Bahiketa kaleidoskopikoa

Baina zertara dator hainbeste zalaparta? Bahiketa bati buruzko eleberri bat atera du Ibarbiak (lehena balitz bezala!) eta sortu da kalapita. Piztu da sesioa. Hasi gara mokoka.

      Irakurri dugu. Arretaz. Irakurri dugu bigarren aldiz. Arreta handiagoz. Ez da hain luzea ere. Azpimarratu ditugu pasarteak. Adostasunezkoak bezala desadostasunezkoak. Zein da ondorioa? Ez dela hainbesterako. Izatez, ez dakar berritik asko. Berritik zerbait ekarri behar ote du literaturak aztora gaitzan? Baiezkoan gaude.

      Memoria laburreko herria gara. Bakarren batek esango lukeen bezala, scope murritzekoa ere bai. Bahitzaileekin enpatizatzen duela bahituarekin baino gehiago. Bahituaren barne monologoa antologikoa dela. Bahitzaileen eta bahituaren arteko harremana ez dela sinesgarria. Hunkigarria dela haien harremanaren bilakaera. Borreroak badituela milaka aurpegi. Borreroa beti izango dela borrero eta ez daukala bueltarik. Feminista dela. Antifeminista dela. Esperimentalegia dela. Ez dela aski esperimentala. Chillidazalea dela. Oteizazalea. Zentripetoa. Zentrifugoa... Gauza bat eta kontrakoa idatzi dira nobela honi buruz. Ene. Guk irakurri dugun berbera ote da? Batzuetan zalantza handiak sortzen zaizkigu. Ez aipatzeagatik eskuak burura eramaten dituen jende hori guztia, esanez bahitu baten larruan ez garela egundo sartu. Falta zela aintzatespena bahituak izan diren horiekiko. Ordaindu ezinezko zorra genuela demasekoa. Denok sartu beharko genukeela zulo batean asteburu batez hori zer den jakiteko, eskola umeek bereziki. Scape room bat? Helduko da hori ere. Zer espantu nobela baten haritik! Barkamena eskatzea ez dela aski eta arteak erredimituko gaituela. Literatura alde batetik, batzorde parlamentarioak bestetik. Bigarrenak bost t’erdi zaizkigu axola.

      Bahiketa tortura dela? Ez dugu guk dudan jarriko. Askatasun gabetzearen trastorno bortitza tortura da. Ahaztu egiten da, ordea, gurean ez dela beti talde armatu bera izan bahiketa horiek egin izan dituena. Estatu terrorismoak sustatutakoak ere izan zirela. Eta, batez ere, zientoka izan direla bidegabeki atxilotutakoak. Zientoka, salbuespenezko legeen anparoan bahituak. Ez hilabete batzuetan, urte luzetan baizik. Tamalez, oraindik ere halaxe daude laurogeitaka. Gure herrietako hormetan nahiz tabernetan ez da preso hauen siluetarik falta izan, Ibarbiak hauei batere aipamenik egin ez arren.

      Erranak erran, harri eta belarri utzi gaitu iskanbilak. Zerekin eta liburu batekin. Non eta inor gutxik irakurtzen duen gizarte batean. Liburu bakarrak halako harrera kaleidoskopikoa izateak ematen du zer pentsa. Zer esan nahi ote du horrek? Norberak nahi duen hori besterik ez duela ulertzen? Kritikaren desadostasunak liburuari dagozkio, ala kritikariek haien aurreiritzietatik desatxikitzeko duten gaitasun gero eta ttipiagoari?

      Agian hasiera batean eman lezakeen baino meritu handiagoa aitortu behar genioke Ibarbiari. Nobela ez delako agortu azken orrialdeko azken hitzarekin. Aurrera jarraitu du. Eleberriak aurrera darrai, egiaz. Oraintxe, demagun. Gu ari gara txanpa luzatzen. Gu, borondate aldakorreko kritikari antzuok. Gu, iruzkingile koitadu gaizki ordainduok. Gerok ari gara eleberri hau sorbaldarik sorbalda hara eta hona garraiatzen. Goresten edo zirtzilatzen. Eztabaidatzen eta hedatzen. Lepoan hartuta daramagun hilkutxako gorpua bizirik ote dagoenetz galdetzen. Schrödingerren katua? Eman palada luzea! Hartu olatua eta ababorrera lema! Zinez, Ibarbiak lortu du zerbait. Modu deliberatu edo deliberatu gabean, baina lortu du nobelak berak defendatzen duen teoriaren printzipioekin soilik epaitu daitekeen nobela bat idaztea. Lortu du guk mentalki idatz dezagun. Zer idatzi baina? Berak idazteko gaitasunik edo gogorik izan ez duen nobela. Nobela amaiezina. Infinitua. Kritikariok kritika bat idazten duguno berridazten jarraitzen duguna. Adi, badator-eta beste olatu bat! Branka haizeari eta mareari buruz! Ibarbiak deslekutze ariketa bat egin du. Hustuketa bat. Eta dantzan jarri gaitu hutsune horren inguruan. Medusaren baltsako naufragoak bagina bezala ipini gaitu arraunean. Akaba! Bahitzaile gu. Bahitu gu. Atezuan beti. Erantzukizunaren gaubeilan. Indultua ekar lezakeen gobernadorearen gauerdiko telefono deiaren zain.

      Begiratu nahi ez genuen lekura so jarri gaitu Ibarbiak. Silueta-k, izan ere, ez du inongo unetan ezer izatea guztiz lortzen, baina zerbait izateko zorian dago etengabe, itsasoa urratu ahala desagertzen doan ubera bezala.

      Zuzentzera nator nire hasierako iritzia: nobela bikaina da Silueta. Irakurri beharrekoa. Eta, batez ere, iruzkindu beharrekoa.

      Altxa aingurak!