Manta gorrian,
Ilargi zuria eta dantza beltza

Eskerra delarik galtzen giren güti güzi hartan

Bizia da lokhartzen heriotzaren mantetan.

Zer deabrü behar badü hola jentetzeak arren koño!

Hau nahi hura ezin, hartaz ase henaz gose, seküla ez aski.

Dominika Rekalt. Oiherkoren trajeria

Aurtengo ekain eta uztailean manta gorri bat jarri omen dute zeruan. Ez dakit, heriotzaren manta edo bizitzaren izara den, baina beroaren ondorioz nire burmuineko hainbat neurona erabat kiskalita gelditu direla konfirma dezaket. Gorriak pasatu ditugu bero itogarri honekin, ezta?

      Metaforak ezin hautsi errealitatearen anfora. Pil-pilean dago mundua, eguzkia eta ilargia dira konplize, eta gori-gorian biraka dabil mundua: herrien arteko gatazkak, etorkinen arazoa, emakumeen borroka… begirada orokor bat emanda, panorama gorria bizi dugu une oro.

      Gure ingurumarian ordea —bero izan ala ez izan—, ehundaka gorputz eta arima gorriz janzten gara. Jai egunak, herriko festak! Udaberriko kukuaren soinuak esperantzaz hitz egin zigun, sanjuan gaueko su gorriaren gainetik saltoka utopiaz betetako irrintziak bota ditugu, jantzi zurien gainetik zapi gorria nabarmentzen da sanfermin eta beste hainbat festatan. Izar zuriak noria, tiobibo eta tiropitxoien bonbilla gorriekin nahasten dira, gauaren iluntasunean. Uholde arriskurik ez, baina ardo gorrizko erreka ikaragarriak sortu dira hainbat herritan, eta jendearen masail gorrituetan begietatik hasi eta ezpainetaraino iristen den irribarrea azaltzen da. Gure gorputz zuriak hondartzaren magalean gorritu dira. Maitasuna, ai ene! Beti prest norbait gorriarazteko. Eta semaforoa ere gorri dago stop!

      Beharrezkoa da stop! Bestela puntuak kendu, multa jarri eta oporraldiak stropeatuko dizkigute. Eta urtean zehar gorriak pasatu ondoren, uda honetako manta gorrian etzan gara. Gau beltzaren zeru zein infernuan, etzan gaitezen bada. Urte osoko lan, izerdi eta nekeak, blai-blai eginda utzi ditu izara zuriak.

Ofizioz aktorea naiz, eta profesionala naizela uste dut, baina gainera, gustuko dudan eta ilusionatzen nauten proiektuetan egin nahi dut lan, eta honek, enpresa bat eraikitzea suposatzen du. Orduan, ez naiz aktorea, enpresaburu naiz, beno kooperatibista, eta bestalde, gizarte segurantzaren paperetan “administrari laguntzaile” naizela jartzen du. Berriz errepikatuko dut, aktorea naiz ofizioz eta afizioz, profesionala! Gure herriko kultur teknikari eta politikariak ez ote dira bada amateurrak izango?

      Hala ere azken bi hilabeteotan bihotzetik ateratzen zaigun antzerkia egiten ibili gara. Bizkaiko eta Gipuzkoako herrixketan, inolako abisurik gabe lehenago gertatzen zen bezala, Komeriantero Beltzen Karabana atera eta zenbait herri eta auzo teatroz jantzi dugu. Zuberoako mendi mitiko batean ere, hainbat herritar bildu dira pastoral beltzaren inguruan. Benetako proiektuek, bihotzetik ateratzen diren horiek, bakarrik militantziaz dira posible, eta nahiz eta guretzat beharrezkoak eta balio handikoak izan, ekonomikoki guztiz debaluatuak daude. Hala ere, jakin beharko genuke, herri baten bihotzak, herri baten taupadak, ez duela presiorik.

      Goizaldeetan, manta lurrean dago, kukua isildu da, kale kantoiek beiraren berde kolorea dute, eta gure prakak eta alkandorak ardo gorriaren eraginez beste tonalitate bat hartu dute. Orain, kukuak utzitako isiltasun beltzean, begirada eta sorbalda makurturik, geldo goaz beirazko kale berdeetan zehar, arrosa kolorez jantzita. Izan ere, istorio, maitasun, drama, samin guztiek… daukate kolore bat.

      Abuztuan sartzen gara eta nik, betiko galdera egingo diot ene buruari: merezi izan du horrenbeste esfortzu, horrenbeste sakrifizio, merezi al du antzerkian jarduteak? Era askotako maskarak jantzi ondoren, orain nirea ezin aurkitu. Hutsunea. Txikitan, beti uda heltzeko desiratzen nengoen. Baina behin iritsita, faltan botatzen nuen ikastola.

      Antzerki munduan gabiltzanok gorriak pasatzen ditugu bai, eta kexatu ere dezente kexatzen gara: “Hau nahi hura ezin, hartaz ase enaz gose, seküla ez aski” zioen Oiherkoren trajeriaren sortidak. Ahüzkingo mendian, ilargi zuriaren azpian pastoral beltzak.

      Ez naiz lokartuko bada heriotzaren mantetan eta gurea den lur beltzaran honetan dantzan jarraituko dut. Zaindu dezagun ondo arren, gurea dena eta gura duguna; gurea ez dena eta gura ez dugunaz bizitzea ez baita batere gatxa.

      Iritsiko da eguna non aingeru eta deabruen (t)artetik ihes egingo dudan, mantangorri bihurtuta; egun beltzen zauria zarratu eta gau zurien ametsetara zabaldu; lur beltza utzi, zeru gorria zeharkatu eta ilargi zurirantz hegaz. Teatroaren beharrizanik gabe, hegaz, mantangorri bihurtuta.

2006ko uztaila, Nabarra