Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
«Franco-tar euskaltzaleak (?)»
Ez da nik asmaturiko izendapena. Jon Etxaidek izendatzen ditu honela, galdera-marka eta guzti. Posible ote da, izan ere, frankista izatea eta aldi berean euskaltzalea? Horra Jon Etxaidek bere buruari egiten dion galdera.
Etxaidek seinalatzen dituen frankista hauetan gutxi batzuk dira falangista. Normalean tradizionalistak dira, integristak, ACNPko katolikoak, monarkikoak... eskuindarrak, hitz batean. Falangista batzuen laguntza ere badute, Gonzalo Manso de Zuñigarena, Arabako Falangekoa berau, edo Antonio Tovarrena, Mugimenduko kontseilaria. Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País izenekoaren inguruan biltzen dira Gipuzkoan.
Elkarte honek 1945ean buletina publikatzen du, Boletín de la Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País, inbestigaziorako. Hainbat ikergai aipatzen dituzte, hala nola arkeologia, arkitektura, bibliografia, etnografia, biografia, historia, linguistika, musika, eta abar.
Baimena eskatzeko orduan aurkezten den lankide-plantilla ez da nolanahikoa: Julio Urkixo, Joakin Irizar, José María de Areilza, Peñafloridako kondea, José M. Díaz de Mendíbil eta Javier Ibarra Bergé, Gonzalo Manso de Zuñigaren zuzendaritzapean. Gerente eta administratzaile gisa Joaquín Muñoz Baroja agertzen da.
Bi buru zituen talde honek, Ciriquiain Gaiztarro eta Manso de Zuñiga, eta bi laguntzaile, Pedro Rocamora Propagandako delegatu nazionala eta Antonio Tovar. Euskal gaietara hurbiltzeko saio bat baino gehiago egina zuten, batez ere zientziaren bidetik. 1945ean Boletín de la Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País sortu zuten. 1947an argitaletxe bat: Biblioteca Vascongada de los Amigos del País. 1949an, azkenik, natur zientzietarako Munibe aldizkaria plazaratu zuten.
Hori guztiori erdaraz.
Baina literatur sorkuntzari ere ez zioten muzin egin nahi, eta Egan eratu zuten 1948an, gaztelaniaz eta euskaraz.
Egan ez da propioki aldizkaria, ez da autonomoa, Boletín-arekin batera, hiruhilero, aterako litzatekeen literatur koadernoa baino. Buletinaren espiritu bera izango du, eta gainera zuzendaritza, erredakzio eta administrazioa ere bera.
Zertarako sortu zuten, beraz, Egan? Ez da duda handirik Gonzalo Manso de Zuñigaren hitzetan. Gero zer bilakatu zen, hori besterik da. Beste batzuen meritua ere bai. Honela idatzi zion baimen eske Boletín-eko zuzendariak Propagandako delegatu nazionala zen Pedro Rocamorari:
Habremos de publicar en él, estudios literarios y poesías y cuentos en castellano y en vascuence, tanto para combatir el vascuence de laboratorio que hicieron en su día los separatistas vascos como para no dejarles esta lengua como bandera política pues tal es el uso que quieren hacer de ella, en sus publicaciones, los emigrados políticos que viven al otro lado del Pirineo.
Are argiago azaltzen da, zuzendari berak Donostiako Prentsa eta Propagandako delegatu probintzialari egin zion idatzian, beraiek aldizkariaren «helburu espirituala» esaten diotena zein den: euskara antisabindarra bultzatu eta exilioko erresistentziak zeraman kultur lana oztopatu nahi zuten.
La finalidad espiritual que persigue la pretendida publicación es la de recoger, y encauzar dentro de las normas patrióticas de la Sociedad, a la juventud intelectual de las tres provincias vascongadas brindándoles una plataforma para sus actividades. Proyectábamos también, que algunas de sus páginas estuvieran escritas en vascuence cuentos y versos, un vascuence puro, sin arbitrarios neologismos de laboratorio, precisamente para tratar de desvirtuar lo que los separatistas hicieron en este sentido y para no dejar esta baza en manos de los enemigos pues al otro lado del Pirineo, los vasco-franceses en estrecha colaboración con los emigrados políticos han iniciado una intensa campaña en pro de los estudios vascos y creemos político que no debe dejárseles la exclusiva tanto por la desviación que podían dar a la propia naturaleza de los estudios como por lo que ello en sí pudiera suponer (...)ma.
Ez da politikoki oso diferentea pare bat urte lehenago beren argitaletxeari eman zioten helburua:
Precisamente se constituyó la editorial con el propósito de difundir y divulgar la historia, tradiciones y costumbres del País Vasco, dentro del mayor rigor científico, para contrarrestar la historia amañada por partidismos que tanto daño han hecho en nuestra Patria, y sigue haciendo, en el extranjero, donde unos cuantos exiliados prosiguen su labor antipatriótica y demoledora. Los nombres de Joaquín Mendizabal, Conde de Peñaflorida, Don José María de Areilza y Don Javier de Ybarra y Bergé, entre otros, que constituyen el Consejo de la misma, son una garantía de los nobles fines que perseguimos.