11

Txumak, egun beteko tregoa ere ez. Semea lotan zegoela, periodiko batekin hurbildu zen: abc monarkiko-frankista, otsail bukaerakoa. Azalean, jendetza: “millón y medio de personas en Madrid”.

         — Zure amak utzi dit irakurtzeko —serio, espainolez—. Begira laugarren edo bosgarren orria.

         Olatzen karnet-argazki bat eta epigrafea “Maria Olatz Herrero Palacio”. Izenburua: “madre sangre”. Berriaren sententzia: hamar bat atentatu, hamaika hildako, eta ez zegokion ausardia ere leporatzen zizkioten. Semetxoa abandonatu zuen hiltzen hasteko, urte batzuk lehenago Zarauzko familiarekin egin bezala. Biktimen amekin zerikusirik ez, emakume guztien lotsa omen zen, bizitza ugaldu beharrean, kentzeko irrikaz.

         — Alianza Popularreko gizajo hura hil omen zenuen Santurtzin: Vicente Zorita. Bahitu eta ordubetera hil. Zortzi tiroz! Eta Espainiako bandera ahoan sartuta! —nazkaz.

         Olatzek orrialdea behatu zuen txundituta.

         — Ezinezkoa da; hemen nengoen, hori azaroan izan zen.

         — Hori zer? Esan! Exekuzioa! Ez duzue horrela esaten?

         — Kupulan nagoela dio... baita zera ere! Ze astakeria da hau?

         — Poliziak badaki zer egin zenuen, eta gutaz ere badakite...

         — Txuma, hau gezurra da! —indarrik ez periodikoa botatzeko—. Aditu: gerra da. Haiek...

         — Ez! Ez dut jakin nahi, bestela, umea hartu eta joan egingo naiz —aurpegia estali zuen.

         Gelatik irten eta bakarrik utzi zuen. Hurrengo goizera arte ez zen itzuli.

Haritzen presentziak ez zion espero izandako lasaitasuna oparitu: nahiz eta aitarekin zegoenean hiztuna izan, oheko emakume ezezagunaren aurrean uzkurtu egiten zen, mesfidati.

         Hizkuntzak ere zerikusia bazuen: espainola zen bere aukera naturala. Ulertu egiten zuen euskara, pixka bat behinik behin, baina uko egiten zion erabiltzeari eta, horretarako estututa, “¿qué?” egoskorren atzean babesten zen. Logikoa zen Sodupeko ume bat erdalduna izatea; ama euskalduna ondoan izanez gero, berriz...

         Beste erru bat.

         Hanka, behintzat, itxura ona hartzen ari zen. Mutilak iritsi eta hurrengo asterako gai zen makuluen laguntzaz etxean pixkanaka mugitzeko, lau hankako armiarma baten moduan, tak-tak-tak. Kalea urrun zegoen: hiru solairu eta, bakoitzean, hamasei eskailera-maila; agure zaharren erronka berdina. Goiz batean, ordea, besoetan jaistea proposatu zion Txumak. Hilabeteak zeramatzan marfilezko dorrean atxilo; zergatik ez?

         Asteburuko txangoen modura prestatu arren, ez zuten arazo logistikorik nagusiena aurreikusi: zer egin umearekin helduak eskaileretan ibili bitartean. Pazientzia handiz esplikatu zion Txumak bakarrik egon beharko zuela, pixka bat besterik ez, aitatxu jarraian igoko zela bila. Atea ixtearekin batera, umea negarrez, Xantioko behien moduan marruka txahala kentzen zietenean.

         Txumak entzungor jaso zuen Olatz besoetan. Kontaktua. Burutik burura zentimetro batzuk. Ezohiko intimitatea, garai batean bezala.

         Eskaileretan behera hasi ziren poliki, Haritzen oihuek gora egin ahala.

         — Utz nazazu hemen, eta ekarri —Olatzek, aurreneko eskailburuan.

         — Ekarri? Hona? Eta erortzen bada? Bakarrik egoten ikasi behar du.

         — Ume txikia da, oraindik ez daki.

         — Badaki zer den ama galtzea.

         Baietz erantzuna etxetik prestatuta ekarri. Halere, ziztada batean pozoia hustu eta otzandu egin zen Txuma. Semearen erresistentzia ere urtzen joan ondoren, Olatzek, azkenean, argia ikusi zuen. Amatxoren ohea bihurtu zen jolasgune: kamioilariak ziren, rally-pilotuak, astronautak, zaldunak... Beti asmatzen zuen aitzakiaren bat ama eserita egotea justifikatzeko.

         Ibilaldiak luzatu zituzten etxetik kanpo ahalik eta denbora gehien gozatzeko, Espainiako paramilitarren mehatxua ahaztea izango balute bezala.

         Kafetegi txiki bat zegoen etxe aldamenean, goizero croissant egin berrien aromaz. Azken atsedena han hartzeko legea egin zuten eta, sarritan, Olatzek, munduko kaferik onena dastatuz, oporretan zeudela fantasiatzen zuen, Hegoaldeko familia arrunt bat. Halere, zela makulu egoskorra, zela errefuxiaturen batek frantses kaskarrean zerbait eskatzen zuela, esnatzeak beti mina.

         Bat-batean amaitu zen hilabetea; Modelo zinematik irtetean atxilotu zutenean mendi errusiar batera igo zuten, batzuetan azkarregi eta besteetan mantsoegi, inoiz ez bere gustura. Sodupera itzuli bezperan, semeak lo hartu arte itxaron zuen Txumak. Olatzen logelako atea zabalik zegoen. Jo, eta baimena jaso arte ez zen sartu. Lurrera begira, ez zekien eskuak non jarri:

         — Esan nahi nizun... saiatuko naizela hemen lan bat lortzen...

         Hunkigarria zen bere buruari ere gezurra esan nahi izatea: komertziala zen, ez zekien frantsesez eta euskara hala moduz. Zer salduko zuen horrela?

         Goizean, Olatzek umea jantzi eta esplikatu zion etxera itzuliko zela, tarte batez ez zutela elkar ikusiko. Haritzek ondo hartu zuen. Azken muxua ematean, ordea, amatxo zotinka besarkatu eta ez zuen askatzen. Txumak tiraka eta umeak ezetz, arrastaka eraman behar izan zuen “ama, ama” oihuka eta hirurak negarrez.

         Eskaileretan behera desagertu ziren. Oso argi ikusi zuen Olatzek patuak erreserbatu ziona: leherketa batean hiltzen ikusiko zituen. Leihoa ireki zuen korrika; ezkaratzetik ateratzen ari ziren, umea builaka, Txumak bi maleta aldean eta semea besoetan. Olatz mutu, ezin hitzik egin. Bihotza belarrietan taupaka itxaron zuen: kotxera sartu ziren, ateak itxi, motorra piztu, abiatu.

         Bonbarik ez. Kale bukaerak irentsi zituen. Eztandarik gabe ere, jasanezina zen min hura.