—204—

NEMESIO ETXANIZi

Donostiara

Caracas, 1961-VIII-12

        Adiskide on:

        Milesker aunitz eman nai nizkitzuke ain azkar eta orren zaletasun aundiz jardun duzulako nere eskariak betetzen. Ez nuen gutxiago espero zuregandik. Damuz nik zuri ezin ordaindu merezi zenuken neurrian, baina egunen batean nere sakel ikola beteko balitz, ez zinduzket aztuko, ez orixe.

        Ondo egin duzu Kulixka Sortan ni arpidetzeaz. Parisen nengoala sortu zan «sorta» ori eta arpide-txartel bat igorri zidaten, ez nizuke esango nundik, eta bereala beteta Zarautza bialdu nuen, baina ez zidaten jaramonik egin. Bear bada nere izen ozenak beldurtu edo zituen, asko bezala, eta ez zidaten ale bat ere bialdu. Ala ere zearka, ta nere diruz, eskuratu izan ditut argitara dituten ale guztiak. Delako Literatura Hebrea liburu garestia dela diozu. Emen erosi baldin banuen, askoz garestiago aterako zitzaidan 585,— pezeta alegia. Dakusunez, zure bitartez negozio polita egin dut. Estornesen Geografía Histórica de la Lengua Vasca-ren lenengo zenbakia nere liburuen artean daukat, ots, Irigarai, Villasante eta beste zenbait idazleen idazlanak gai ortaz dakartzina. Ez dut bigarren alerik, Oskako judu ta euskaldunen kontuak dakartzina. Igor ezadazu, mesedez, ieki ori. Esango ere duzu bear bada: «Orra Peru zikoitz, diru gutxikin asko erosi nairik». Orain arte bezela lanean jarraitzen baldin badut, diru-utsunea ere beteko dut. Eta besterik ez ontaz, irrikitzen nagoala baizik liburuok irakurtzeko.

        Enbata bestaldeko gure anaiek argitaratzen duten izparkaritxoaren lau zenbakiak ementxe ditut. Joranez irakurri ditut. Aien asmoa «Europa-alkartu batean Euskadi oso bat eta aske bat» da. Egia esan gazte auek naaskilo aundiak egin ditute beren izparringian, bainan barkakizun dira alderdi ortatik, oraindik ezpaitira zearo jabetu gure auzi larriaz. Arra beinipein, barnean daramate zimikoka, eta ez da gutxi. Aunitz idazlan poliki borobilduak iduri zaizkit, mamiz eta azalez. Sua ere nabari da lerro askoren artean. Zerbait egingo dute, noski, gazte azkarrok, eta gazteak bear ditugu gure auzia erabakitzeko. Entzun dudanez, alderdi-sanadrinekoak, beldurtuta daude Enbata dala-ta Prantziko agintaria ez ote duten makila jasoko euren aurka. Ai gizajoak, ori baino ikuspegi zorrotzagoaren jabe dira agintari ok, prantzikoak alegia, sanedrineko agurok batere parterik ez dutela gazteen eraginean ikusteko. Baina izparkari au ere, ertun jaio da, ertutasun aundienarekin gainera: erderaz alegia. Izkera arrotzez bere eskubideak eskatzen dituen erriak ezin dezake onik izan. Bearrezkoa dugu euskera utsezko aldizkari bat Euskera ta Euskadiren eskubideak euskeraz gogor eskatuko dituen bat. Bearrezkoa da gainera gure erriak bere izkuntza landu eta erabiltzea bere nortasuna mundu guztiaren aurrean nabarmentzeko. Zer litzake Euskadi erdaldun bat? Espainiakerizko oxin ustel bat, besterik deus. Askatasuna erdal-kultura lantzeko? Baiagok obarik! Ortan eusko-alderdiak bista kaxkar bat izan du beti, sortu zen egunetik, erdera euskerari gailendu zionean bere propaganda, aldizkari, izparkari eta bere bizibide guztian eta jokabide orrekin izugarrizko kaltea egin zion Euzkadiri. Deitoragarri benetan, baina deitora utsarekin ez dugu ezer egingo: euskera utsezko bide berriak urratu bear ditugu: Euskera ta askatasuna. Au guzi au amar atzetatik ixuri zait Enbata dala-ta. Jasotzen al duzu? Ezezkoan, esaidazu eta neonek igorriko dizkitzut, bai pozik ere.

