Egurra gazte antisozialei

Paramilitary beatings put at 124 since ceasefires. Irish Timeseko artikuluaren titulua da: «Paramilitarren suetenen ondorengo jipoiak 124ra heldu dira». Goitik behera irakurri dut:

        «Paramilitar errepublikar eta lealistek 124 punishment (zigor-jipoi) eman dituzte suetenak iragarri zituztenetik, RUCek atzo jakinarazitako datuen arabera: IRAk 76 jipoi eman ditu 1994ko irailaren leheneko suetenaz geroztik; lealistek 48. IRAk suetena iragarri zuenetik lealistek eurena iragarri zuten arteko bitartean, protestanteek 13 zigor-tiroketa egin zituzten.

        »Datuak ekainak 12 bitartekoak direnez, ez dute kontuan hartu Belfast Iparraldean gertatu berri dena: emakume bat beisboleko bateekin egurtu zuten Rathcoole Estate auzune lealistan, zigor-jipoi bat ematen ari zirenean kolpatuari laguntzen ahalegindu zelako.

        »FAIT (Intimidazioaren eta Terrorearen Aurkako Familiak) taldeak, zigor-jipoi eta zigor-tiroketen aurkako kanpaina egiteko eratutako elkarteak uste du, jipoiak bukatzekotan, presio publikoaren eraginez bukatuko direla, eta horretarako biktimek eta euren senideek jendaurrean salatu behar dituztela.

        »Nancy Gracey FAITen sortzaileak dioenez, elkarteak gogor egingo du punishmenten aurka: "Atsedenik gabe egin behar diegu aurre. Gure senitarteko batek zerbait oker egiten badu, Polizia eta Justizia badira horretaz arduratzeko. Eraso horiek egiten dituztenek ezin dute epaileak balira bezala jokatu. Errepublikarrek esango dute komunitate nazionalista jasaten ari den egoerari ematen dion erantzuna direla jipoiak; baina hori esatean botereaz eta kontrolaz mintzo dira".

        »Sinn Feinek adierazi du, erasoak ez dituela justifikatzen. "Gure jarrera oso argia da" esan zuen bozeramaile batek atzo. "Guk ez daukagu zerikusirik jipoi horiekin. Punishmentak amaitzearen kontua, zigor-jipoi horiek ematen dituen jendearen arazoa da". Jipoiek Sinn Feinen posizioari kalterik egiten ote dion galdetuta, erasoen kontu honetan Sinn Feinek SDLPk baino erantzukizun handiagoa ez duela nabarmendu zuen bozeramaileak.

        »Joan den hilabetean, Protestant Action Force (Ekintza Indar Protestantea) taldeak heriotz mehatxua egin zien ustezko bost droga trafikatzaileei Larne-n, Antrim konderrian. Segidan ohartarazi zuen Michael Ancram ministroak, PUP eta UDP alderdi lealistekin hasitako esplorazio-elkarrizketak eten egingo zituela, baldin eta alderdi hauek heriotz mehatxuak gaitzesten ez bazituzten. Eta PUPek gaitzetsi egin zituen.

        »Joan den hilabetean halaber, PUPeko Billy Hutchinsonek onartu egin zuen paramilitar lealista zenbait droga trafikoan nahasita zeudela, eta erakundetik kanporatzeko eskatu zuen.

        »Belfasteko ospitale bateko iturriek adierazi dute, bestalde, kasu gehienetan zigor-jipoiek zauri larriagoak eragiten dituztela, suetena baino lehenagoko zigor-tiroketen zauriek baino».

        Suetenaren aurretik, belaunetan edo besoetan tiro bana ematen zieten droga trafikatzaileei, kotxe lapurrei eta jokaera antisozialeko auzotarrei, IRAk auzune katolikoetan eta talde lealistek auzune protestanteetan. Suetenarekin, suzko armak eta erakundearen siglak gorderik dauzkatela, bestelako armak baliatzen dituzte zigorrerako: beisbol bateak. Erakunde militarrararen izenean ordez, Drogen Aurkako Ekintza Zuzena, Ballymurphy Ekintza Taldea eta horrelakoen izenez partitzen dute orain Justizia.

        — Irakurri al duzu hau? —artikulua non dagoen atzamarraz adierazi eta egunkaria hurbildu diot Jamesi.

        — Bai, Imanol —ez du egunkaria eskuetan hartu—. Astero daukagu zerbait.

        — Astero baino, asteburuero.

