ZAPATARIA ZALDUN JANTZI ZUTENEKOA

        Matxinadak eskua latz zanpatzen zituen aristokrazia gureak ukan zuen bere multzo ilustratua, Azkoitiko zaldun nagusiaren lagunek osatua, hizkuntzaganako txera bat erakutsi zuena, Monzonek dioen bezala baserritarren arlotekeriak beren saltsan kontatzeko ezinbestekoa. Peñafloridako kondeak antzerki bat idatzi zuen, palazioan jokatzekoa seguru aski, adiskideen entretenigarri eta bere dohain musikalen erakusgarri.

        Ez dakigu nolako aktoreak zeuzkan edo kontratatzen zituen Munibe jaunak. Arrunt zarpailak agidanez, opera irrigarri batean ondoko herrikoen hizkera imitatzeko gai ez baldin baziren. Alta, abestien testuetarik bertatik ateratzen da egileak darabilen euskara zeharo ulergarria dela —bere garaian berdintsu— Gipuzkoan ez ezik Lapurdin eta Bizkaian ere.

        Eskutik ahora utzi zuten.

        Mila mendi, mila ibar, mila erreka euskara zatitzeko...

        Konde jaunak ez zezakeen iraultzarik egin obraren egituran: Txanton Garrote zapataria, hordirik dela, etxekojaun —un caballlero— arroparekin jantzi (etxekojauna bera kanpoan denez) eta haren gelara daramate. Itzarritakoan, etxekojauna dela sinetsarazten diote morroi denek Txanton dohakabeari, haren aginduetara dira jartzen.

        Gero, bestela ezin, korapiloa askatu egiten da...

        Txantonek dagokion hartara itzuli beharko du, euskaraz kantuan adina prosan egin ahal izanen duen zokora. Fartsa izan da dena. Gaztelania ezinbesteko marka zen, gela debekatua, zaldunaren zinezko jantzia, obra horretan.

        Eskutik ahora utzi zuten euskara.

        Zorua zikindu eta mihiarekin garbi genezan.

        Gero mihia moztu zuten, urkatu.

        Matxinada zanpatzeko.

        Nolanahi den dela, zaldunek badakite morroiekin kantatzen, baita berauek baino hobeki ere, euskaraz. Horretarako behar dute euskara, nagusigoa azaltzeko jauntxoek. Peñafloridako kondeak, opera barregarriak egiteko.

        Urkatuen lepotik.