—41—

JOKIN ZAITEGIri

Guatemalara

Paris, 1951-VIII-27

        Adiskide mina:

        Ilabete onen 13. enean zuk idatzitakoa ementxe dizut. Pozten naiz nereak oro zure eskuartean datzatelako, bildur nintzan bada, Botanike aldendu ez ote zitzaidan. Berriz idazteak neke geiegi emango zidan. Gaurkoan, lantxo luze xamar eta astuna bialtzen dizut «Olabiden aurretiko itun berriaren itzulariak» deritzana. Soin ta gogo, azken zortzi egun auetan, zure esanari jarraikiz, gai ortan pulunpatu naiz. Eskuor izan ditudan idaztiak oro arakatu dodaz, fitxa ugari egin eta guenez lantxo ori ondu. Bildur naiz, irugarren atala, gogorxko izango ez ote dan, bainan egiak, maizenik, gogorrak izan oi dira. Gaur arte ez naiz konturatu, katolikoen artean izan dugun uts-une andiaz, Itun Berri itzulpenetan. Zer esanik ez, lan ori Olabideren aintzazko zenbaki berezirako egin dudanik. Zuzenbearrak zeorrek aztertuko dituzu, ikaskuntza orietan ni baino mutilago zaitudalako. Nere idazkeraz, ez naukazu bat ere pozik. Antzu ta elkor arkitzen dizut. Bearba, aspaldi ontan darabilzkidan gogoeta itzel eta bizikera saminak, etorri-iturri oro agortu dizkidate, eta izkera etzait nai nuken ginoan malgutzen. Zer aundiren bat egin nai, ta ezin: «elorrijuak dozak onek be» gurean esango luketenez.

        Nerekiko ari naizen ezkero, arto-beroak bezala, narraikion, nereetaz sostean kulatz dagidan. IROn erantzuna larunbatean jaso nizun, ots, nere eskabideari erantzuna. Onatx, labur, zer diostan: «Datorren ilebetean, atzenengoan, itxiko omen dituzte ateak, bakar Ameriketaratu nai dutenentzat, ala ere nere eskabidea ikusi ta onartuko edo luketela, igaro-bidea Guatemalako visaua´kin edo baimenakin agertzen ba diet». Beaz erabagi dezaten, igarobidea Guatemalarako baimenez jantzia aurkeztu bear diet. Ba ezpada ere, on litzake zuek or, Anton´ek eta zuk, Erriarteko zaingoa (Ministerio de Asuntos Exteriores) neretzako baimena lenbailen eskatzia: ots, emengo ordezkariari biali diezaiotela nere igarobidean bisaua ezartzeko agindua. Orrela laister emango didatela uste du laguntasuna IROkoaek. Ortaz aski. Papeltxo baten bialiko dizkitzut nere nortasunak.

        Euzko-Gogoa (1951, III-IV) bakarrik artu dizut orainarte. Zenbaki mardul, eder, ta aberatsa. Ua bai nere poza, gure aldizkari joria, geroago ta aberatsago datorrelako. Gogoz irakurri ditut lan guziak, zure olerkiak eta Eginetazkoa, baita Orixe ta Mirande ta Antxeta eta beste guzien lan benetan sakon ta mamitsuak. Ziur nago, gure aldizkariak bide egingo duala euskaldunen artean. Bakarrak gaituzu euskeraren zuziari eusten. Gazte-jendea, gurekin dago ta ori da bear duguna, eta barnekoak ere ezagutzen duten bezin laster, gurekin etorriko dira. Antxe bear dugu batik bat gure edapena egin, euskerari eusteko, euskeraz oro ezarteko. Jadarka, ageri danez, betiko leloari eraginaz dabilkigu. Gizon on utsa da, bainan ezin etsizkoa. Autu oetaz ez dugu geure aldizkaria ikurrin egin bear, ez orixe: bakoitzak idatzi dezala barneak agintzen dion bezala, aske ta jarei, ortarako ez daukagu eztabaidarik zelan sortu. Egia, noizbeinka, eztabaidak aldizkariak pizkortu egiten dituela: pizkortasun ori ere ondo etorriko zaio gureari barneak iratzartzeko. Gora zu, adiskide maite, dagizun lan ederragatik. Mugaturik daukat zenbaki ortaz nere iritzia.

