Bejondeizula, Arthur Guinness

— Maite dut guinnessa.

        Erantzun zuzena hori dela ikasiko duzu. Irlandarrek atsegin dute atzerritarra edari nazionala edaten ikustea, eta mila aldiz egingo dizute galdera berbera.

        — Atsegin al duzu guinnessa?

        Guinnessa bezalako garagardorik ez dagoela esandakoan, harrotu egingo dira. Eta ea Dublingo guinnessa inoiz dastatu duzun galdetuko dute hurrena.

        — Dublingo guinnessa da onena. Ez al duzue dastatu? —Connor aditua da kontu hauetan. Gaueko hirugarrena edaten ari da, mahai gaineko bi edalontzi hutsek salatzen dutenez.

        — Probatu nuen Dublinen lehenengoz izan nintzenean. Ez nuen alderik igarri —gaueko lehen pintarekin ari naiz.

        — Guinnessa Dublinen egiten bada, berdina egingo dute Irlanda osorako! —neronek buruan neukana bota du Humbertok.

        — Bai, baina garraioan-eta moteldu egiten da. Eta guinnessa ez da Dublinen bakarrik ekoizten. Lehen bai, baina orain kanpoan ere badituzte garagardo faktoriak. Londresen badaukate erraldoi bat. Eta harrigarria bada ere, Nigerian dago, Lagos hiriburuan, faktoria handiena.

        — Onena Donegal-ekoa dela entzun izan dut —ardotan jakituna denaren bisaia marraztu zaidala uste dut.

        — Ez dakit ba Dublingoa bezain ederra den, baina on askoa da, bai, Donegaleko guinnessa ere. Elkarrekin joan behar dugu astebururen batean! —edalontzia gora jaso du Connorrek, trago luzea eman aurretik. Bibote zuria utzi dio aparrak.

        Dublinen lehendabiziko aldiz izan nintzenean, oharkabean Guinness faktoria aurrera iritsita, eraikina bera ikusi baino lehen usaindu egin nuen garagardo beltza. Kafe erre usaina aditzen hasi nintzen kalean behera nindoala eta, Arthur Guinnessen faktoriara zenbat eta gehiago hurbildu, orduan eta sarkorrago, orduan eta gustagarriago sentitzen nuen usaina. Pare-parean nintzelarik, aise irudikatu nuen barruan irakiten ari zen guinness itsasoa.

        — Garagarra xigortzen ariko ziren, erre usaina hartu bazenion. Garagar xigortuak belzten du garagardoa —zigarro bat itzali ahala iziotzen du bestea Connorrek.

        — Hori al da guinnessaren berezitasuna?

        — Garagar errea eta lupulua. Garagar xigortua eta malta ehotu ondoren, urarekin nahasten da likidoa. Jarraian lupulua botatzen zaio, eta irakiten jarri puskatean.

        — Zer arraio da lupulua? —edalontzian daukan guinnesari begira ari da Humberto, barruan Lupulu igerian ikusiko duelakoan.

        — Zerbezari zapore mikatza ematen dion landare bat. Osagai garestia da eta, nik dakidala, horretarako bakarrik erabiltzen da.

        Lau milioi pinta guinness ekoizten dute egunero Dublinen, Saint James Gate kaleko faktoria zaharrean. Arthur Guinnessek 34 urte zituen 1759. urtean, orain faktoria handia dagoen leku berean zegoen garagardotegi erdi eroria erosi zuenean. Saint James Gate kaleko garagardotegi ugarietako beste bat baino ez zen orduan.

        — Bejondeiola Arthur Guinnessi! —edalontzia altxatu du Connorrek barrez.

        — Bejondeiola! Bai horixe!

        Topa egiten ari garela heldu dira tabernara Colon eta Laurence batetik, eta Hugh eta Malachy bestetik.

        — Topa gutxiago eta trago gehiago, mutilak!

        Edalontziak erdi beteta dauzkagula iruditu zait niri, baina erdi hustuta ikusi ditu nonbait Colonek. Arrazoiz betetako esaldia bota eta eserlekua hartu baino lehen joan da guztiontzat pintak ateratzera. Edalontzia hustu baino lehen ateratzen dute hemen hurrengo erronda, edaririk gabeko tarterik egon ez dadin.

        Koadrila xelebrea bildu gara gaur. Connor eta Colon euskara ikasten ari dira, Xabier Gereñok ingeles hiztunentzat argitaratutako metodoaz. Colonen neskalagun zuberotarra, Laurence, liburu berarekin ari da bere oinarrizko euskara hobetzen; Larrañekoa du aita eta Iholdikoa ama —manexa, Laurencek dioenez—, eta haserre samar dago eurekin, Parisen bizi zirelarik euskaraz hazi ez zutelako. Hughek, berriz, espainieraz egiten du ongi, Euskal Herriari egindako egonaldietan ikasita; Marijo iruindarrarekin hiru alaba ditu. Malachy ere Euskal Herrian egona da, eta euskaraz gehiago ikasi zuen espainieraz baino, hasiera batean; baina euskara ez dakien neska santurtziarrarekin maitemindu zen.

