—8—

JOKIN ZAITEGIri

Guatemalara

Paris, 1947-IX-26

        Ene adiskide maite:

        Azaldu bear ote dizut Uztaileko idazki joria jaso nuanean nere biotzak nabaitu zun poz-jarioa? Gogoz irakurri nizun, adiskide, baita erdi buruz ikasi ere. Zure berriak, beti ere atsegin zaizkit, eta egia aitortuko badizut, nere amatxorenak ez beste pozten naute. Ageri da Jokin, atzerriko minkaitza dastatu duzula. Nik ere, zure bestean ez, bainan neurriz gainetik ozpin orren garratza ene aosapaiean erabili dut. Tamalgarriena, aberkide-erkideak ain soraio, ain saiestuta ikustea noski. Atzerritarrak eurak erkideak bainon gogatsuago artu zaitutela? Batere ez nau arritzen orretxek. Nik ere, barnean lanean urka-zorian ekinda gero ere, saietskeri ta soraiokeri aunitz ikusi bear izan ditut aberkideengandik. Bainan, emen ari naiz nere burua aurrera atera bearrez, gogoa saminduta bada ere.

        Euskerak Euzkadiko Agintari ta enparau abertzaleei, buruauste aundirik ez die ematen. Izparringietan noizikpeinka, erostaren bat jo, Francok gure izkuntza geroago ta gogorkiago menperatzen dualako, ta kito. Gainera, ori ere erdaraz. Ez ote dakuste, gure etsaiak baino kalte aundiagoa egiten diotela euskerari, mundu zabalean erderaz ain apainki argitaratzen dituten izparringiekin? Zearo itsuturik daude eta ez dute ikusi nahi, oinazpian euskeraren obia atxurkatzen ari diranik. Ni neuk beintzat, aleginak egiten ditut nunai nere burua euskeltzale agerturik, eta euskeraren kanorea adirazirik. Euskera gabeko aberririk ez dut onartzen. Gure gazte-denporako amets urdinei ez diet ukorik egiten ez eta egingo ere. Egunen baten euskera utsezko alderdi bat sortu bearko dugu Euzkadin, adiskide, bestela erdel-ugoldeak betiko itoko gaitu. Oiek idatzi bearrak ere, naska ematen dit Jokin, alaz ere egiak izaki, ezin barnea iroltzen utzi!

        Emengo Euzkadin opor-egunak igaro ditut, Donibane Lohitzunen. An dituzu Euzkadiko buruzagi eta erritar punterenguenak. Inor gutxikin mintzatu nintzan, euskaltzale ez diranekin arremanik ezpaizait atsegin. Montzon, orraitino, ikusi nizun baita berarekin itz-aspertu bat egin ere. Aurrenetik zuretzazkoa izan genun autua. Benetan maite zaitu, zure lanak beroki goratu zizkidan. Eskubideen jabe egiten geranean, zu gabe Euzkadirik ezin ditekela ere esan zidan. Zuk zere idazkian azaldu asmoen berri ere eman nion, bainan ez dakit onartu zituen. Euskaltzaindia berritu bear genukela, euskara oinarritzat arturik. Euskeltzain-gaien eta euskeltzain izandakoen izenak ere eraman nizkion, bide ortatik zerbait egiteko arrenaz eskaturik. Sail aundiak urratu gabe ditugu oraindik, irakaspen-sailak len eta bigarren mailakoak batez ere. Lan ori euskaltzaindi berriak bere-lepo ar dezakela t.a. Orain arte egin lan batzuen berri eman zidan. Orixe-Oyartzabalen Euskel-Eliztia, lenengo, bigarren, irugarren mailak. Irakaspen gaietan, besterik egin danik ez dut uste. Aunitz apaiz or ari dire, bainan eleiz-liburu ta uzkurtz-gutunak egiten eskuarki. Orixe, Divi Augustini Liber Confessionum euskeraltzen omen. Bukatuxe omen du itzulpena. Zergatik ez digu Omer euskeratzen? Esan nion Telespori. Obe luke poema-aundi ori emango baliguke. Bainan Orixe ez izaki errez makurtzen danetarikoa. Itxumustuan ari baino, obe genuke euskeltzale guziok bat artu ta gerorako idazti-piloa gertu. Ez al gaitu etorkizunak larru-gorri atzemango!

        Montzon jauna, ene gardiz, etzaigu bear genuken gizon langile ta adoretsua. Euskerari arpegi emateko, osoa, langilea, adoretsua bear du gizonak, bideratuko zaizkion zoztorrak oro zapaldu ta porrokatzeko. Montzon ordea, iaioa, gizabidetsua bai, ametslaria ere bai, bainan ez da aski. Esakeriok, Jokin, gure artean ustelduko al dira! Orra or, labur-su, emengo euskel ikuspegia.

