Izen gordeak

Irakurle edo zentsoreei buruz (ia) ezer ez jakitea ez da kasualitatea. Berariaz ezkutatu du Administrazioak zentsoreen izena eta lana. Lanari, «zentsura» deitu ordez «irakurketa» deitzen zaio, izenaren lotsaz edo.

        Eta «irakurleen» izenak ez dira inon agertzen ahal. Sekretuak dira. Kanpokoekin, editoreekin, idazleekin, harremanak izatea debekatu egiten zaie zentsoreei, 1942ko agindu batek dioenez. Hurrengo urteko zirkular batek mehatxupean agintzen ditu ezkutaketa eta isolamendua:

Siendo deseable que la obra de informe se lleve a cabo con el mayor secreto, es absolutamente imprescindible que los lectores no hagan ostentación de su cualidad. Cualquier forma de publicidad de la misma será sancionada, y la simple llamada de un lector, como tal, por entidades o particulares ajenos a este servicio, será motivo para iniciar expediente de baja.

        Urteak pasa diren arren, sekretua izan da beti urrezko araua. Elkarte sekretuaren izaeraren ezaugarri hori areagotu egin dela esan daiteke. 1975ean, irakurleari exigitu behar zaion baldintza da, Antonio Barbadillo zuzendariak prestaturiko txostenean:

Comprometerse de manera expresa a no difundir ni comentar con Organismos o particulares información alguna sobre el cometido del Cuerpo de Lectores, ni sobre informes relacionados con la actividad específica de los Lectores. El incumplimiento de lo (sic) será considerado en todo caso como infracción disciplinaria muy grave, constituyendo motivo de expulsión.

        Azken urteotan izena bera ezkutatzeraino iritsi dira. Irakurleak ez du bere txostena izenez sinatzen: identifikatzeko zenbaki bat zuen irakurle bakoitzak. Eta gainera, birmoldaketa bakoitzeko aldatu egin zitekeen zenbakia. Antza denez, plantillan irakurleak duen maila edo postuari dagokio zenbakia. Antonio Albizuk, adibidez, 19 zenbakia du gehienetan, baina urte batzuetan 2 zenbakia ere izan du. Ez da beti erraza zenbakidun zentsorea izenez identifikatzea.

        Ez da frankismoaren esklusiba izan, nolanahi ere, zentsorearen figura eta langintza ezkutatzea. 1888an, Jose Colón de Larreategik moldatu zuen arautegian ere sekretuaren baldintza bera agertzen da; kasu honetan, zentsorearen lanaren askatasuna babestearren, omen da.

        Sobiet Batasunean ere zentsoreak anonimoak ziren, misterio hutsa. Are gehiago, «zentsura»rik ere ez omen zegoen, erregimen zaharrekoa baita hitz hori.