Susa literatura - Autopsiarako frogak

Etxean ez dira kexatzen. Ezagunak dira gurasoek berek maisuei ezarri baldintzak, umeei eskolan euskaraz egiten ez uztekoa idatzia dago, kontratuetan. Gaztelania ikastea gauza ona da, euskara kentzeko bide guztiak on bihurtzen dituena. Seme-alabak Baliarraindik inoiz lekutuko ez diren arren gaztelania ikastea komeni zaie, gaztelania sartua dago gaztelania egiten ez den lekuan, boterea da, agintzen duenaren gakoa, nagusiak dakiena, Baliarrainen ez da egiten baina oihartzuna heldu zaie mendiz mendi.

Erdara ez da, besterik gabe, altxagarri soziala. Hizkuntza aldaketak ez dakar estatus sozialaren aldaketa, alderantziz da gertatzen, aldaketa sozialak eragiten du kulturalki baserritarrengandik bereizi nahia, norberaren euskalduntasuna gorde kendu akabatu beharra.

Gaztelania administrazioan lekutxoren bat bilatzen zutenen baliabidea zen.

La asimilación es, tras la conquista, la iniciativa más inmediata del grupo en el Poder. Su objetivo es la absorción del pueblo dominado, es decir: identificar, eliminar las diferencias entre dominadores y dominados. Naturalmente no se trata de «igualar» a los gobernantes con los gobernados, sino de evitar que éstos permanezcan o surjan, potencialmente, como un grupo autoconsciente. Para ello el Poder emana dos tipos de sanciones: unas negativas: represión, imposición y coacción, que actúan a nivel social, o sea, apuntan al grupo en cuanto tal, pero no señalan a los individuos concretos. Así, el grupo será catalogado de «inferior»; se dirá que su lengua es «inculta», etc. El segundo tipo de sanciones son, por el contrario, remunerativas: van dirigidas al individuo, y excluyen al grupo. Se trata, mediante ellas, de hacer ver al individuo la conveniencia de insertarse en el grupo «superior», como medio de ascenso a un status superior, económico, político o cultural. De este modo, si el grupo en cuanto tal está estigmatizado, se deja abierta una puerta para evitar la creación de un sentimiento de resistencia, y ella consiste precisamente en la posibilidad de ofrecer, a nivel individual, una incorporación al grupo superior.

Eraztunaren erabilerak badu beste helburu bat, ezkutukoa, luzerakoa, izuarekin batera gorrotoa sortzen denez zigorra bitarteko: eskolako hizkuntzaganako aiherkundea, kulturaren ukoa.

Eraztunak dakarren makila itxialdia miazka higuingarria, klase apalen atzeramendua areagotzeko metodoa da: euskara ez dadila inoiz hizkuntza izatera iritsi, arloteok ez dezatela pentsa ahal esaten duten horretan, ez, baina pentsatzen dutena ere ez dezatela esan ahal bestean, gurean, boterekoan.

Elebidun analfabetoa bihurtzen da umea, analfabeto elebiduna izanen da bizi den artean.

Eskola neskametza kaserna emigrazioa, horra gaztelaniaren, frantsesaren Esnebidea euskaldunendako. Eta euskaldunek ez dakite, maisuak berak auskalo, gaztelaniaren inposaketaren ostean asimilazio politiko-ekonomikoa dagoela: izatetasun unibokoa, lekutasun egonkorra eskatzen dute, eta ez gaztelaniaz egiten duen multzo batean (ere) bizi ahal izatea, egitura hispano-frantsesek ezin dute identitate bakarra ez inposatu.

Eta beraiek baino gehiago dakienari egiten diote men gurasoek, zer egin behar dute bada? Men egiten diote larderia guztien makila den erdarari, beste biderik non: Ez makurtzen haatik, euskara transmititzen jarraituko dute etxean lanean herrian. Eta handik urteetara eskolan pairatu zuenaren lekukotza kritikoa ematen dio baserritar batek horrelakoak entzutera berariaz azaldu ez den historialariari.

Jose Maria Sanchez Carrion. Lengua y Pueblo. Elkar, 1980