        Mirande emen daukagu. Atzo izan nintzan berarekin eta olerki batzu, bat ezin dizut igorri gordinskoa baita ederra izan arren, eta Per Denez-en lantxo bat breizeratik gure olerkariak euskeratua. Onek Denez jaunari idatzi zion zerbait gure aldizkarirako eskatuz breizera dala-ta, eta lantxo atsegin ori biali dio. Gainera lotazilak amabi zekarren zenbakia ere igorri zion, eta Denez-ek zure galdetzeko esaten dio, ea nola ain apain atera diteken aldizkaria Varytyper-ez, edo zein era erabili dezuten esateko. Ikusi duen lan apainena omen, era ortaz egindakoa. Ark ere breizeraz, eta igaro urteko azkeneko zenbakian erabili duzuten eraz, aldizkari bat argitarazi nai luke politika ta filosopi gaietaz. Beraz, erantzun ezadazu zerbait gizon orri esateko.

        Ara emen, breiztarrak argitaratzen duten aldizkari polit Al Liamm-Tir Na N-Óg Uztaila-Dagonila 1951, 27. zenbakian dakarrena: «Breiz ta Atzerria».- Guatemalan irartzen duten Euzko-Gogoa aldizkarian argitaldu berri da «Lotazilak Amabi», Per Denez-en olerkia, Mirandetar Jonek euskerara itzulia. Dakutsunez, Breiztarrok euskotar eta euskaldun zenbait baino pinagoak dituzu.

        Zertan da gure «Argi-Erri» ? Atseginez irakur dizkitzut Orixek egin gogo duen lan ortaz E.-G.n jaulkiak. Jainkozko Komeria baino areagokoa gertutzen ari ote zaigu? Niketz, goraintzi ta zorionik okituenak emanen ditiozu.

        Oraingo ontan asmo berri bat dizutegu: Miranden olerkiak bildu eta idaztiño baten argitarazi Varityper-ez, irudi ta guzi jakina. Ekoizpen apain bat egin nai nizuke, urria eta zenbakiztua, lareun ale edo. Bakoitza garestitxo saldu ta bilatuko genuken diruz, beste idazti batzu argitazi. Liburutxo au, gogorskoa izango litzake, orain arte euskeraz argitara ez diren olerkiz ornitua. Ezagutzen dituzu Miranden olerkiak, bainan ez oro. Gordinkeriak etzeratzen nau lanbide ortan, bainan zer esango dutenai begira ba gaude ez dugu inoiz ezer egingo. Bearba auzi gogorra sortuko luke idazti orrek euskera baranoan, eta zenbait inarrosiko lituzke. Gainera, oar bat jarriko genioke idaztiari: «Zerbait esan nai idatzi gura duanak idazti ontaz, euskeraz egin beza: erderazko kritikarik ez dugu onartzen». Zer derizkiozu? Ogeitamar olerki izango lituzke idaztiñoak, batzu pipar-mina bezalakoxeak, (geienak Euzko-Gogoan argitaratuak)

        Sinistuko al didazu? Oraindik ez dizut Orixeren «Eguneroko meza-bezpera»rik. Orain bi urte edo, eman nitun mila franco ta oraindik ez didate bidali. Ikusi, egin dizut eta zerbait irakurri ere bai, besterenetik ordea. Eskuratuko zaitan bezin usu iritzia idatzi ta igorriko dizut.

        Lopez Mendizabaldar Ixakak idatzi dit eta zorionak igortzen dizkit nere lanak dirala-ta, eta atseginez irakurri omen du «Nori Berea», Alderdin argitazi nuana ere. Gizajoa erdi itxu dago eta bigarren osatebakuntza oraintsu egin diote. Dionez, emetik aurrera artu-eman geiago izango omen dugu elkarrekin. Onek ere zerbait idatzi bear luke Olabidetzaz; beinipein ondo legike. Bainan nola gizajoari eskatu, berez ezpaita gai idazteko? Nik, lantxo au eskatuko nioke: «Olabide ta izkera eraldaketa», ots, evolucion del lenguaje. Neonek egingo nizuke, bainan ortarako ez dizut bear beste jakintzarik.

        Australia ta Pilipinetako eusko-zuzenbideak aldatzen ari nauzu eta laister or izango dituzu.

        Asketsi ezadazu, adiskide, atergabeko kalaka gogor au.

        Zer dio Antonek? Esaiozu, otoi, bere berri bialtzeko baitare Mary ta Maiterenak ere. Alpertu ote zaigu gure idazle bikain au?

        Nire eupadarik gori ta agurrik jorienak bioazkitzu.

        (Egun jaso dudan idazki baten ara zer diostan Mirandek: «Zaitegiri idazten badiozu, esaizu Heidegger-etaz aren lana aunitz laket izan zaitala. Beste «izan´aren» jakintzaketaz ere zerbait idatz dezan. Orixen estetikarekikoa ere izugarri ondo dago»).

        Gaur gero, nerekiko oro,aldizkaria barne, etxerat igorri ezaizkidazu, ots 5, rue Baudrart-era. Milesker. Agur.