—136—

NEMESIO ETXANIZi

Donostiara

Guatemala, 1954-VIII-25

        Adiskide ortzargi:

        Zorioneko ziatika «Katalin» ederra ernerazi dizulako; orrelako beste «felix kolpe»ren bat bear zenuke eleberri bat egiteko (eta ekin nere leloari. Errexago da onuak saltzea norberak lan egitea baino. Karlista zarrak diozu? Ederki ezagutzen ditut. Esku ederretan dago euskal-zaldabea. Panderu berririk erosten ez duzuten artean, dantza gutxi egingo du gure euskera errukarriak. Gizona, gainera bide guziak laparrez josita ageri zaizkizue orti gaindi. Ez ote daukazue sasiok erretzeko poxpolorik ere? Auxe da gero elorriua... Zer dariodan diozu, beldurra dala ta eztala... Zer darioket bada? Euskera ikus nai nukela kantari ta dantzari Euskadi guztian eta orrexek erasotzen dizkit ainbeste itz ergel. Ongi derizkiot dauzkazutenetaz baliatzeari, ala ere nik niozun eralguntza eginkorra bear-bearrezkoa da gerean iraungo badugu. Parrastan dioakiguz gure gazteak erdel-oxinera; ez ote gentzake euskal putzurat eraman. Ibaiak bidez aldatzea lan gogorra nunbait ere, bainan egingarria eta egingarri dana jo ta ke egin bear dugu... Eta goazen beste batera.

        Dagoneko or dukezu noski, aurtengo lenengo banakoa. Orain ari gera bigarrena irartzen. Aspalditik zegon erdi irarria, bainan egari bear izan ditugun ixtiluok, atzeratu ziguten. Gainera, ertzainak ibili zitzaizkigun irarkolan, eta arkitu zituten paper guztiak, orijinalak alegia, gureak eta besterenak ere, eraman zituten, eta ezin izan ditugu inola ere eskuratu. Bertan bera utzi bear izan ditugu, eta berriak sartu. Eskerrak irarri galeredak beste etxe batean zeudena, bestela oiek ere galduko genitun. Dana dala laster dukezue or bigarrena ere. Zure azken olerkiak, irugarrenean sartuko ditut. Katalinen musika orratio, ezingo dugu irarri polita eta itsaskorra izan arren, Gardelek etzun zapuiztuko, beste ritmu batekin. Alare egia da euskerak mintzorrik ez duela (azenturik alegia), bainan baditu beste gurpil batzu itzak melodiari egokitu bear diranean. Atzo, ain zuzen, nunbait irakurri nun: «Il n'en est pas moins vrai que dans notre langue tous les mots sont à desinence masculine. Ex. aita? aurra... comme grandeur et bonte et ne sonnent jamais comme sagesse prudence. Par consequent le rythme final doit être toujours masculin, c'est-à-dire s'achever sur un temps lourd, à un seul son (de forme iambique: v-)». Beraz itzamaikera aunitz arrak ditugu euskeraz, be eresgintzan ardura artu bear da notak itzekian bear bezela egokitzeko. Zure melodian, itz arrak maiz emetu dituzula derizkiot, ala ere oiek peccata minuta dituzu eta ez dute zure olerki ederra ezertan murrizten.

        Eleberrirako antola duzun gaia guziz ernegarria. Barne auzi oriek euskeraz ere iraultza benetan lan ederra. Inork baino obetu iritxiko duzu zuk ori. Bakoitzak bere auziak, bainan auziok beste askorenak ere izaki, atseginez irakurriko ditugu guziok ere. Bai adiskide, amaikatxu itz jario egingo genuke inoiz elkar arkituko bagenu. Baleike egun ori ere noizbait iristea.

        Anartean, gogoz dakiogun geure arloari; zerua ta lurra ere ukakor ditugu; bat-bederaren kemenak ez al digu ukorik egingo... eta iritxiko gera jo-mugara, teologu, pilosopu, apaiz, lekaide ta lekaime erdelzale guzien aurka.

        Onak barka, ta gaizkiak onar. Goraintziak ta besarkak.