—VI—

— Ba al dakik zer esan zion katiluak kafeari?

        Yolofe, kongo edo mambara izan behar du honek, ekarri berria behintzat, beltzean beltz. Bola de Nieve-ren antza du, hura pianoan bezala izerditzen da hau karriketan oinez.

        — ...Zelako beroa haizen, beltza!

        Harritu dut, gelditu egin zait, besotik heldu nau.

        — Baina hi... hi ez haiz kubatarra!

        — Ezta antzik ere!

        — Lanean habil hemen? Guti beltzitu haiz!

        Euskalduna naizela jakin duenean, honela galdetu dit, politikan ongi jantzia dagoenaren planta eginez:

        — Bizkaikoa ala Euskadikoa?

        Gero izena ahantzi zaion frutekin-eta egindako likore bati sua ematen ote diogun edan aurretik. Gailegoen queimada dela hori, eta baietz egin dit, queimada zela izena. Baina konturatu naiz gure zurrakapotea izan litekeela. Ez diot esan ordea, berdin erantzunen zidakeen baietz, hori zela ahantzia zeukan izena. Dendariak hizkuntza guztiak ikasten ditu.

        Ez dit eskaintzarik egin oraino. Alderdi berdinera goaz, ordubete egin du guaguaren zain eta oinez abiatua da. Galdetu gabe kontatzen dit bere bizitza: ama Miamin du, aita hil zenez geroztik aldegina. Angolan hila, egunik tristeena haren arropa ekarri zutenean. Arropa besterik ez, ezta bolizko hagin puta bat ere! Baina Ochoa ongi fusilatua dago, drogarekin nahasi zituen koadroak. Bera ez da Miamira joanen, uste du etorkizuna hemen bertan dagoela, turismoan. Zurgina da.

        Garagardo bana hartu dugu kubatarrentzako hotel baten kafetegian. Halabehar eta, New York du izena, berritua dago. Ez dit ordaintzen uzten, dendari ona izan behar du. Bigarrena hartu dugu, merezia gainera halako bide luzea eginda. Hirugarrena ordaintzeko ere ez dut eskubiderik, eta egoskor jarri naizenez —egia esan etsita nengoen ez ordaintzera— mesede bat eskatu dit, ez beretzat noski, neskalagunarentzat. Xaboia eraman behar dio. Abiatu gara Panamericana kateak zabalduak dauzkan hipermerkatuetako batera. Jendea zain dago. Ateko goardaganaino eraman nau.

        — Kazetari italiarra da, larrialdi bat.

        Aitzina pasarazi gaituzte beste guztien aurretik.

        Eskuko eta makinako xaboia erosi du, tamainan, abusatu gabe. Gaitzeko ilara bat dago kutxan ordaintzeko, baina kutxara narama zuzenean.

        — Kazetari italiarra da, larrialdi bat.

        Inor ez da kexatu ilaran. Ordaindu dut, eta irten egin gara.

        — Aizak hi... Ni ez nauk horrela ibiliko!

        Ez du ulertu.

        — Nik ez diat onartzen turistak bertakoak baino eskubide gehiago izatea!

        Algarak eman dio, titi erraldoi bat bezala mugitu zaio sabela.

        — Eta zertarako ekarri haut ba? Uste duk ni hor jarriko naizela ilara horretan? Motell!

        Lasaitu egin nahi nau hala ere, badu ulermena nire behakoa itzultzeko.

        — Lehentasuna daukak Estatuari dolarrak uzten dizkioalako!

        — Estatuari? Panamericanak ez dituk Estatuarenak!

        — Tira motell, bakea!

        Garagardo lata bat atera du sakeletik. Hotza dago oraino, hipermerkatuan ebatsia izan behar du. Menturaz... menturaz Kuban emakume bat galdu eta gizon bat aurkitu dinat, B.!

        — Portugal eta Portugalete hiri bera dituk?

        — Ez...

        — Hire herrikoak dituk biak, ezta?

        — Biak ez, Portugal ez duk nire herrikoa, tamalez.

        — Ba ni asko ibili ninduan Don Rupertorekin, ezagutzen duk? Portugaletekoa zuan, enbaxadaz enbaxada ibili ninduan berarekin, Txinakoan ere sartu gintuan. Tik bat zeukaan, Parkinsonen gaitza bezala... Neskatoak nahi zitian, gaztetxoak. Keru txarra botzen zian beti, ia ezin zuan egon haren ondoan. Madari zukua besterik ez zian hartzen. Zaharra zuan eta oso diruduna, eta paper mordo batekin ibiltzen gintuan enbaxadaz enbaxada, zeren Don Rupertok demostratu nahi zian bera izan zela Bermudetako Triangelua aurkitu zuena...

        Bat eta beste agurtzen ditu, oihuka. Uste dut ezaguna egin behar dudala Habanan. Istripu bat gertatu da bi txirrindulariren artean, edanak daude eta senperrak esaten dizkiote elkarri metatzen hasi den jendearen alaigarri. Mulata eder batek entzun behar izan du:

        — Eta nik, ezin edukiko nuke zurekin istripu bat?

        Ez da haserretu, burua jiratu eta nire lagunaren sabelari behatu dio. Barre egin du.

        — Bai neska, bigun-bigun...!

        Guaguaren geltokira lagundu dut. Loratzen hasia dago. Eskua luzatu dit. Habana guztia dago guri beha bostekoa estutzen diogunean.

        — Ñengé... hire karabela!

        — Karabela?

        — Hire mundela!

        — Mundela? Egidak hitz kongoz, ez diat kubaera hau ulertzen eta!

        — Motell...! Hire kúnbila!

        — A, bai! Ni ere heure kúnbila nauk honezkero!

        Izena esan diodanean alaitu egin da:

        — Goldo?

        Eta mulatak bereari bezala behatu dio nire sabelari.

        — Bai, izen egokia, halaxe hago!

        Ez da dudarik, hau dut Habanako nire gizona.

        — Ezagutzen duk Kuba?

        — Ahaideak zeuzkaat uharte guztian!

        — Eta Camagueyn?

        — Han ere beltz asko zegok! Izanen diat lehengusuren bat!

        Bihar mugitu nahi baldin badugu hobe lehen bait lehen trukatzea dolarrak pesotan. Dirua eskuan ipini diot. Eta bere harridurari kasurik egiteke hotelerantz hartu dut.

        — Ñengé, karabela: bihar bederatzietan Kapitolio aurrean!