—192—

NEMESIO ETXANIZi

Donostiara

Caracas, 1960-III-1

        Ixiltasun luzexkoa gure artekoa, lagun zar. Zer dala-ta? Bear bada, neu naiz ixilaldi ain luzearen kausa. Bainan, baditut nere kezkak ere. Ez ote gera biotz ertzak artzen ziurregiak? Nik zuri, zuk nirika geitxoegi ez ote gabiltz? Dana dala, errua nirea baldin bada, barkazioa eskatzen dizut, barkazioetan ain esku-zabal zeran apaiz orrek ukatuko ez didazulakoan. Baduzu gainera esku barkalari ori nere buru gainean luzatzeko ziorik. Aspaldion oso makal ibili naiz. Nere biotza joku makurrak jokatzen ari zait. Ain joku makurrak... azkenean osagilearen gana joan bearrik arkitu naiz. Burutik biatzetara ikertu ninduen delako biozlariak (euskera apainez kardiologoak). Koroi-zana arkitu dit ertsi-xamartuta; ortik nere nekeak, ortik nere ondoezak. Eta zainak zabaltzeko osakaiak eman dizkit, eta emen naukazu dieta eta osakaiz inguraturik angina pectoris-en zema uxatu naiez. Jainkoak nai duena bedi, baina ez nuke nai il oraindik eskuartean derabilzkidan zenbait egiteko andi burutu baino len. Atsedena ta emozino andirik eza, agindu dizkit doktore jaunak. Atsedena ez beste guztia ederki betetzen dut... Biziko banaiz ordea, lan egin bear, gogoz gainera. Orra nere makaltasunak esan.

        Luzaro ez dala Euskera 1959 iritxi zitzaidan. Mokoz-eperdi gelditu nintzan bertako zenbait itzaldi irakurri-ta. Gizona, ba zeok gure artean kopetik! Berrogeitamar azken urte auetan idatzi dana munstrokeria dala idatzi lezake inork? Gu eskizofreniadunak? Gu setatiak? Beraz arpa jo ta euskera ondatu besterik ez dugu egin? Irakiten jarri nintzan, eta oraindik ere irakiten diraut itzaldi artako esakerak gogoratzen ditudanean. Zuk esanak ere irakurri nituen... Ederki, baina biguinegi mintzatu zinan. Kopetdunei, kopeta erakutsi bear zaie. Zer, berak nai dutena esan eta gu ixilik? Egia, euskeraren inguruan batasuna on litzake, eta batasun ortara danok zabaltasun pizkat erakutsiaz baizik ezin gindezke iritxi. Nun dago ordea zabaltasuna? Olakoak idazten ari diranetan? Batasuna bearrezkoa da, batasunera iristeko oinarri sendo bat bear dugu, zerbaiten inguruan batasun ori egite. Izkera gaian errex arki diteke oinarri ori. Baita beste gaietan ere: esaterako euskotar guzion batasuna iristeko oinarria... Batasun ortarako oinarri azkatasunak bear du izan derrigorrean. Eta ontan bai, gogor ekin bear diogu eskubide ori ukatzen digutenen aurka. Bein gure erria buru-jabe ta aske denean, orduan berak aukera dezala nai lukean bizi-bidea; baina azkatasun gabe ori ezin diteke. Nola egin nezake zurekin itunbenik biok azke ezpaldin bagera? Ituna zuk niri edo nik zuri ezarri nai baldin badiogu, ez da benetako itunbean, indarrezkoa baizi, beraz bere zain-zainetik ustela. Auxe da irrintzikuon ustea... Dirudienez zuek gugandik aldendu zerate gogor ari geralako. Orrela ariko ezpagina, egon ziur ziur oraingo otsemailen atzetik gure erria ondamendira joango litzakela eta betiko joan ere. In necessariis unitas, eta azkatasuna bearrezkoa dugu, eriotzatik gure erria aterako baldin badugu. Eta aski orietaz. Ez zuen ixkanbila makala atera emen Azpiazu apaizak. Orixe duzu benetako apaiza, errien eskubideak eta giza-eskubideak inolako beldur gabe aldezten dakien jauparia. Politika gabe, itzerdi maltzur gabe, argi ta garbi. Emengo Eusko-Etxean, sekulakoak esan zituen eta ondo esanak gainera. Ark ere azkatasun gabe gure erriak ezin dezakela ezer aukeratu esan zigun. Emengo patxi zaleak amurru gorritan irri ziran gure apaizarekin eta bide guztietatik beztu nai izan zuten. Izparringietan artikulurik iraingarrienak argitara zituten Azpiazuren aurka, baina bera joanda gero, emen zegola ausartzen ez ziralako. Alako balientiak dituzu gezurraren morroiak, Bizarroak Larramendik liokenez. Eme oiu egitea errexa dala esango duzu. Utziozu or sartzen eta gero esango didazu, or ere, Cuban bezela, ikusiko nolako zaparrada sortuko luken. Borondate oneko gure agintariek ez dute euren bizi guzian Azpiazuk emen egin zuen lanaren erdirik ere gure erriaren alde.

        Bukatu baino len zerbait eskatu nai nizuke gogotik. Manzisidor, zure erritarra ikusten joateko nere partez. Ara zergatik. Idatzi didatenetik Portugalko nere adiskide bat joan omen zan Manzisidorren gana nire galdezka eta ez omen zuen jakin nere zuzenbidea, eta ezin eman izan zion aurrepiderik aren naiari. Galdetu ezaiozu, arren, nor zan Portugalko jaun ori, ni arekin artuemanean jarteko. Bidenabar, nere goraintzi minenak emango dizkiozu Mantxiri eta galde ezaiozu gainera nola dijoan bere Santu-Bizitzaketan. Ez al didazu ukatuko mesede auxe. Dakizunez orain Donostian dago.

        Orko idazti-saltzaileek baru-mendi ikaragarri batean naukate; naiz-ta aurrez diruak igorri ez didate euskal-liburu bat ere igortzen. Eta dakidanez ainbeste argitaratu dira. Diruak agortu zaizkielako bear bada? Idatzi dezatela eskatuz, pozik bialduko dizkiet eta ortarako.

        Biali dizkitzut gure izparringiaren azken bi zenbakian zuzenean orra. Ez dakit jaso ote dituzunik. Bazpadan ere, gaineko azalean auxe jarri nien: E. Rev. «Flatos Celestiales». Noizbait iritxiko al dira zure eskuetara zorioneko zeru-putzok.

        Zaitegiren berri gabe nago. Tentzioneakin dabilela jakin dut ala ere. Eta zertan da bere aldizkaria? Zure metodua nola dijoa? Idatzi ezadazu arren oiek eta beste berriak igorriz. Asko eskertuko dizut.

        Bin-bitartean ar izkitzu nere agurrik gartsuenak.

        * Gaur Inauteri irugarrena. Zer dabil inguruetan oiu, deadar, ur, goxo, papertxiki. Zoratuta dabiltz Inaute jauna ezin goratuz. Bejondeiela. Ni zurekin izketan askoz ere pozikago nago. Ia, adiskide, laster idatzi zurek ondo artuak izaten baitira gurean.