        Gaelikoa dute ama-hizkuntza Colonek eta Connorrek, ingelesa Hughek eta Malachyk, frantsesa Laurencek eta euskara Humbertok eta biok. Ingelesez ari gara denok, Laurencerekin tarteka egiten dugun euskara apurra salbu.

        Hurrengo erronda nik aterako dudala erabakita daukat, baina edalontziak erdi hutsak ikusi arte itxaroteko ohiturak galdu nau berriro, litro erdiko edalontziak kasik beteta ditugula altxatu baita Malachy barrarantz.

        — Hurrengoa nik —abisu alferra egin dut.

        Maddens tabernan gaude, Holy Trinity (Hirutasun Santua) osatzen duen hiru ostatuetako batean. Benetan deitura kuriosoa Kelly's, Orchid eta Maddens tabernen ibilbide triangularrari eman diotena. Ez daude Fallsen, baina errepublikar askoren taberna maiteenak dira. Castle enparantzako taxi beltzen geltokiaren ondo-ondoan daude, hiriguneko 'zati katolikoan', eta horrek etxeko bihurtzen ditu.

        Belfast Mendebaldeko jendea ikusiko duzu gehienbat, baina hiriko iparraldeko auzune katolikoetakoak ere bertara biltzen dira maiz. Estilo zaharrekoa da Maddens, Belfasteko taberna gehienak bezala: hiru solairu kaineroz betetako barra banarekin, egurrezko mahai beltz biribilak, egurrezko aulki beltzak inguruan. Beltza da kolore nagusia. Guinessaren kolorea.

        Musika irlandar tradizionala jotzen ari da dozena bat laguneko taldea, garagardo pinta bana bi mahaitan pilatuta dituztela. Ez dute dirutruk jotzen, pintatruk baizik. Guinness pintak hustu ahala betetzen dizkie tabernariak. Gauean zehar zenbat edango duten kontuak eginda, ugazabari ez zaio hain merkea aterako musika ekitaldia. Biolin eta xirula soinua dira nagusi. Jendeak ez dio arreta handirik jartzen, eta ez du txalorik egiten. Baina nabari da entzuleek gozatu egiten dutela, eta batez ere musikariek.

        Mahai guztietan etengabe hizketan ari da jendea, eta horretan dihardugu geuk ere. Hughekin ari naiz Euskal Herriaren gainean, lepoan agerian dituen bi tatuajeak nire jakinmina piztu duten arte. Armiarma bat du lepoaren alde batean, dad hitza (aita) bestean.

        — Nork egin dizkizu tatuajeak?

        — Profesional batek. Tatuajegile profesional asko dago hemen.

        — Zenbat ordaindu behar izan dituzu?

        — Garesti samar. Besoko honegatik 60 libra. Gustatzen zaizu? —herensugea erakutsi dit. Itsusi samarra.

        — Tira, ikusteko bai, baina neure besoan eramateko ez.

        — Malachy! Erakutsi zilborreko tatuajea, gustatuko zaie.

        Elastikoa gora jaso eta sabela erakutsi digu Malachyk: zilborra inguratzen dion armiarma sare beltz-beltza utzi du agerian.

        — Demontre! Eta ken al daitezke noizbait? —galdera zorrotzak datozkit gaur.

        — Ezabatu? Bai —harrituta dago—, baina egitea bezain garesti eta nekeza da.

        Humberto Colonekin ari da, hemengo eta hango egoera politikoaz, antza denez.

        — Imanol, zenbat denbora darama Aldaiak bahituta? —memoria ona dauka Humbertok, baina guinness pintak burmuina lainotzen ari zaizkio.

        — Bi hilabete bai.

        — Ba al dakizue IRAk bahiketa bakarra egin duela? —Connor ziri zalea da.

        — Bakarra ere ez zuela egin esan zidaten —Humbertori ez dio sartuko.

        — Ez da hala. Zaldi bat bahitu zuten orain dozena bat urte.

        — Zaldi bat? Ez adarrik jo! —ez dut asmatuko txistea nola bukatuko duen.

        — Baietz ba! Karreretako zaldi bat izan zen. Oso zaldi famatua.

        — Shergar zuen izena —serio esan du Colonek; egiatan ari dira beraz.

        — Shergar!, hori da! Ingalaterrako lasterketa sonatuenetan puntan-puntan zebilen. Ez dakit Grand National bera ere ez ote zuen irabazi.

        — Grand National ez nuke esango. Baina Derby irlandarra bai behintzat, bahiketa baino urte pare bat lehenago.