        Asteburuan alde batean zein bestean eman dituzten zigor-jipoiei buruzko artikulua irakurtzera ohitu gara astelehenetan. Berrogei bat asteburu joan dira IRAk suetena iragarri zuenetik. Hiru punishment asteko: ia bi, auzune errepublikarretan; bat baino gehixeago batez beste auzune protestanteetan.

        — Beldurtuta egongo dira droga trafikatzaileak. Zer esanik ez Fallseko hainbat hormetan jarri dituzten afitxen ondoren. Ikusi al dituzu? —buruarekin baietz egin dit James pisukideak.

        Egunotan gure kalean ikusi ditugun afitxak jarri dituztenak ez dabiltza txantxetan. Droga trafikatzaileen izen eta abizenak eman dituzte. «Erne: Jende honek zure seme-alaben osasunari kalte izugarria egin diezaioke». Droga trafikatzaileak omen diren hamazazpi auzotarren zerrenda dator. Bakoitzaren deiturak aurrena, eta Falls barruko zein auzunetan bizi diren gero: Lower Falls, Clonard, Saint James... Eta azken esaldia: «Drogak. Amaitu negozio anker hori orain!».

        Ez da irakurri dudan droga trafikatzaileen aurkako lehen abisua. «Ballymurphy Action Group: We'll punish all known drug dealers» irakur daiteke gure etxetik oso hurbil dagoen horma batean. Ezagutzen dituzten droga trafikatzaile guztiak zigortuko dituztela, alegia.

        — Fallseko karteletan salatutakoek Donegall Roadeko bidegurutzean egiten omen dituzte trapitxeoak —tea egiteko ura berotzen jartzera altxatu da James.

        — Hori ere ba al daukagu etxe ondoko bidegurutze madarikatuan?

        — Zerorrek irakurri. Aste honetako Andersonstown Newsek dakar. Telebista gainean dago.

        Belfast Mendebaldeko komunitate nazionalistaren astekari zabalduena da Andersonstown News. Errepublikarren aldekoa du ildo editoriala, baina ez da An Phoblacht Sinn Feinen agerkaria bezain politikoa. Ez edukietan ez ikuspegietan. Lehen orrialdeko zutabe batean dator notizia: «Bezeroei telefono publikotik hots egiten diete zita egiteko. Eta sarritan Rock kaleen eta Falls errepidearen arteko bidegurutzean saltzen dute merkantzia».

        Rock kaleetako batean gaude, hain zuzen ere. Rockmount Streeten Jamesekin konpartitzen dudan etxean. Ezaguna da bidegurutzea, Donegall Roadeko bidegurutzea izenaz ezagunagoa, bertan lealistek egin dituzten atentatu mordoskagatik.

        — Bidegurutzea baino gurutzebidea da hori —pentsatu dut nire kabutan, baina ez dakit ingelesez nola esan.

Droga esaten denean Belfasten, extasia esan nahi da. Gehienetan behintzat. Heroina arazorik ez baitago, hemengoek diotenez. Eta kokaina ere gutxi mugitzen da.

        — IRAri esker da hori —esango dizu giro errepublikarreko edonork.

        Haxixik bada. Erreta nago ni ere haxixa errepublikar baten etxean. Baina ez dut sekula inor taberna batean kanutoa erretzen ikusi. Ez tabernan ez inon, etxe partikularren batean salbu. Txokolate trafikatzaileak ere zigor-jipoien biktima izan badaitezke ere, extasia dute arazo nagusitzat.

        — Orain gutxi, hamabost urteko neska bat hil zen dantzaleku batean extasia hartuta —jakinaraziko dizute, extasiaren arazoaren neurriaz galdetuz gero.

        Sinn Feineko egoitzako paretetako kartelei so eginda, ezagun du droga kontuek kezkatuta dauzkatela. Drogarekin zerikusirik ez duten afitxak ere badira noski —1981ko gose greban hildakoen argazkiak eta Margaret Thatcherren irudia («Wanted, preso irlandarren hilketa eta torturagatik»), esate baterako—, baina harritu egin ninduen drogei buruzko hainbeste kartel ikusteak: «Torn apart by LSD» (Hautsi LSDrekin), «Ecstasy Madness» (Extasia Eromena), «Fatal Atraction» (Herio Erakarpena), «Smash the drug rings» (Suntsitu drogaren zirkuloak —edo deiak—).

        — Kontu hauen artean, dena den, Armagheko tabernarena egin zait bitxiena, James —begiratzeko moduan igarri diot ez daukala horren berririk—. Periodikoan leitu nuen lehengoan.

