru agertuko da. Saritutako olerki guztiak banako berezi baten, gabonak baino len agertuko dira Zaitegiren itzaurre eder batekin irar-lana ez galtzeko, liburutxo berezietan ere argitaratuko ditugu, E.-G.ren Idaztiak» II.a. Beude maxiolariak eta goazen aurrera. Zurearen irrikaz... agur laster arte.