BAT ZIGORTU, BOST BELDURTU

        Historia xehearen hedatzailea izan genuen Jose Ignacio Lasa frantziskotarra. Arantzazu inguruko haurren eskolamaisua izan zen 1943az geroztik, eta ardura bereziarekin bildu izan zituen irakaskuntzari buruzkoak Gipuzkoan. Baliarrain herri txipian inoiz Latin eta Humanitateak ematen ziren katedra bat eduki zutela jakinik, bertara jo zuen D. Luis Antonio Sarasola prezeptorearen berri jaso nahiz. Paperak urri, informatzaile on bat, Bartolome Garmendia baserritarra, «apaiz saiatua, bihotz onekoa eta pobreen laguntzaile benetakoa» omen zen latin irakaslearen anaiaz ere jakinaren gainean jarri zuena gure fraide historialaria:

        Bitxia da letra eta entra izen-aditzek zeinen ongi errimatzen duten, eta zeinen egoki ageri den jakinduriazko erranairu horretan espainiartasunaren sinbologian horren garrantzizkoa den sangre beldurgarria: pedagogia hori euskarari bakarrik aplikatzen zaio, ez matematikari edo latinari edo urbanitateari. Eraztunaren helburua ez zen, Lasak dioskun bezala, gaztelania ikasaraztea, baizik eta euskaraz ez egitea. Umeari buruan sarrarazi behar zaiona ez da gaztelania, buruan jaso behar duena da ez duela euskaraz egin behar.

        Hitz egitearen aurkako hitz egitea da gaztelania.

        Hizkuntza suntsitzeko gerraren froga fisikoa da zigorra sinboloa eraztuna, ez metodologia pedagogiko oker bat.

        Ez dute inor jipoituko gaztelaniaz oker egiteagatik, euskaraz ez egitea da gaztelaniak behar duena, euskara bera izan behar delako zigorra dakarrena: euskalduna ez bazina ez zenukeen zigor hau pairatu beharko ikasleetan alferrena izanagatik, gaztelaniaz lotsagarri eginagatik.

        Eta euskaldunak euskalduna jipoitzen du euskaraz egin duelako.

        D. Luis Antonio de Sarasola 1919an hil zen. Kontuok, oker handirik gabe, XIX. mende amaierakoak ditugu, XX.aren hasierakoak ez badira.