        Aundiak dira «Asteasuko Beltza»ren ipuiak. Ez nuen usteko orren setati zanik ere. Nere birraitona, Martin Beobide, Asteasuko semea zan eta Gernikara ezkondu zan bere jatorri-garbitasunak Batzarrari erakutsi ondoren. Karlista pina, egundo bada, ala ere ez zan batere setati euskaldun oso baizik, amonak esan zidanez maiz aski. Gangartxo batek nola bero lezazkio ainbestean barrabilak gizon bati? Ez atzerarik egin Nemesio: zure metodoak zeure izenarekin eta zeure gangar guztiekin agertu bear du. Setati bati, are setatiago agertu zatzaizkio, zu zeure eskubide osoan zaude-ta. Badakit Karmel itotzeko ere, beltz orrek aleginik aundienak egin dituela, baina Xantik aurrera jarraitzen du, gizon orren tripako alak gora-bera. Zer, karka pirri baten jostailu izan bear dugu ala? Josta dedila bere ba (ia esan nuen astakeri bat) nai baldin badu.

        Aurrek ez du oraindik zure eskutitza ikusi. Biar igande, gurera etorriko da eta erakutsiko diot. Len esan nizun bezala, gizajoak ez du onik izan emen gaindi. Aleginak egin ditugu lana bilatzen, baina oraindik ez dugu aurkitu. Izan ere, beraka aundi bat izan du erri onek lan kontuan. Milaka lan gabe ateratzen dira emendik bere errietara. Itxas-Ontzi guztiak beteta omen dioaz eta lau ilabeterako gutxienez, toki guztiak artuta omen daude ontzi orietan. Demokraziaren atzetik ibili ginan, baina demokrazi orren emengo ekonomi guztia lokaztu du. Lenago lana ta dirua barra-barra zebilzkin, gaur berriz, ez dirurik ez lanik. Zergak berriz, izarretaraino jaso dituzte. Lengoez gainera zerga berriak asmatu ditute eta orain 900 bolibarretik gora irabazten ditutenek %3,50 ilero ordaindu bear ditute, lenagoko beste zerga askoren gainera. Inoiz baino diru geiago jasotzen du gobernuak, eta inoiz baino txiroago dago arrotz erriekin enprestituka. Pizti ase-ezin batzu jabetu dirala esan diteke emengo ondasunekin. Ai erri onen etorriaren laurdena eskuartean bagenuke, nolako Euskadi ederra egingo genukean. Auek barriz ezer ez dute egiten, eta gobernuaren eskuartean erori diren enpresa guztiak porrotean bizi dira, miliunka bolibar zor ditutela. Emengo ekonomi-egokera onekin kanpoko kapital guztia uxatu da, eta inork ere ez du nai emen dirurik sartu nai. Lenago etxegintza izugarri indartsu bizi zan, gaur berriz inork ez du nai etxe berri bat egin gobernuak jarri dituen traba ikaragarriak dirala-ta. Nor ortan sartu? Eta Caracasen beintzat, eraikintza zan diru etorbiderik nagusiena, eta eraikintzaren inguruan milaka industri eta langile bizi ziran. Gobernuak orain arteko joka-bidea zuzentzen ezbaldin badu, laster joko du erreka erri doakabe onek. Amerikaren aurrerapenerako Kenedyk eskeini dituen miliunka dolarren erlantzera, begiak ñir-ñir daude lur-erdi ontako enderri guztiak, baita emengoak ere. Eraontzaile (administradore) obarik arkitzen ezpadute Ipar-Amerikarrok, laister garbituko ditute miliun guztiak emengo lapur zitalek alakoek. Aberats okitu asko dago lurralde auetan euren diruak ondo gordeta dauzkatenak, erria binbitartean mixeri gorrienean ondatuta bizi dan bitartean. Ez litzate bat ere arrigarri emen ere Castro bezelako bat jaikiko balitzake. Cuba beti izan za errukarri, kapitalista biotz gabe batzuen eskuartean, ipar-amerikarrak barne; atsegin-etxe bat besterik ez zan aientzat erri kupigarri hura. Eta orain zer? Ez naiz batere Castro-zale, ala ere gertakizunak barrenki aztartu bear ditugu egiaz jabetzeko, eta itxu ez den batek aurki ikus dezake oraingo lokatz beltzak oretu dituen iturburua. Komunismoa ez da zartailuz eta aldarrika garaitzen, erriaren ekonomi-maila eta bizi-bidea jasoaz baizik. Noiz ikasiko dute aberats-okituek euren ondasunetatik erriaren onerako parte bat uzten? Gizona, geiegi luzatu naiz sail ontan, uste-ustegabe gainera. Ez al zaitut aspertu!

        Egañak kalparra moztu du eta Muxolinirena baino buru borobilago batekin agertu zitzaigun Eneko Deunez Centro Vascon. Pozten naiz aren berriak ukan dituzulako.

        Barka nere jario au eta beste bat arte. Ar ezazu besarkada estu bat.