Kontrol soziokulturala

Prentsaz eta liburuaz enkargatzen zen Delegazio edo Ministerio berak zeukan kontrol soziokultural eta ideologikoaren kargu edo ardura. Ministerio bezala ezagutu dut nik neuk, baina aurretik Zerbitzua edo Delegazioa izan zen.

        1939an, «Año de la Victoria» deitu horretan, aldatu zen Madrilera Franco, baina lehenagotik hasia zen zentsura-aparatua lanean. Zentsurari buruzko aurreneko agindu eta ordenak, nik neure dokumentuetan dauzkadanez ari naiz, Salamancan sinatuak datoz, 1937an. Artean Delegación del Estado para Prensa y Propaganda zen. 1936ko apirilean José Antonio Primo de Riverak Vicente Cadenas izendatu zuen buru. Urte bereko irailean, Millán Astray da burua, eta berarekin batera daude: Juan Aparicio, Ernesto Giménez Caballero, Victor de la Serna, Antonio Obregón. 1937ko urtarrilean Bulegoa Delegazio bihurtu zuten.

        Burgosen sinaturiko pare bat dokumentu ere badut, 1938an, Dionisio Ridruejok eta Antonio Tovarrek sinatuak. Ordurako prentsa eta propaganda bereizita zeuden. Liburuaz arduratzen zena Servicio Nacional de Propaganda zen. Sail honi «Propaganda» deitzea Falangetik dator, eta honek faxismo italiarretik hartua zuen, nonbait.

        Prentsa eta liburuarekin zerikusi zuten zerbitzuek ministerio propioa 1951n osatu zuten, Turismoarekin batera, Ministerio de Información y Turismo (MIT) izenekoa.

        Ministerio bilakatu aurretik Delegación Nacional izanak dira, ministerio desberdinen menpe. Francoren lehen gobernuan (1938) Ramon Serrano Suñer nazizaleak zuzentzen zuen Barne Ministerioan egon ziren Prentsa eta Propaganda. Gobernuak Falangearen eredu informatibo totalitarioa bereganatua zuen, eta kitto.

        Bigarren gobernualdian (1939) Prentsa eta Propaganda berriz ere gizon beraren menpe daude, baina orain Gobernazio Ministerioan.

        1941ean Falangearen eskuetara lerratzen da aparatu informatibo guztia. Prentsa eta Propaganda, orain Vicesecretaría de Educación Popular de la FET y de las JONS izenekoaren azpian dago, hots, alderdi bakarraren organo politikoaren azpian.

        Falangeari kendu eta José Ibáñez Martín-ek zuzentzen duen Hezkuntza Ministeriora pasa ziren hirugarren gobernualdian (1945), «katolikoen» eskuetara alegia.

        Eta, azkenik, 1951ko uztailaren 18an, laugarren gobernualdian, politika informatiboa behin-betiko ministerio propio batek gidatuko du: MITek 1977 arte, 26 urtez, eta data horretatik aurrera Kultura Ministerioak.