Oianumen bazkaldu genuen, han ginela esan zidan Sakik, pena zela Patxirena, baina bazuela ustia arratsaldian negozioa lotuko genuela. Bazekiela berak jendia non hartzen zuten oso seguru. Hernaniko almazen batian zen, enoa esatera zeinian. Ez poliziak ez dakielako, Sakik esan zuenez, baina badaezpadare, han oraindik jendia balin badago ere, kalterik ez egiteko inori.

        Orduan nik galdetu nion: Hi, zertan ari gara? Ez bainuen entenditzen zer ari ginen.

        Eta, berak esan zidan: Gauzak ondo egin behar dizkiagu, Tximi, etorri behar duten haientzako paperak egin behar dizkiagu.

        Paperak? esan nion nik, ez al dira ba legez kanpo etorri behar?

        Paperak egin edo ez egin, esan zidan, aldia berrogei mila durokoa izan zitekek.

        Alegia guk emigrante haiei kontratu bat erakutsita duda gabe askoz gehiago pagatuko zutela. Gero gerokoak, orduan lagun bakoitzeko kilo erdi pasia pentsatzen ari zen.

        Gutxienekoa zen paper haiek balio onekoak edo zaborrak izatia. Berdin faltsuak baziren ere! baina, hori hurrengo egunian aterako zen. Dena dela ere, orduan Sakik gauzak txukun eta buruan zuen bezala egin nahi zituen!

        Ondo pentsatuta zeukan. Bere asmoa zen, jendia kamionian ekarri, disimulo haundian Patxirenian aldi batez eduki, gero bakoitza bere lantokira eramatia.

        Baina, almazen hartara joatekoa baita ere zen, nahi zuelako enpresa harek, nagusi harek, egin behar genuen lanagatik komisio bat pagatzia.

        Sobre la marcha lotzen ari zen hori dena Saki. Ideak etorri bezala, neuk ikusten nuen pixka bat inprobisatzen ari zela, baina konfiantza nuen, bai? Ikusten bainuen, buru ona zeukala!

        Hala behintzat arratsaldian joan ginen almazen horretara. Kamion bat deskargatzen ari ziren, han zegoen nagusia, gauzak non jarri behar ziren, ordenak ematen. Puru bat erretzen ari zen, etzeukan halako itxura izugarririk, galtza bakeroak, koadroekiko alkandora, tipo korriente bat ematen zuen. Tripa haundia zuen eta batera bestera salto motzak eginez mugitzen zen, zirkuan pizti hezitzailia bezala.

        Jefe, minutu pare bat? esan zion Sakik, erderaz harekin.

        Zer duk hik?

        Negozio txiki batetaz hitz egiteko zela...

        Egoteko hantxe. Hala esan zigun, zakar antxa.

        Ofizinan sekretaria bat lanian ari zen, eta baziren ofizinatik kanpo manparari erantsita silla plastiko batzuk, egoteko hantxe. Bera almazen barrenera joan zen, etzen puxka batian azaldu!

        Egon ginen ordu erdiz, egon ginen ordu betez. Hartu du Sakik kafe bat, hartu du beste bat, zigarrilloak bata bestiaren atzian erretzen egon da. Halako batian Sakik sekretaria hari: Luzerako al du...? galdetu zion, eta harek: oso lanpetuta zegoela, nahi bagenuen deitu biharamunian... Sakik: han egoteko esan zigula berak, eta harek: nahi genuen bezala egiteko.

        Joan da kamion hura, furgoneta bat sartu da, handik bi ijito jeitsi dira, bata zaharra eta bestia gaztia. Haiek furgoneta deskargatzen ari direla nagusia azaldu da, lagun gutxiko aurpegi batekin, sekretariarekin zerbait aritu da, irten da, guri: Segituan nago zuekin, esan eta, ijito zaharrarekin berriz ere barrura joan da. Han atzian bulla batzuk aditu dira, atera da ijito hura haserre, mobida batzuk...

        Eta, neri bitartian kaka egiteko gogoa jarri zitzaidan. Sekretariari galdetu eta, pasilloan zela komuna esan zidan.