        — Eta? Zer gertatu zen zaldiarekin? Ordaindu al zuten erreskaterik?

        — Ez dut uste. Zaldia ez baita oraindik agertu!

        — Jabeak bila ari dira oraindik. Segurua kobratu ahal izateko zaldiaren hezurrak-edo aurkitu behar zituzten.

        — Shankilleko tabernetan makina bat hamburgesa jan dituzte zaldi okelarekin!

        Barre algaratan bukatu dugu bahiketari buruzko solasaldia. Euskal Herrikoari buruzko galdera dezente ditu Colonek, baina nahiago izan dut bosgarren erronda neure gain hartu eta barrarantz jo. Maddenseko azken pinta izan da. Barra itxi dute, eta zerbitzarietako bat oihuka hasia da, mahaiz mahai edalontzi hutsak jasotzen ari den bitartean.

        — Right now, folks! Let's move, please!

        Hots, oraintxe bertan mugitzen hasteko. Hamaika t'erdiak dira. Bi litrotik gora guinness edanda, Orchid tabernara abiatu gara, ordu bata t'erdiak arte zabalik egoten baita.

Preso errepublikarren gaua da gaur Orchiden, eta borondatearen truke lazo berdea ipini digute sarreran. Preso errepublikarren askatasunaren aldeko lazoa, taxi beltzek atzeko kristalean eraman ohi dutena bezalakoa.

        — Tregua hautsiko balitz ez nintzateke Orchidera hain lasai sartuko —esan dit Colonek, Humbertok ekarriko dituen pinten zain gaudela.

        — Lealistek hauxe bonbakatuko lukete aurrena. Asko nabarmendu da azken aldian mugimendu errepublikarraren alde —arrazoia eman dio Laurencek.

        Orchidek aldaketa izugarria eman du epe laburrean. Orain bi aste hutsik ezagutu genuen: droga kontuetan nahasita egoteagatik luzaroan itxita egon ondoren, zabaldu zutenean ere jendeak ez zuen harako batere joerarik. Jabez aldatu, musika tradizionaleko talde jatorra ekarri, errepublikar ezagunen 'bedeinkapena' jaso... eta taberna huts eta tristea izatetik, taberna arrakastatsua izatera pasa zen asteburu batetik bestera.

        Hamabiak dira eta, jakina, ez daukagu esertzeko tokirik. Bukatu dira mahai inguruko berriketak eta buruz burukoak hasi. Guinnessa hartu eta musika taldearengana hurbildu naiz, ingelesarekin apur bat nekatuta. Atsedenak ez dit luze iraun.

        — Nongoa zara? —ni baino gehiago edan duen itxura du honek.

        — Euskal Herrikoa.

        — Kontxo! Borrokalariak zarete euskaldunak. Neu ere hala nintzen!

        — Preso izana zu ere? —taberna hauetan topatu ditudan gizonezkoen artean hirutik bat kartzelan izana da, nonbait.

        — Bai, baina denbora gutxian izan nintzen giltzapean. Ez baikenuen batere frogarik utzi.

        — Frogarik?

        — Bat ere ez. Denak akabatu genituen, autoan zihoazen bost militarrak. Boom! —leherketaren imintzioa egin du, besoak zabalik eta gora begira—. Ez genuen lekukorik utzi. Epaiketan ezin izan zuten ezer frogatu. Eta aske utzi ninduten.

        Hizketan jarraituko nuke, benetako kazetaria banintz. Baina ez naiz. Hiru hipotesi hartu ditut aintzat. Lehenengoa ia segurua da: dozena bat pintatik gora edan du. Bigarrena eta hirugarrenaren artean ez dakit zein aukeratu: adarra jotzen ari zaidala da bigarrena, harroputz ahobero zoroa dela hirugarrena. Nahiago nuke bigarrena balitz zuzena.

        Ez dakit zenbat pinta edan ditudan Orchidetik aldegin dugunerako. Balantzaka etxeratu behar izateko adina, nolanahi ere. Malachy Orchiden laga dugu, Humberto nirekin dator, eta gainerakoak etxeratu-edo egingo ziren. Azken ordubetean behintzat ez ditut ikusi.

        Ordu hauetan taxi beltzik ez dabilenez, taxi pribatuen geltokietako batera jo dugu.

        — Nora? —bulegoaren atarian zain daukagu harrera egiten duena.

        — Clondara-ra —Humbertok.

        — Ongi. Andersonstown-era doan bikote harekin joango zarete. Abisatuko dizuet.

        Hamabost bat lagun gaude geltokian, eta ordu laurdena itxaron beharko dugu onenera, eta ordu erdi inguru txarrenera. Ez dago gaizki, parrandarik handiena eginda ere, ordu bietarako etxeratu behar hau. Biharamunean eskertzen da.