Susa literatura - Autopsiarako frogak

Espainiako Konstituzioak ofizialtasuna ematen die, zeini bere lurraldean, gaztelania ez beste hizkuntzei. Estatutuetan zehazten da bertako hizkuntzaren ofizialtasunaren maila.

Galiziako estatutuak honelako idazketa dauka:

Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e todos teñen o dereito de os coñecer e de os usar.

Galegoen hizkuntzari buruzko hitzik ez, hoztasun handi bat.

Galizian inork ez dauka betekizunik. Eskubideak besterik ez dauzkate. Hizkuntza biak, alegia, bietako edozein ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea daukate Galizian bizi direnek.

Alabaina, honako hedapena zeukan galegoak estatutua onartu baino bost urte lehenago:

Hablan gallego, de la población rural, agraria, el 100%, es decir: 2 millones de hablantes [...]. En las villas —ciudades que no sobrepasan los 10.000 habitantes— lo hablan un 60% de la población, es decir: 150 mil hablantes, y en las ciudades, el 15% habla gallego, es decir: 100 mil habitantes [...]. Por tanto, el total de número de hablantes de la lengua madre —el gallego— es de 2.250.000 hablantes, de una población de 3.000.000.

Biztanleen %75ak hitz egiten zuen galegoa urte haietan. Jendaila atzeratua zen ordea gehiengo hura, nekazariak. Erakundeek ez zeukaten haiei berba emateko asmorik, haiekikoa egiteko kazikeak zeuzkaten. Zentralismoaren morroi hauei esker jarraitu zuen —egundaino, esan genezake— hainbeste urtez frankismoak lau probintzietan eta hiri gehienetan agintzen. Dominaziorako falatzen dute jauntxook. Gehiengoa minorian edukitzeko.

Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera, eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.

Iduri luke justifikatu egin behar dela —«berezko hizkuntza denez»— euskararen ofizialtasuna, euskara ez dela baskoek beren arterako nahi luketen hizkuntza, ez euskaldunek, hiztun gisa, merezi luketen eskubidea. Eta Galizian bezala, EAEn ez dago betekizunik —Euskal Herrian ere ez, estatutuak beste zer edo zer esan nahi duen arren termino hori aipatuz—, eskubidea bakarrik daukagu.

Betekizunik gabeko eskubidea, gauzatu ote liteke?

1. Gaztelera da Nafarroako hizkuntza ofiziala.

2. Euskarak ere hizkuntza ofizialaren maila izanen du Nafarroako eskualde euskaldunetan.

Nafarroan ez daukagu ez eskubiderik ez betekizunik. Ofizialtasunak ez dakar inolako konpromisorik. Bestalde, badago aldea, handi samarra, gazteleraren da horretarik euskararen maila izanen du honetara: ofizialtasunaren agiria diglosia ofizialaren ataria izan zen.

El català és la llengua oficial de Catalunya. També ho és el castellà, que és la llengua oficial de l'Estat espanyol. Totes les persones tenen el dret d'utilitzar les dues llengües oficials i els ciutadans de Catalunya tenen el dret i el deure de conèixer-les.

Idazketa ez da neutroa: ez da gauza bera aurrekoak irakurrita espero genezakeen el català i el castellà son les llengües oficials de Catalunya edo Kataluniako hizkuntza ofiziala katalana dela irakurtzea, eta esaldia ebakiz aldarri politiko nagusia bihurtzen duen puntu baten ondoren gaztelania ere hala dela... Estatuaren hizkuntza ofiziala dugulako. Gaztelania gomitatua da, inposaketa ez bada, Kataluniako estatutuan.

Hizkuntza biak erabiltzeko eskubidea daukate «pertsona guztiek». Bertan diren dauden dirauten pertsonek (kasernetan edo hoteletan esaterako), bata ez badakite bestea erabil dezakete, baina Kataluniako herritarrek (biztanleak oro hartzen ditu testuak), eskubidez eta betekizunez (el dret i el deure) ezagutu behar dituzte biak. Honenbestez, bertako hizkuntzak bertako guztiengana iristeko baliabidea hartzen du.

Nabarmen azaltzen da testuotan hiru nazioen hizkuntzen egoera eta gerora ibili beharko zituzten bide desberdinak, hala nola klase politikoaren kontzientzia linguistikoa, erran nahi baita estatutuak negoziatu zituen klase politikoaren maila politikoa.

Euskaldunoi dagokigunez, bere saldukeria historikoari jarraitu zion hemengoak.

www.xunta.es

Benito Batan. Autonomía y lenguas vernáculas. Ediciones Celta, 1978

www.behatokia.org

www.parlamento-navarra.es

www.gencat.cat