        Zure iru idazti bikainak ere jaso nitun. Ez dira orraitio, zera ustel atera antxinako zure ta gure amets ederrak. Orra iru idazti bikain orreitan ederki mamituta. Pozik aundienaz irakurri ditut, eta orain lanean ari nauzu iritxi oso ta egokia sortu nairik. Batez ere zure euskeraren aberastasuna ta edertasuna ageri dira. Inun diran oztopo guziak zelaitu dituzu, argi ta garbi jarriaz euskerarentzako ez dagoala garaitu ezin ditekean biurgune ta ilunperik. Batez ere orixe ageri da Sopokelen Antzerkietan. Ebangeline, eztiago, xamurrago ta goxoago. Olerkari aundi baten burutapenak ederki-euskel jantziz apaindu dituzu. Or, batez ere, ikus diteke euskera zearo ezi ta euskeratua daukazula. Orea okinaren eskuetan baino samur ta biguinago. Goldaketan. Idazti orretxek, antxinako aldiak berriz ere ene barnean ernarazi dizkit. Ua irakurtzean, zurekin bidaldi baten bainenbilen ari izan naiz. Or inun baino obeto ageri da olerki-arloan beti gorantzago zoazela. Zer ari naiz ordea? Ene iriz-lanerako utzi ditzadan zure lan-lorategian arkitu ditudan altxor bipil ederrak azaltzea. Gogatsu ari nazu, eta ene ustez, zerbait onik egingo dedala uste dut.

        Bidalien Eginak. Ager-bidez bialtzen zenidan orrialdea, Saulen onbideratzeaz, gogobetegarri, oso, bikain arkitu dut. Inoiz gutxitan, inoiz ere ez, esan bear nuke, edaspen ain ederrik irakurri al izan dut gure izkuntzaz. Mintzaira zailu ugari ta ixurkorrez. Bagda ta Damas erri aipatuen tankera ta izakera ematen dizkioguzu, laburki, margo biziz. Euskerak zure buru-eskuetan, izkuntza eginaren indar-bizkortasuna artu dula aitortu bear dizut. Maragal-ek katalaneratzaz, noizpait esan zun: «Gure ezpainetan garatzen ikusi dugun izkuntza». Beste ainbeste esan genezake zure lan ederrok irakurtzerakoan: orra, zure ezpainetan erneberritu ta loratzen euskera txiro ta oinpetua! Bai adiskide maite, ortarako arnas ta adore duzun ez gero, aurrera bide-malkar ortatik!

        Idazti ori argitaratzeko beste diru-jabe egiten zeranian neri bialduko didazula diostazu, emengo elaztegiren baten argitarazi dezadan. Biziki pozik lan ori nere ardurapean artuko dut. Benetan diotsut, eginkizun ori nere eskuetan uzteakin ohore andi bat egiten didazu.

        Urratsik asko egina nauzu zure dolarrak nola etxera bidali jakiteko. Emen ezin diteke nai duzuna lortu, bada Francen Espainian bezala, Jaurlaritzak dolarrak beretzakotu ta nahi duan ordaina eman oi du. Beraz, bide ori ezta batere egokia. Orretarako eskuz-esku bialtzia izango litzake onena, bainan ezterizkiot eginkizun. Merkatu beltzean, Espainian 37 peseta eman oi ditute dolar bakoitzeko, emen, berriz, 280 franco. Erromatik lan ori egin ditekelakoan naukazu, Jose Goenagak ori esan zidan beinik bein. Berriz ere emetik igarotzekoa duzu, ta diru-auzi ori antolatzen dudan ikusiko dut. Goenaga, beti bezala, jator, on ta maitakor ageri da. Biok zuri eskutitz bat idaztekotan geunden, bainan etzun betarik izan. Beraz, aren goraintzirik biotzetikoenan bederik, ar itzazu.

        Berri pozgarri bat eman bear dizut. Laister izango ditut Olabide zanak euskeratu Salmoak, oso-osorik. Esan didatenez lan ikusgarria omen da. Aldaki batzu egingo ditut neretzako, beraz bat pozarren bidaliko dizut. Itun Zarra il aurretik zearo euskeratuta utzi zuen. Josulagunak ez dute oraindik argitaratzeko usterik. Ez dakit nor izango dan argitaltzaile, bainan ez al da Galdosen eskuetan eroriko Olabideren idaz-lan aipagarria!

        Gaur bertan bialtzen dizkitzut Gernika aldizkariaren len zenbaki biak. Begi betegarri izango al zaizkitzu.

        Zure idaztiak sal-bidean jartzeko aleginak ere egin ditut. Emendik igaro zenbait aberkideekin ortaz mintzatu naiz, ez dut ordea, lan ortarako gai danik arkitu. Egia diotsut, ni izan banintz, neonek bakarrik idazti bakoitzeko irureun ieki salduko nizkitzun, batez ere zuk eman erraztasunei zor. Lan ortan, ordea, Euzkadin idaztiak sar-erazteko bideak arakatu bear ditugu lenenik, urren, ardura ori bere lepo, saltzeko ardura alegia, artuko duan gizon euskaltzale ta zintzoa. Iritxiko dudalakoan naukazu, ezpaita egoki ain idazti bikainak Mexikon ondo gordeta edukitzea.

        Gaurko nere idazki arlote onek zedarriak oro gainezkatu ditula derizkiot. Barkakizun izango al zait, Jokin, errota-kalaka aspergarri au.

        Adiskide zar onen laztanik gartsuena tori. Agindu beti ere.