Irudimena

Ikastolako zuzendariak hala esaten zion nire amari: “Umeegia da, heldua izan behar du”.

      Haurrak garenean gauza gutxi behar izaten dugu mundu berriak eraikitzeko. Egoerak imajinatu, trapu zahar batzuk jantzi, behar izanez gero aurpegia margotu, pertsonaiak sortu eta orduak pasatu ditzakegu lagunarekin zein bakarrik jolasean. Nagusiak egiten goazen heinean, gaitasun hori galtzen goaz. Lotsak eta konplexuak agertzen zaizkigu. Sorpresaren faktorea galtzen da, eta ditxosozko heldutasunaren izenean gauza gutxiagok harritzen gaituzte. Bada aktoreak, bere heldutasunean justu kontrako bidea egin beharko luke. Haur hori ezin dugu galdu, are gehiago, elikatu egin behar dugu. Haur bat bezala jolasteak lagunduko digu kontatzen ari garen fikzioan murgiltzen. Fikzioa egiazkoa balitz bezala bizitzen. Zeren eta aktoreak sinesten badu, publikoak ere sinetsiko du.

      Horretarako, ezinbestekoa da irudimena lantzea. Ariketa ezberdin asko daude, taldean, irudimena lantzeari lotuak. Norberak ere egin ditzake irudimen jolasak. Beroketa sinple batetik hasita adibidez. Beroketa horri beste dimentsio bat eman diezaiokegu. Imajinatu lorategi batean zaudela, edota itsasoaren aurrean. Luzaketak egiten dituzunean munduko goxoki guztiak harrapatzen dituzula edota arnasketarekin zure barnea garbitzen duzula eta espiritu txarrak uxatzen. Imajinazioarekin, dena da posible. Afrikar atsotitz batek dioen bezala: ”Ezinezkoa zer zen ez zekitenez, egin zuten”.

Laburbilduz, mekanika bati poetika bat ezarri behar zaio. Eta irudimenak ekartzen du poetika.

      Adibide batzuk jarri eta ariketa sinple batzuk proposatuko ditut.

— Lurrera noa besterik gabe. (Ekintza mekanikoa).

— Lurrera noa lore bat ikusi eta hura hartu nahi dudalako. (Ekintza poetikoa).

Beste adibide bat.

— Oin puntetan jarri eta gora eta behera mugitzen ditut abiada bizian. (Ekintza mekanikoa).

— Oinak puntetan jarri eta gora eta behera mugitzen ditut abiada bizian beheko zoruak erretzen duelako. Lurra kanborrez betea dagoelako, txingarrez betea. (Ekintza poetikoa).

Japoniako noh teatroko Akira Matsui maisuak kontatutako esperientzia bat baliatuko dut azken adibidea jartzeko. Kasu honetan, aktoreak irudimenarekin jostatuz gorputza erabiliko du bidaia bat kontatzeko. Eszena hauek irudikatzeko, espazio berean jokatuko dugu. Demagun, zabaleran, sei metroko distantzia dugula.

a) Egoera: Baionako etxean nago eta lagunak deitu dit, plazara jaisteko.
Ekintza: Gorputzarekin fite ibiliz eta pauso gutxi batzuk emanez, Baionako plazara joaten naiz. Espazioan, punta batetik bestera iristeko, sei metroak ziztu bizian egiten ditut.

b) Egoera: Baionako etxean nago eta Iruñera joan behar naiz laguna bisitatzera. Ekintza: Pauso batzuk emango ditut, behar ditudanak, Iruñeraino iristeko. Orain denboran pixka bat luzatzen da, eta pausoak ere laburragoak dira.

d) Egoera: Baionako etxean nago eta laguna Indian dago eta bera bisitatzera joateko asmoa dut.
Ekintza: Eszena hau irudikatzeko, pauso laburragoak, txikiagoak, emango ditu aktoreak. Eta bere denbora hartuko du puntu batetik bestera igarotzeko. Askoz ere motelagoa, India ez baitago hain hurbil.

Adibide asko jar daitezke, irudimenarena iturri agorrezina baita. Eta publikoa ere, bere irudimena duenez, jokoaren parte eta konplize bilakatzen da. Ekintza ondo jokatua badago, mekanikak poetika bat izurtzen badu, ikusleak ikusiko du aktorea lorea hartzen, txingar gainean saltoka edota Baionatik Indiarako bidaia egiten. Hau da teatroaren magia.

      Bukatzeko, Stella Adler estatubatuar antzezle eta irakaslearen hitzak ekarriko ditut gogora: “Imajinatu duzu, beraz, existitzen da. Irudimenetik pasatzen den edozerk du bizitzeko eskubidea eta bere egia propioa du”.