Susa literatura - Erbestetik barne-minez (gutunak 1935-1967)

Bai jaso nituen zure idazki ederra eta «Susaak» ere. Barka ezaidazu arren lenago jardetsi ez dizudalako. Lanpeturik egon naizela esango banizuke, ez nuke gezurrik jalgiko. Alare, lentxeago erantzun banizun obe izango zan, zure kezkak baztertzeko.

Iru olerkitxoetatik bi lendik ezagutzen nituen. «Susaak» ez. Prantziko idazleen surrealismoa gibel utzi dizu bertsu oien olerkariak. Badakit zureak ez dirana bertsuok; idazkerak berak ozen aski aitortzen dit. Bainan ez nuke lan andirik izango zeinenak diran igartzeko. Euskal lorategiko loreak bereiztera egina naukazu.

Ez dakit artu badituzu ilabete lentxea igorri nizkizun Euzko Deyaren azken zenbakiaren bi aleak. Antxen argitaratu nuen zure «Euskera ta grinak» Mirande jaunaren «Liburu lizunetaz» idazlanarekin batera. Sekulako abarrotsa atera dugu gure eztabaida onekin. Zenbait erabe, ikaratu dira Mirande jaunaren esanekin batez ere. Pierre Lafittek azkeneko Herrian, artikulu gogor bat argitara du zuen ustekizunen aurka, izenik eta aldizkaririk aipatu gabe. Beste bitxikeri askoren artean au ere badio: «Zikinkeria dariogula izkiriatuz, ba omen ginuke arrakasta biziki gehiago, eta euskarazko liburua bickotcha bezala sal omen litake... Holakorik gogoratzea bada zerbait, aiphatzea ez da gutiago: mozkor batek, ez dakienean zer mintzo den, athera ditzazke gisa hortako arrazoin ahulak; harrituak gaude nola odol hotzean norbaitek izkiriatu ahal dituen eta agerkari batek argirat eman». Idazle biok, zu eta Mirande, eta E.D. ere joten gaitu Lafittek esakera orrekin. Ondoren aldatu du aphez orrek, eta ori ez da zilegi. Datorren zenbakirako «Labur...» deritzan lantxo bat idatzi dut, erdi lapurdieraz, zuen izena garbitzeko ta goratzeko, Lafitten gezurtxoa nabarmenduz. Lantxo orrekin irakurgai lizunen inguruko eztabaida bukatu nai nuke. Zerbait iritxi dugu, zenbait jende euskarari begira ezartzea. «Gure apaiztxo eta euskaldun fededun aunitz ez daude oituta orrelako gauzak euskeraz idatzita ikustera, eta sekulako akulukada izan da eztabaida onuragarri au». Alare, mozkortuta gaudela erraitea geigitxo ere bada. Ziri orri onela erantzuten nere aipatu lantxoan: «Gure idazle biak ez daude mozkor, adichkide, ez Bordeleko, ez Tafallako arno beroz ez eta «Benedictine» deitu edari bizigarriz. Edari-mota zenbaitez mozkor bai diteke. Aunitzek aldiz, egiak erran edo izkiriatzen direnean zailuegi eta errexegi erraiten dute «ero mozkorra». Bertze nunbait ere, hori bera gerthatu zen: «Eta bertzek trufatzen ziradela, zioiten, mahatsarno eztiz betheak dirade hauk» (Leizarraga, Apostoluen Aktoak). Eta gero gerokoak... Irakurriko duzu. Zerbait bear dugu euskeraren inguruko lozorroa betiko astintzeko.

Ez dut Guatemalarako erabakarik oraindik artu. Zaitegiren erantzunaren zai nago. Zuk adiskide, ez duzu pentsatu bear ere tokiz aldatzerik. Zu bezalako euskalzale gartsuak ortxe bear ditugu. Nik emen egiten dedana, Guatemalan ere egin nezake, zuk or egiten duzunik ezin dezakezu Euskalerritik kanpora egin. Ondo dakit bizitza garratz eta nekea dana orkoa, bainan garai obeagoak ere etorriko dira: etsi-etsita nago.

Pozten naiz ikasleen artean euskeraren moda sartzen ari dalako. Bai etorriko al zaigu ortik pizgarri sendo bat. Ni emen ari naiz «euskera basikoa»-ren gramatikatxo bat egiten «English Through Pictures»-en antzera, oro irudiz apaindua eta euskera utsez. Bide egokiena dala nik uste, euskera mintzatzen ikasteko, Venezuelako ene adiskide batek eskatu dit egiteko, eta aurten argitaratuko dute. Ia egina daukat.

Ez da Euzko-Gogoaren beste alerik argitaratu igazko II. zenbakia ezkero. Oso atzera gabiltza. Zaitegi gizajoa ezin orotara eldu nonbait. Zure antzerkietaz E.-G.rako idatzi nuen lantxoaren aldaki bat igortzen dizut. Irratitik ere irakurri zuten. Entzun ote zenun? Hamlet antzerkiaren ale bakarra iritxi da Parisa. Eskatu ditut iru ale Buenos Airesa, bata zuri igortzeko. Ez dakit noiz iritxiko diren. Itzulpen gogorxkoa, bainan lan jakingarria.

Agur biotzez adiskide eta Urte-on.