—143—

NEMESIO ETXANIZi

Guatemala, 1955-III-12

        Adiskide maite:

        Eztakizu zer nolako pozarekin jaso dugun gaur goizean zure [...]ro ilabeteko 22koa. Ageri du inguruka ibilia dana. Bainan emen daukagu eskuartean. Urduri geunden gure azken zenbakiarekin gertatuak jakiteko: Orai arte bagenekigun zerbait agitu zela, ez ordea nola. Aurreneko berriak Jon E'k bialdu zizkidan gutun-samin eta aserre baten bitartez bere izena zenbaki artan aipatzen nulako. «Ez omen daukat bea salatzeko eskubiderik». Nik salatu? Bide bereziz erantzun nion berea baino eskutitz gogorrago batekin. Errexegi burua galtzen dugula nik uste okerreko zerbait gertatzen zaigunean. Ni urruti nagola esango didazu eta bizkarra ondo babesturik daukadala. Or ere bizi nintzan oraingoak baino aldi larriagoetan, eta zerbait egin nun. Baina garai okerrenian gertatu zaigu gertatzeko ori. Oraintxe ari ginan, ain zuzen, indar pixkat artzen, eta arpidedunak inoiz baino ugariagotzen zioazen. Eta orra... Bizkaira oso ederki iritxi dira, ango agintariek ez dute bildu. Ala ere ainbeste nekez ateratzen dugun paper au zuengana eldu dedin alegin guztiak egin bear ditugu. Gu ez gera ziztako batekin usten diran puxikak bezelakoak.

        Orain astebete edo, betiko bidetik igorri genun argitara-berria dan zenbaki dotorea. Zuri ale bi igorri dizkitzut, bata paper arruntez, bestea paper bikainean irarria. Zenbaki batzu, ingi onean irarri ditugu gure idazleentzat. Zure bi olerki argitara ditugu banako ontan «Ixo» eta «Katu eztaiak». Gainera ikur guztiak kendu ditugu kanpotik eta barrutik. Bizkaitik ere ori bera eskatu ziguten. Beraz dakusunez, gertu gaude gure idazle eta irakurleen gurariak betetzeko euskeraren onerako izango baldin badira. Tolosako adiskideari ere beste bi igorri nizkion bizi dan tokira. Zenbaki berri au zuen eskuetara iristen ezpaldin bada, bide berriak bilatu bearko ditugu; gu oraindik ez gaude gertu iltzeko eta gudua eman nai digutenei, guduz erantzungo diegu. Ez dago besterik. Ezin dezakegu gure euskera maitea iltzen utzi zenbaiten ergelkeri, erra eta gorrotoa dirala-ta. Gertu bada, ale berri ori iristen danerako.

        Izen-aldaketaz diozuna ere, ikasi eta ikusiko dugu. Dagonetik diotsut ordea, gure etsaien gorrotoa ez dala orrekin ere baretuko. Gainera, ikurrak kendu arren, naiz eta izena aldatu arren, guk ezin dezakegu epeldu, inola ere, euskeraren alderako darabilgun burruka au. Datorren zenbakian izugarrizko artikulu bat agertuko da bat baino geiagori ileak ere laztuko dizkiona; «elizama euskera urkatzen» du izenburu.Bizkaiko eliza euskeraren aurka egiten ari dan lan maltzur eta gaiztoa argi-argitan jartzen ditu, bainan dokumentuz sendotuta. Ikaragarrizko txosten bat bialdu didate andik. «Prudente»kin aspertuta nago aspalditik; asko errexagoa «prudente» lorgainpean alperkeri-xuria estaltzea, euskeraren alde gizonki lan egitea baino. Ar gaitzatela «integristatzat» nai badute. Zu ta gu bezelako «integrista» geitxoago bear genituke gure erri doakabean euskera jasotzeko.

