Artemidoro

 

 

(Artemidororen erretratua momiaren
hilkutxan, British Museum, Londres)

 

Zure momia Britainiar Museoan dago

bigarren solairuko ilara tristeen artean.

Hareek eta denborak estalitako

hilerri kopto batean aurkitu zuen norbaitek,

zure hilkutxa hilobi-lapurrek

ez profanatuan ezagutu zenuen

mendetako eternitate lasaian.

Horrela ihartu zinen bare, bizi

izan zinen giza oroimenetan

zu zinena azkar galtzen zen bitartean.

Ez zinen errege, ez printze. Eta ospetsua

izan zinen agian zurekin tratua

izan zuten merkatarientzat, zurekin ordu txikietan

afaldu zuten lagunentzat, zure

emaztearentzat, seme-alabentzat (txikiak zirenean bakarrik

erraldoi ikusi zintuzten eta pentsakor eta aita on).

Zugandik gelditu den momia (azal idorra bakarrik

han-hemen urratua, hezurrak bistan

lotura zikinak askatu diren lekuetan)

ez da besteetatik bereizten

hamarkadetako hautsa duten beirazko ilaretan,

hauts fin bat, zurea agian edo Londresekoa.

Zure hilkutxak axola du, edo zehazki, estalkiak,

non, garai hartako ohituren arabera,

margolari batek, hildakoen erretratuak egitea

haren lanbide nagusi, zure aurpegia ondu zuen.

Baliteke zuk zeuk, irribera eta pentsakor,

erretratu hau agindu izana, edo

hil ondoren zure eliz anaiek

erabakia hartu eta tragediazko

maskara prestu hori jarri izana,

tragedia konbentzionala beste mundu baten agertokian.

Baliteke halaber erretratua zure maskara baino

aukeratzen zen aurpegi bat izatea — zuk edo besteek hautatua

azken ekitaldi honetarako: hilda egotearena

begiak zabalik suertatu eta etortzeko zenari.

Eta zure begirada likidoa finko gelditu zen

— Kretara joan zen keinu batez,

gero Venezia kaltegabe zeharkatu,

Tintoretto eta Erroma Toledoraino,

eta han Apostolutza egin Grecorentzat.

Baina zuretzat eta zuretarrentzat — apur bat egiptoar,

apur bat siriar, greziar edo erromatar,

kristau edo pertsiar: Kristo Pantokrator,

Isis, Pan, aingeru eta profetak,

Demeter, Fortuna, Jano bi aurpegikoa,

Ormuzd eta Ariman, Pitagoras, Plotino,

Ptah jainkoa, Adonis, Minotauro,

eta bakanteak tirtsoa astinduz —

baina zuretzat eta zuretarrentzat, itsaso horren,

Ulises eta Antoniorena, Pafos eta Ziprekoa,

eta desertuaren artean, Esfinge eta

egunsentia intzirika agurtzen duten Kolosoena,

baina zuretzat eta zuretarrentzat, Antinoo ito zuen

zurrumurru lokaztuaren ertz makurtuetan —

zer izango zen iltzaturik dudan begirada hain likido eta sakon hori,

heriotzak eta sinesmen guztiek beiraztatuta,

mendeek baino gutxiago banatzen ez gaituen

gure arteko beiraren bestaldean?

 

Artemidoro: entzuidazu! Isiltasunean autobusak

igarotzen entzuten dituzu eta bisitarien zalaparta

beste gela ikusgarriagoetan.

Zer gehiago entzungo duzu begi horiekin

gugan eta gure gauzetan,

egunsentiaren urraketak estatuetan bezala,

betierekoak probokatzen dituen eztanda laburrei adi erne,

haragia, azala, hezurrak apurka-apurka arrakalatzen, guztia,

jainkoengandik gugan bizi eta berpizten den guztia,

agian zuk, merkatari lasai hori, sinetsi ere ez zenuen hori guztia?

 

Lisboa, 1959/4/28