—113—

NEMESIO ETXANIZi

Azkoitira

Paris, 1953-VIII-3

        Adiskide maite:

        Zure gutun ederra eta olerkiak eztitan irakurri nituen. Ez dizut lenago erantzun, opor-egunak ematen Donibanen egon naizelako. Andik igorri nizun idazkitxoa artua duzu onuzkero. Emen naukazu berriz ere, ogei egun Euskalerrian igaro ondoren. Egun ederrak eta atseginak benetan zuen arteko zenbait adiskide ikusi ditut, Labaien, Irigarai, Etxaide, Bordari eta abar. Bisitetorri zitzaizkidan eta ordu onik eman dugu euskeraren inguruan mintzari. Badago gar pixkat zuen artean, bainan ez nik ames dudan baizen bizia. Ez da arrigarri, ezarten dizkitzuen eragozpen larriei begiratuki. Noizbait eragozpenok leunduko al dira, soin ta gogo euskal arloan ekiteko. Orko Euskalerrian ez-eze, emengoan ere atzerapen aundia egiten ari dala gure euskera minez ikusi dut. Emen gertatzen dana arrigarria da izan da ere. Errextasunak baditute gure mintzaira erabil eta zabaltzeko ere, bainan emengoek ez die euskerari begiko zakarrari baino kasu geiago egiten. Orratz argi, euskaldun izatea ez dela aski euskerari berean eutsi eta are zabaltzeko. Beste igi-tailurik bear du euskaldunak, zuk eta nik ondo ezagutzen dugun igitailua. Ori gabe ez daukagu deus egiterik, ez emen eta ez or. Emengo aphezak ia zearo utzi dute euskera beren itzaldietan. Baditute eskola-libro deritzaten oietakoak ere, beren eta seroren eskuartean geienak, gobernu eskoletatik bereziak. Eskola-libro oietan ez die gure izkerarik sarrerarik ematen eta frantsesa da aietan nagusi. Gauzak ein ontan jarraitzekotan, gurean baino laisterrago galduko da emen euskera.

        Zorionak ere eman bear dizkitzut irabazi duzun sariagatik, ots, Iparragirreren omenez egin eralguntzan irabazitakoa. Nere uste kaxkarrean, zuk bear zenukean, bete-betean, aurreneko saria. Ikusi dut Bordarik aurkeztu duen erri poema ere. Ez dago gaizki, bainan errikoiaren errikoiez, inspirazino laburreko arkitu dut. Zer dugu «euskera popular» ori? Poetan ametsak kabian bertan sakailtzeko asmatu duten ezpata gaizto bat. Orrela beartu nai ditute gure poeta euskaldunak garaiko ezer ere ez idaztera. Argi ikusi da ori Iparragirreren batzaldian. Amaika lan baizik ez ditute aurkeztu euskeraz. Zergatik? Olerkari sentitzen diranen inspirazioa popularkeri orrekin ito dutelako. Ikusiko zenuen egak libre utzitakoan zenbat aurkeztuko ziren. Garaia dugu onuzkero txorakeri oiek alde batera uzteko. Erriak ez du euskerarik irakurtzen, ez popularrik ez bertzerik, ain ederki Orixek esan zuenez. Beaz alper lan ori utzite, obe dugu gere bidetik euskera goi mailatara jasotzen ekin, bakoitzak bere almenaren neurrian. Gero ere, literatura guztietan bezela, gurean idazlan garaiok izkera eta erria bera ere goraltxatuko dute.

        Pozten naiz idazleen inguruko zure deiak oiartzuna arki duelako Laburdiko aphezen artean. Bainan oiartzun ori ez du Arantzazu aldizkariaren bitartez arkitu, zuk diozun lez, E.D.ren bitartez baizik. Herriak ez zuen esaten ori, bainan nik argi ta garbi ikusi nuen Lafittek gure izparkaria irakurri ondoren idatzi zuela lantxo ori. Beaz ez da Arantzazu izan zure oiua zabaldu duena, E.D. baizik. Iturriozek Mexikotik erantzun dizu, eta azkeneko zenbakian argitaratua ikusiko duzu aren lantxoa. Beaz ez gure lana urritu, guk ere merezi dugu itz adoregarririk eta.

        Besterik ere ikusi eta egin dut nere Euskalerriko egotaldian. Nere liburutxoaren argitaltzailea alegia. Gerturik dauka ikasbide berria eta Jainkoak ones, datorren ilebeterako eskuartean eukiko duzu. Oso polita agertuko da, bainan zuzengarri asko bilatuko dituzu bere orrialdeen artean. Urrengo edizinorako bialiko al dizkidazu zuzen-bear guztiak, bada oraingo onek arrera ona badu, laster bigarren ekoizpena egingo dugu. Miranderen olerki liburua ere, garai berean argitaratuko da. Au ere gerturik dago, irudi nabarmen zenbaitez apaindua. Euskalerriko gotzaitegi bakoitzera ale bat igorriko dut irakur eta ikus dezaten. Naiago nuke eskumikuz liburutxoa joko balute, ugariago salduko da noski eta bidenabar propaganda ederra egingo digute euskeraren onerako. Ikus dezatela, obispuok, argi ta garbi, ari dirala gazte aindor eta ausartak euskeraren inguruan azaltzen. Liburu asko ta asko zentzuraz jo dituzte, Miranderena baino askoz ere xantuagoak doktrinari buruz.

        Aspaldi ontan ez dut Guatemalako berririk. Ez dut E.-G.rik jaso ere. Zertan ote dabil gure adiskidea? Lengo batean idatzi nion eta zenbait idazlan berri ere igortzen nizkion atera gogo dituen ale berrietarako.

        Pozik nago eleberri bat idazteko ametsetan zabiltzalako. Len ere esan nizun eta orain berriz diotsut: zuk bezin ondo inork ere ezin dezakela bete egiteko ori gaurko euskaldunen artean. Txurikeri gabe. Saia zaitez len-bait-len, luzatu gabe, gaurko giroz oretutako nobela eder bat idaztera.

        Zure berrien zai nagokizu. Bitartean ene besarkada sutsuena ar ezazu adiskide maite. Parisen landatu Azkoitiko lili ederrek goraintzi egiten dizute. Agur.