        Joan naiz ba, pasilloan baziren kartoizko kaja haundi batzuk alde bietara pila pila eginda, eta haien artian baziren ate batzuk, ezer etzuen jartzen eta ni komuna zein zen asmatu nahian nengoela, ate haietako bat ireki da eta neska bat atera da handik. Neska txiki bat, beltxantxa, buruan painueloa zeukana. Momentu batian begira begira gelditu zait, erdi beldurrez, erdi zerbait nahi balu bezala. Nik hari: Komuna? galdetu diot. Bera irten zen ate hura seinalatu dit eta, ezer esan gabe, arin arin izkutatu da pasilloaren bueltan.

        Gero esan zidan Sakik: atzian tailerra zegoela. Eta, kasualidadia! Gau hartan Momo ikusi nuen, esan nion non izan ginen, berak esan zidan: Safiko neska bat ari zela hantxe!

        Pasaian bizi zena, egunero egunero, jai ta aste esaten den bezala, kotxe batek hartzen omen zituen, bera eta beste hiru lau neska, denak goizeko seietarako tailerrera eraman zituzten, eta gabian hamarretan handikan eraman eta bakoitza bere etxian utzi!

        Eta, hala egiten bazuen, biajia pagatzen ari zelako zen. Hura ere ixilian joana zen. Kendu omen zioten pasaportia eta esan omen zioten, pagatutakoan pasaportia emango ziotela. Bitartian, neska gaixoak ez omen zekien diruak ze koloria zuen ere! Noski ohia eta jana ere enpresaren kontu ziren, batzuetan tailerrian gelditzen omen ziren lotara!

        Ez ondo behintzat eta, ahoa ireki ezkero: Zoaz hemendik! Paperik gabe, noski. Eta, Momok esan omen zion, joateko eta salatzeko dena, bazekiela berak non salatu ziteken, baina hura ez omen zen atrebitzen, gauzak «ondo» egin nahi zituen!

        Puruko harek eta bere lagunek negozioa ondo montatuta zeukaten. Sobrare tailerra almazenetik aparte, legez beste enpresa bat zen, han egiten omen zuten arropa josi eta konpondu: arropa erabilia, arropa falloduna. Kamionak ekarri, kamionak eraman. Eta, han ari ziren neska eta emakume haiek ez omen zeuden deklaratuta, konstrukzioan bezala, kostiak jeistiarren. Nagusiak mayorista batekin entenditu behar zuen, harek enkarguak subtratante bati pasa, eztakit ondo, holako zerbait. Langiliak bilatzen zituena beste tipo bat izan behar zuen, ustez nagusiak ezer etzekiela.

        Bueno, egun hartara itzuliz. Komunetik irten eta ofizinara joan naizenian, han barruan ikusi ditut Saki eta nagusia, honek mutur zakar zakarrarekin, parez pare hizketan. Noski kanpoan gelditu naiz ni. Egon ziren hamar bat minutu, askoz gehiago ez. Han zer aritu ziren Sakik esanda dakit.

        Sakik, halakoaren partez zijoala eta presentazioak eginda, hamabi morroi eskeini zion. Bai nagusiari gustatu ere idea. Noski paperen asuntua... hori bere abokatuarekin hitz egin behar zuela. Legia ez batere gustatzen hari ere! Ze, konparazio, esan omen zuen, egin ezkero, Sakik esaten zuen bezala, behar bezalako kontratuak, berak seguridade soziala pagatu behar zuen! Eta, gainera, paper bakoitzak, hogeita bost mila peseta!: legiak dioena.

        Dena dela, etzitzaiona batere gustatu, izan omen zen Sakik jendia ekartziagatik dirua aurreratzeko eskatu zionian. Parre egin omen zuen, Saki etzegoen jenio gozokoa handik atera zenian. Baina, potroei eutsi eta kara ona egin behar ze, bueltan hala ere negozioa seguru aski harekin lotu beharko zuen!

        Total: esku ukaldi bat, parre irudi bat eta: Kasu egidazu sin falta jendia hemen duzunian. Klaro, harentzako krixton txolloa zen.

        Sakik handik irtenda sua botzen zuen. Putakumia, eztakit zer. Joan ginen hango tabernara, bi kopa hartu zituen bata bestiaren gainian.

        Gaizki, ala? galdetu nion.

        Gaizki? Ez...

        Bapatian jeiki zen, bertatik telefono dei batzuk egin, azkenian badirudi zita bat lotu zuela hurrengo egunerako.

        Ni nere artian: a ze fundamentoa!

        Baina ni xitun!