Altuegi doan usoari tirorik ez

Andoni Iralak, 1976an, Uno se divide en dos liburua publikatu zuen, Maoren filosofia dialektikoan oinarrituz euskal egoera esplikatzeko saio gisa.

        Liburu bera euskaraz ere atera zen, itzulita, bi liburukitan, 1975-76 urteetan, Bat bitan banatzen da izenarekin.

        Marra gaindigaitza iragan zuen liburu honek. Bi arrazoi desberdinengatik jo zuten ulergaiztzat zentsoreek. Ulertezina da —dio Martosek—, gaiaren tratamenduagatik. Ulertezina da —dio euskarazko irakurleak—, euskaragatik.

        Luis Martos militarra bide da erdarazko bertsioa irakurri duena. Ia deus ere ez duela ulertu, aitortzen du:

Este enorme libro está dedicado enteramente a especular sobre la filosofía de los principios de Mao Tse Tung. Pero a especular a tal altura, con tanto detalle y tanta digresión, que el que suscribe confiesa no ha entendido casi nada del libro, lo que le hace afirmar que el libro no sirve como propaganda. Es un estudio de altura, quizá bueno o quizá malo, no sabemos. Pero en todo caso inaccesible para la masa que no podrá entenderlo.

Por ello, a pesar del tema, no nos parece justificada una denuncia.

        Bi liburukitan atera zen euskaraz. Antonio Albizu da lehenengo liburukia irakurri duena. Honen iritziz ere ez dago arriskurik liburuan:

Está escrito con altura y seriedad científica, sin preocupaciones políticas ni partidismos. Es, pues, un verdadero ensayo y del que no derivan consecuencias de incitación ni adhesión al comunismo.

        Itxura guztien arabera, irakurle bera da hurrengo iritzia ematen duena ere. Erdarazko zentsoreak bezala pentsatzen du honek, hots, ez dela irakurtzen samurra, baina, honen aburuz, zailtasuna gaian barik euskaran dago:

Está realizado de manera objetiva y aséptica sin que el autor tome partido por las ideas. Por lo que estimo no ofrece dificultades y menos aún, si se tiene en cuenta que el vasco utilizado es un esperanto vasco para cuya lectura hay que tener agallas.

        Liburu honen zentsura-txostena dela eta, ez dator hemen gaizki kontu pare bat aipatzea.

        Liburu baten irakurtzeko zailtasuna, baimena lortzeko erraztasuna da. Gaiagatik izan daiteke liburu bat zaila, edo —hemen bezala— gaia tratatzeko modu eta hizkuntzagatik.

        Liburuaren «asepsia»k ere bidea erraztu egiten du. Eta beste hainbeste egiten du «teorikoa» izateak edo «objektibo» izateak. Zentsuraren ikuspegitik liburua mina egiten hasten da «propaganda» gisa erabil omen daitekeenean, edo «altura»ko teoria hori «inguruneari egokitzen» hasten denean. Esaldi oso egokian laburbildu zuen 1974an zentsuraren pentsaera Ricardo de la Ciervak Laia editorialekoei esan zienean: «Una cosa es que publiquéis a Lenin y otra que hagáis prólogos aplicados a la realidad española».