        Eta zure eskutitzeko exordiua aldebat utzi dut. Esan bearrik ez iruron artean lan garaiena egingo genuenik; bai orixe. Irurok irabazten eta irurok euskeraren oinetan irabaziak erretzen... A zer iru kixote! Bainan kixoteek panzistak bainon lan geiago egin dute beti, eta guk ere lan ederra burutuko genuke, noski. Eta zure luma apainak merezi du zerbait. Ez naiz batere arritzen ilunaldiek noiztanka itotzen zaitutelako. Nik ere izaten ditut, eta ez makalak. Bai adiskide, euskal idazleok egiten dugun baino geitxoago elkar-beretu bear genuke. Auxe batez ere ikusten dut nik argi eta garbi: oraindik soraio xamar arkitzen dirala euskal idazleak lan aundi ta sakonetan murgiltzeko. Orra ale bat, gure elerti-sariarekin gertatua: Urte bete baino geiago da iragarri genula, eta inor ere etzaigu batzaldira urbildu, eskatzen dugun lana zabala dalako nonbait ere. Ala ere saria ez da kaxkarra 150 dolar, ots, 6.375 peseta. Lendik daukagun diruari 50 dolar geituko dizkiogu iragarriko dugun batzaldi berrirako 8.500 peseta, alegia.

        Orrela ere ez ote zaigu inor urbilduko? Euskeraz ere, era guztietako lanak bear ditugu, arinak eta sakonak. Arinak baditugu, sakonak palta ditugu. Baleike eleberri norlenka ere iragartzea. Ai Rochilen diruak bageneuzka. Baina euskal idazleok lan sakonetan ez sartze ori bear bezela elkar berotzen ez dugulako da. Geinok burukoiegiak gara, gere lantxoeri begira egoten gera eztizko bainu batean sartuta bezela. Eta bakoitzak bereak miazkatze soil orrek, sekulako kaltea dakarkio gure elertiari. Beste toki eta lurraldetan elkar aipatu ta goratzen ibili oi dira, gu ordea, idazle berri ta gazte baten aurrean abereak baino zurrunago geratzen gera. Ori zartailua artzen ez dugunean ondo jorratzeko. Nere bidea besterik nai nuke; lenago ere esan nizun, bat ere ez dedila euskal-idazketatik baztertu. Urbiltzen zaizkidan gazte guztiei sekulako txera ona egiten diet, naiz ta lapurtar klasikoz idatzi. Gutxi gera eta ezin dezakegu idazlerik galdu.

        Gainera, adiskide, geiegitxo kaxkartzen duzu zure burua. Ez dizut Jupiter ostotsgilearena egitekorik esango, bai ordea Jainkoak eman dizkitzun doaiak aintzatago artzeko. Zu inor gutxi bezela gaiturik arkitzen zera euskerazko lan ederrak egiteko. Are geiago. Orainarte egin dituzunak edozein erderazkoen parean jartzekoak dituzu, bai orixe. Eta biotzetik diotsut, inola ere ez xuritzeko... Amaikatxo ergelkeri irakurririk nago gure prailetxoen erdel aldizkarietan... Ez ote dakite praileok beren burua kaxkartzen dutela ain erdel lan zistrinak argitaratzean. Arantzatzun bertan Sorkunde Garbiari buruz irakurri dudan euskerazko idazlana, beste guztiak bainon ederragoa da amarmila ukondoz ere. Baina nork kendu gure prailetxoei erderaz idazten dutenean artzen duten pox machokista hura? Eta Praileai gertatzen zaiena erri-gizonei ere gertatzen zaie.

        Azkeneko zenbakian zure erritar baten lantxo polit bat irakurri al izango duzu: Forkadaren «Egun On». Neonek pixkat zuzendu nion, ia ezer ez, eta poliki xamar dago. An ageri dira zure erriko xelebre guztiak, oso ederki margoztuak. Ni or banengo, sekulako idazle taldea sortuko nuke gazteen artean.

        Milesker gure azken zenbakiari buruz bialtzen dizkiguzun itz beroan alderako. Bainan bukatzera noa, nere eskutitz au bear baino luzeagoa baita.

        Gure adiskideei ez kemenik galtzeko, gertatuak gertatu; emen gaude gu, zuen laguntasun ederrarekin, euskeraren alde esteak bota arte lan egiteko. Orixeri idatzi bear diot. Nola ote dago gizajo ura? Erpai gaude Mila-olerki ederrak ikusteko. Datorren zenbakirako ez daukat bat ere liburu berririk epaitu dezadan.

        Ar ezazu adiskide ene besarkadarik sendoena. Euskera bedi beti gure goiburu!

        (Azkatsiko al dizkidazu: oker idatziak. Eserialdi baten, arte gabe, idatzi dizut eskutitz zarpail au. Agur.

        Oraindik ez galdu ni ikusteko itxaropena. Loteri txikiren batek sakela jotzen badit, or naiz laster, Donibanen alegia!).