Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea
Oso eztabaidatua da Antonio Tovarren figura. 40ko hasiera urteetan zentsurako buru izan zen Juan Beneytok Tovar salatzen du hizkuntz politikaren egile gisa. Ez dakit zein informaziorekin baina, Joan Fuster idazleak dio hizkuntza minorizatuen aurka frankismoak izan duen jarrera Tovarri zor zaiola. El Imperio de España idatzi zuen Tovarrek, eta bertan dio Euskadi bezalako herriek desagertu egin behar dutela eta Espainia mundu guztian agintzeko sortua dela. Berea da esaldi famatu hura: «tenemos la suerte de ser un pueblo hecho para mandar». Espainiaz ari da. Francoren agintealdiaren hasieran Irratiaren arduraduna izan zen, eta bereak dira nik ezagutzen ditudan irratirako aurreneko zentsura-arauak.
Hori guztiori bai, eta gainera (edo hala ere) euskaltzale. Modu batera baino gehiagotara lagundu zuen euskaltzaletasuna Antonio Tovarrek. Ikusi dugu Amigos del País-ekoak laguntzen. Ezaguna da nola babestu zuen Koldo Mitxelena, zenbat lagundu zion, Julio de Urquijo Mintegitik Salamancako katedraraino.
Euskal liburuen zentsura frankista aztertzen hasi nintzelarik, idatzi egin nion Tovarri, lehen garai haietatik berak zer zekien galdetuz. Delikadeza handiz erantzun zidan eta urte hauetako bere lankidetza honela kontatu zidan gutunean:
No recuerdo que en mi tiempo hubiera ninguna pregunta sobre obras para publicar en vasco. V. comprende lo que era aquella época.
Salí del Ministerio de Gobernación y me desligué de la política activa. (...) Surgió entonces la Real Sociedad Bascongada, impulsada por Areilza y el Conde Peñaflorida, y otras personas, y desde el primer número fuí colaborador del Boletín. Los restos de mi antigua influencia política (fuí Consejero del Movimiento hasta 1958) me permitían apoyar ante los gobernadores, sobre todo de Guipúzcoa, la existencia de la revista. Esta fue tomando fuerza y yo fuí desapareciendo de esta labor, que tuvo todavía en aquellos años cosas como la creación del Seminario Julio de Urquijo, al que pude conseguir que de un modo más o menos completo y público fuera incorporado por fin Michelena, etc. Salvo para las publicaciones eclesiásticas, donde la censura era más abierta, la apertura para la literatura comenzó, me parece, con el suplemento Egan del Bol. de la Real Sociedad Vascongada de Amigos del País. En su aparición me parece que tuvo mucha parte Michelena, como él mismo ha contado.