Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Gramatika gorrituena

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Hogei urte hauetan zentsuraren aparatuak hainbat gorabehera izan du, gobernu-aldaketei lotuak gehienak edo denak.

        Aldi honetako lehen gobernu-aldaketa 1957koa da. Francoren bosgarren gobernualdia da. Espainiako gizartean gorantz doan klase sozial berriaren ordezkari gisa-edo, Opuseko kideen sarrera gertatzen da. Gobernu berri honetarako egin den aldaketak esparru ekonomiko-industrialei egiten die jaramon, eta ez, kasurako, informazioari. Horrela, Arias Salgadok segitzen du MITeko buru, lehen bezain gogor.

        Seigarren gobernualdian, 1962koan, bai gertatzen dela aldaketa! Arias Salgado ultrakontserbatzaile eta integrista kendu eta Manuel Fraga Iribarne jartzen du MITen Francok. Gaztea da, eta dinamiko eta berritzailearen fama dakar Fragak. Beroni zor zaio Fragaren lege izenaz ezagutzen den Ley de Prensa e Imprenta (LPI). Aurreko legea, gerra legea zen, 1938koa, baina aldaketarik gabe 1966 bitartean iraun du, 28 urtez. LPI honek aldaketa handixkoak dakartza, baina ez da lege liberala, ezta gutxiago ere.

        Urte hauetako ezaugarri nagusien artean aipa genitzake: «mirari» ekonomiko europarra deitzen dena, turistak Mediterraneoko kostara masiboki joaten hasten dira, Espainiatik askok irteten du lan bila, atzerriko dirua gero eta gehiago sartzen ari da Espainian. Garapen Planaren gobernualdi izendapenaz ere ezagutzen da hau, eta bertan Opuseko kide gehiago sartu da.

        Frankismoa bidegurutze batean dago: alde batetik, modu kontrolatu batean bada ere, mugak eta legeak zabaldu egiten ditu (turisten sarrera, prentsa-lege berria, CEEn sarrera eskatzea), eta bestetik Grimau komunista eta Granados eta Delgado anarkistak exekutatu egiten ditu, TOP (Tribunal de Orden Público) beldurgarria sortzen du, salbuespen-egoera ezartzen du.

        Aldi honetako hirugarren gobernu-aldaketa, 1969koa, birmoldaketa da, izan. Gobernuko kartera guztiak Opusen eskuetara pasatzen dira. Manuel Fraga erori egiten da, Matesako eskandaluaren erruz, omen. Fragaren tokian Sánchez Bella ultrakontserbatzailea jarriko du Francok. Borroka eta istilu urteak dira hauek, alde guztietatik: langile, ikasle, intelektual, talde armatu (ETA, FRAP)... 1970ekoa da Burgosko epaiketa.

        1973an beste gobernu-aldaketa bat egiten du Francok, eta bere segida ziurtatu nahian Luis Carrero Blancori ematen dio Presidentzia. MITeko buru Fernando de Liñan y Zofío jartzen du honek, Opusekoa hau ere. Gobernu honek 6 hilabetez bakarrik iraungo du, urte bereko abenduaren 20an ETAk hil egin baitzuen Carrero Blanco.

        1974ko urtarrilean Carlos Arias Navarrok jasoko du gobernua eratzeko enkargua. Pío Cabanillas jarriko du honek MITeko buru. Irekiegia omen zelako, hamargarren hilabetean kendu eta León Herrera hautatzen du Arias Navarrok. Herreraren zuzendari gisa Miguel Cruz Hernández dator. Bi hauek prestatu zuten Liburuaren Legea.

        Azken urte hauek zailak dira frankismoarentzat. Franco gaixo dago, Europako diktadura bakarra berea da orain, 1974an Portugalgo eta Greziako diktadurak pikutara baitoaz. Arias Navarrok ezina lortu nahi du, erregimenaren autoerreforma, baina porrot egiten du.

        Egoera politikoa baloratzeko neurgailu egokia da urtealdi hau nola amaitu zen konstatatzea. 1975ean gaude: Bizkaia eta Gipuzkoan salbuespen-egoera (apirilak 25), Terrorismoaren prebentziorako legea (abuztuak 27), FRAPeko hiru kide eta ETAko biren fusilatzea (irailak 27), Franco diktadorearen heriotza (abenduak 20).

        Mundua, eta gure mundua, izugarri aldatu da 20 urteotan. Urte emankorrak izan dira, eta konfliktibitate handikoak, eredu-borroka bat baitago azpian. Khrustxev, Kennedy eta Joan XXIII.aren urteak dira; Aljeria eta Afrikako beste hainbat herriren independentziarenak; komunismoan eta katolizismoan multizentrismoarenak.

        Gertakari gutxi batzuk gogoratze-aldera, hona zenbait: Fidel Castro Habanan sartzen da (1959), ETA sortzen da (1959), Munichen Mugimendu europarrak Biltzarra egiten du (1962), Kontzilio Vatikano II.a (1962), Entziklika famatuak (Mater et Magistra, Pacem in Terris, Populorum Progresio, 1961-67 bitartean), Vietnamgo bonbardaketaren hastapenak (1964), Txinako iraultza kulturala (1966), 68ko Maiatza (1968), Luther Kingen erailketa (1968), Krabelinen iraultza Portugalen (1974), eta abar.

        Urtealdi hau luzea da, eta hurbilagotik ikusteko, hirutan banatu dut: 1956-63, 1964-68, eta 1969-75.