Mamu nobela

Bere xarma agudo eta bere sekretua poliki erakusten duen liburua da Silueta. Asko hitz egin da nobelak zeharkatzen dituen genero ezberdinez, baina, nondik begiratzen den, mamuei buruzko liburu peto-petotzat har litekeelakoan nago ni. Mamuen generoko liburu bat? Ez zehazki, baina ia. Mamu bilakatzera kondenatu nahi duten bahitu batena, batetik, eta bere bizitzara mamuen gisan sartu diren bahitzaileena, bestetik. Poliziak fitxatu gabeko komando legal bateko kide dira azken hauek, eta bikote sentimental ere bai haietarik bi (Ane eta Josu). Komandokideak derrigortuta daude, euren zainketa lana burutzeaz gain, bizitza arrunta itxuratzera, horrek dakartzan arrisku guztiekin; mozorroak bi aldiz bizitzeko ilusioa sor balezake ere, litekeena delako maskarak bisajea itxuraldatzea, mozorroa eta aurpegia elkarrengandik ezin bereizteraino.

      Pertsonaiek euren artean duten harremana espektrala da. Zerbaiten atarian daude, baina atari hori gurutzatu eta bestaldean zer dagoen jakiteko aukera ez zaie emana izan. Hainbeste atzeratzen da tramaren erresoluzioa ze, haien jokaerak absurdoaren teatroko kutsu pirandellotarra hartzen duen. Luzatzen eta luzatzen doa bahiketa aldia, eta zenbat eta denbora gehiago igaro, mamuago haiek. Mamu estatus horri kontzienteki aurre egingo dio Roman bahituak ere: ez du nahi mamu izaera mamitu dakion. Gorputz eta arima (literalki) borrokatzen da bere identitateari eusteko eta bere desagerpenari kontra egiteko, “lehengoa izaten jarraitzeko, lehengoa zein zen baneki”.

      Etxekoei ere, hutsune mamutar bat uzten die Romanek bere desagerpenaren ondoren, eta hutsune horren kudeaketa bihurtuko da haien bizitzaren erdigune. Hutsune baten inguruan ardaztuta dago nobela osoa, bahiketak itxaronaldi luze eta mingarri bat ekarriko baitu, ziurgabetasun onartezin bat, denboratik kanpoko denbora bat: mamu denbora. Aitaren eta senarraren absentziak habia egin du etxean. Normaltasuna haien bizitzetatik erauzia izan da. Arau zaharrak ezabatu dira eta berririk ez da asmatu oraindik. Arau berri horien asmaketa ere bada nobela, hein batean.

      Mamuekin mintzatzea haien ordez hitz egin eta sekula esan ez zituzten berbak haien ahotan ipintzea da; erabakiak norberak hartu baina ondorioak beste inori —falta denari— egoztea. Falta denak bere gain har ditzan nahi genukeen mezu eta adierazpen badaezpadakoak, zuhurrak edo arduragabeak besterik ez dira mamuekiko bakarrizketak. Zabaldutako usteen kontra, mamuak ez dira inor uxatzeko gogoz dabiltzan zorigaiztoko azpi-izakiak, norbere erantzukizunaren lagapena baizik, gure askatasunari uko egiteko edota geure borondatea modu bikario batez gauzatzen dela sinesteko aitzakia.

      Ane eta Josu bahitzaileek, ostera, ez dirudite beren mamutasunaz horren kontziente, euren bizitzaren alderdi klandestinoak ezari-ezarian gain hartu eta haien bikote harremana kinka larrian ikusten hasten diren arte (horretan, jakina, zerikusia izango du Mikel komando-buruaren agerpenak). Kontziente ez izate horrek, beharbada, tragikoago bihurtzen ditu, harik eta epilogoan haien bizitzekin jarraitzen saiatzen direnean mamuak beste era batera agertzen hasten zaizkien arte, Josuri kartzelan eta Mikeli eta Aneri haien eguneroko bizitzan. Paranoiaz ez hitz egitearren, bahitzaileek “mamuak” ikusten baitituzte leku guztietan, nahiz eta segurtasun arauak obsesiboki bete. Poliziaren hatsa sentitzen dute kolkoan, komunikabideek batere arrastorik ez dutela esaten dutenean lausotu beharrean areagotu egiten zaiena, pista faltsuak zabaltzea izan ohi denez sarri hedabideen zeregina, bahitzaileak lasaitu eta akatsen bat egin dezaten.

      Zein da harrapatua izateari gain hartzen dion beldurra? Sekula harrapatua ez izatea, jakina, nola eta den armairu barruan ezkutatu den haurrarena inork armairuko atea sekula berriz ez zabaltzea. Haien egunerokoa osatzen duten segurtasun arau hertsi eta errepikatuek (atzetik ez datozkiela ziurtatzeko puntu ezberdinetatik behin eta berriro pasatu, elkar jazarri, gaueko izaki bilakatu…), haien mamutasunaren kontsagraziotzat har litezke. Horregatik da giltzarria Roman bere bahitzaileak bera baino mamuago direla konturatzen den unea, faltan zuen adorea ematen dio horrek. Mamu bilakatzeko modu asko daudelako, Roman Garcia Briñasen beheraldi depresiboak lekuko: “Oskol Zurbil jauna bilakatzeko bidean naiz”, dio.

      Itzal bat bezala dabil mamuetan mamuena ere eleberri guztian barna, bahiketa modu tragiko batez amaitzeko mehatxua lehen lerrotik baitago present: heriotzaz modu zuzenean apenas hitz egiten duten arren, aukera horren amarauna tinko eta setati hedatzen da atalik atal, eta bereziki, oso nabarmen, Isaak Babel eta Frank O’Connorren ipuinen kontakizunetan.

      Laburbilduz: presentziaren eta absentziaren arteko gatazka da eleberriak azaleratzen duena. Egon ala ez egon. Nor dago presente eta nor ez? Presente al dago autorea bera, ala, Maurice Blanchotek behin iradoki bezala, idaztearen ariketaren poderioz, mundu guztiarentzat irakurgarri bihurtzearen truk, irakurgaitz bihurtu da bere buruarentzat?

      Literaturak zertarako balio duen? Honatx adibidea.