        Armagheko hirigunetik kanpoko diskoteka bat IRAren mehatxupean zegoen aspaldian: extasi saltzaileak ibiltzen omen ziren tabernan eta, ugazabak neurriak hartzen ez bazituen, diskoteka itxi egin beharko zuela jakinarazi zioten. Droga trafikatzaileekin zer ikusirik ez zuela eta hauen aurka bere esku zegoen guztia egin ohi zuela argudiatu zuen jabeak, eta segurtatzen zuela diskoteka barruan batere salerosketarik ez zela egiten. Orain, bere bezeroek drogak kontsumitzen bazituzten, hori ez zegola bere esku...

        Komentzitu zituen nonbait mehatxu egin ziotenak, baina ez zen aski. Diskotekan jarri ohi zuen rave musikak —bakalao musikak— extasia kontsumitzeko giro aproposa sortzea eragiten zuelako, rave musika gehiago ez ipintzea aholkatu zioten. Eta ugazabak amore eman zuen.

        — Ni ez naiz sekula drogekin nahastuta egon. Gehiago esango dizut —esan zion kazetariari—, beti egingo diet aurre droga trafikatzaileei. Eta itxuraz, auzotarren iritziz rave musika kentzeak lagundu egingo du drogaren aurkako ahaleginean. Nik ez dut uste, baina tira, musika aldatuta bakean utziko banaute...

        — Zalantza batekin geratu naiz, James: auzotarrek bultzatuta ala IRAk mehatxatuta aldatu zuen musika?

        — Biak, ziur aski.

Alboan eserita daukan gaztea aurkeztu digu Connorrek.

        — Leo, nire lehengusua. Imanol eta Humberto, Euskal Herrikoak.

        — Kanpotarrak! —argala baina indartsua da Leo, dena giharra; ulertu ez diodan zerbait esan dit bostekoa ematearekin batera, eta barrez lehertu da jarraian.

        — Barkatu, ez dizut ulertu.

        — Zer arraio egiten duzu Belfasten ingelesez esandako txiste bat ulertzeko gauza ez bazara? —algara zoroa berriro. Ez dit graziarik egiten, baina irribarre egin dut. Connorren lehengusua da. Dena giharra.

        Garagardoak ateratzera joan da Humberto, eta bi irlandarrekin eseri naiz. Isildu gabe ari da Leo, Connorri txisteak kontatzen. Txiste bakoitzeko hamar-hamabost fuck ulertzen dizkiot, baina txisterik ez. Connorrek ez du ingelesarekin arazorik, noski, baina barre handirik ez diote eragiten lehengusuaren txantxek.

        Garagardo argia edaten ari da Connor, eta sagardo pintarekin ari da Leo. Mozkor samartua dagoela esango nuke. Ulertu ez diodan beste zerbait esan dit, bizpahiru fuck tarteko, eta ondoren:

        — Nahi duzu borrokan egin?! —zutitu, kamiseta erantzi eta ukabila estutu du, haserre plantak eginez.

        — Nahiago dut Connorrekin eta Humbertorekin lasai berriketan jardun —ezin dut irribarrerik egin.

        — Lasai mutila! Txantxetan ari nintzen —eseri egin da berriro, baina ez du elastikoa jantzi—. Connor! Zure lagunek ez al dakite txantxetan hitz egiten?

        Ezagutu eta bigarren minuturako gorrotatzen hasi naiz Leo alu hau. Humberto guinness parearekin noiz agertu desiratzen nago. Leok isildu gabe segitzen du eta Connorri ez dio nirekin ingeles lasaian mintzateko betarik ematen. Humberto berriro azaldu denean, niri moduan egin dio eraso, borrokarako gonbitea eginez. Aspertzen hasita nago majadero honekin, eta Connor lotsatzen.

        Hogei bat txiste kontatuko zituen Leok, Malachy adiskidea Humbertoren aldamenera etorri denerako.

        — Zer egiten duzue honekin? —Leok ez entzuteko moduan egin dio galdera.

        — Gure lagunaren lehengusua da. Oraintxe ezagutu dugu.

        — Ez da jende ona. Ez zaizue komeni horrelako jendearekin ibiltzea.

        Ordubete eskas iraun dugu Kelly's tabernan Leoren txiste ulergaitzak entzuten. Hasierako asmoa luze egotea zen arren, Leorengandik ihes egiteko Maddens tabernera joatea erabaki dugu. Laga dugu, beraz, lehengusu xarmanta.

        Malachyk esandakoa ez diogu aipatu Connorri. Baina horren beharrik ez zegoen, Connor lehengusuagatik gaizkiesaka hasteko.

        — Babalore bat da Leo.

        — Beti al da horren desatsegina?

        — Bai, beti ezagutu dut horrelakoa. Arazoak ere izan ditu horregatik.

        — Zein arazo klase? —arestian Malachyk esandakoa buruan dauka Humbertok.

        — IRAk hamaika aldiz ohartarazi du.

        — Droga kontuetan aritzeagatik?

        — Ez, ez dut uste. Antisoziala izateagatik, bazter guztietan borroka-giroa sortzeagatik, jendea bakean ez uzteagatik. IRAko hiru kide bila joan eta tabernatik atera zutenean belaunetan tiro bana jasotzeko garaia heldu zitzaiola pentsatu zuten ikusi zuten guztiek.

        — Eta?

        — Barkatu egin zioten. Bederatzi seme-alabako familia pobreko kidea da, eta aita errepublikarra du. Horregatik, pentsatzen dut. Baina Belfast Mendebaldeko tabernetan ez du sartzerik orain. Fallsen bizi da, baina tabernetan ibiltzekotan, hirigunera etorri behar du.

        Gazte 'antisozialei' etxeratzeko ordua ere jarri ohi die auzuneko IRAko taldeak. Jokaera aldatzeko abisua dator lehen-lehenik, behin ordu batetik aurrera kalean ez ibiltzeko agindua etor dakieke gero —gazteenei—, edota auzuneko taberna eta elkarteetara sartzeko debekua. Ezarritako arauei edo behin eta berriro egindako abisuei muzin eginez gero, zigorra etor daiteke azkenean. Tiro pare bat lehen, jipoia orain.

        — Egia esan, zigorra jasotzekotan nahiago nuke tiro parea jaso, suetenaz geroztik ematen dituzten jipoi ikaragarrietako bat jasan baino.

        — Ez da askoz hobea izango belaunern tiroa jasotzea —eskua belaunera eraman du Humbertok; azkurea du.

        — Okerrago uzten dituzte beisbol bateek, txiki-txiki eginda.

        — Horixe bera irakurri diot mediku bati Irish Timesen.

        Maddens jendez betetzen ari dela konturatu naiz, hirugarren erronda ateratzera jaiki naizenean. Ostiral iluntzea da, eta musikariak hasi besterik ez dira egin, biolin eta xirulekin. Egun polita, Maddensen garagardo batzuk hartzeko. Bass bat eta bi guinness, oraingoan. Connorren garagardo argia eraman dut aurrena, eta guinness pinten zain geratu naiz barran, ohi bezala. Edalontziaren hiru laurdenak betetzen ditu barmanak kolpe batean, baina azken parrastada bota aurretik atsedena ematen dio zerbeza ilunari, gasak gora egin eta apar zuria loditu dadin. Guinness time esaten zaio tarte horri.

        — Lau laurogei, mesedez —bi pintak eskuratu dizkit barmanak.

        Ezagutzen ditudan tabernen artean merkeena da Maddens. Libra bat eta hirurogei penike pinta bakoitza. Libra eta laurogei edo laurogeita hamar balio du pintak leku gehienetan. Eta bi libratik gora Hego Irlandan.

        — To, guinnessa.

        — Ikusten barraren bazterrean dagoen emakume heldu hori?

        Connorrek gaeliko klaseak ematen zituen garaian ezagutu zuen Mairead. Irakaslea zen hau ere, eta errepublikarra. Semeari, jokaera antisozialekoa nonbait, zigor-jipoi gogorra eman zion IRAk eta, handik hilabete batzuetara, bere buruaz beste egin zuen gazteak.

        — Aitak IRAri leporatu zion semearen heriotzaren errua —isilago ari da orain Connor—, eta punishmenten aurkako pintadez bete zuen Falls.

        — Eta ama? —barrara begiratu dut; irribarre tristea nabaritu diot.

        — Bananduta zeuden ordurako gurasoak, eta ama ez zen horretan sartu. Oso errepublikarra da. Tira, zen. Bera ere errua IRAri botatzen hasia baita.

        Nahikoa berriketa eginda, etxerako bidea hartu dugu gauerdian. Oinez abiatu gara, eguraldi epela lagun. Hirigunetik Fallserako sarreran, ama birjina irudikatzen duen murala eta pintada bat ikusiko dituzu, biak horma berean. «Stop IRA beatings now» (Gelditu IRAren jipoiak oraintxe). 'IRA' eta 'now' hitzak kare zuriz ezabatzen ahalegindu da norbait. Baina ongi irakurtzen da.