Autopsiarako frogak
Aurkibidea
Zaldibia, XVIII. mende amaiera
Seulement avec les domestiques
Zapataria zaldun jantzi zutenekoa
1963-04-24: data historiko bat, adibidez
Telefono dei bat (besterik ez)
Gaztela zaharra, Gaztela berria
Mattinen heriotza, 1981 Donostia
Euskara gaztelaniaren geneetan
Ardituen geometria: atxik diglosiari!
Voyeur linguistikoak ez dakusana
El irresistible atrajo del idealismo identitario
Lenguas avanzadas, herri bizkorrak
Kolonialisten luzera biko neurkinak
C'est le fromage qui parle basque
Douce France de nos souffrances
Euskara politika da (okzitaniera bezala)
La maison des quatre fils Aymon
Gutxiespenaren historia baterako
Hizkuntzak damaigun zertasun agiria
Zertarako balio dizue zuen hizkuntza horrek?
Aurkibidea
Zaldibia, XVIII. mende amaiera
Seulement avec les domestiques
Zapataria zaldun jantzi zutenekoa
1963-04-24: data historiko bat, adibidez
Telefono dei bat (besterik ez)
Gaztela zaharra, Gaztela berria
Mattinen heriotza, 1981 Donostia
Euskara gaztelaniaren geneetan
Ardituen geometria: atxik diglosiari!
Voyeur linguistikoak ez dakusana
El irresistible atrajo del idealismo identitario
Lenguas avanzadas, herri bizkorrak
Kolonialisten luzera biko neurkinak
C'est le fromage qui parle basque
Douce France de nos souffrances
Euskara politika da (okzitaniera bezala)
La maison des quatre fils Aymon
Gutxiespenaren historia baterako
Hizkuntzak damaigun zertasun agiria
Zertarako balio dizue zuen hizkuntza horrek?
ETXEKO ERRENTA
Geroago euskaraz maisuki garatuko zuen xehetasun pintoreskoarekin eman zigun estanpa soziolinguistiko bat Telesforo Monzonek, beste desklasatu linguistiko hark, bertatik ezagutzen zuen edozein palazio edo etxanditakoa.
En muchas casas antiguas y principales del País se rinde hoy mismo cierto culto al euskera. A los niños, mientras lo sean, les está vedado, por lo general, expresarse en otro idioma; a los criados también. Bajan del monte, allá por el invierno, pocos días antes de Gabon los baserritarras a pagar al nagusi las rentas del año, y en el palacio, como ellos dicen, se les habla también en su lengua. Y en su lengua se habla al carpintero y a la mujer del herrero y al mendigo que acude todos los días a pedir pan a la puerta. Ya el administrador, si posee alguna cultura, pudiera disfrutar de las ventajas del bilingüismo. Pero, desde luego, con los amigos la cosa cambia. Con ellos se habla exclusivamente en castellano. Al abogado, al médico, al sacerdote, al pariente, jamás una palabra en Euskera, a no ser para referir durante la tertulia de la noche más a lo vivo y en su propia salsa cuentos chascarrillos recogidos del pueblo. Y así se entiende que haya habido quien reventara de satisfacción y de agradecimiento al ver que en el palacio, un feliz día, se le hablaba ya en castellano. Esto ha podido equivaler para alguno, en ciertas ocasiones, a un certificado de cultura o de cierta posición social.
Euskaraz: baserritarra, zurgina, errementaria, eskekoa.
Gaztelaniaz: administratzailea, jauregiko lagunak, abokatua, medikua, apeza, ahaideak.
Antzerki baten eskema da, Azkoitiko edo Bergarako zaldunaren musika aretoan jokatzekoa, diglosiaren erakusketa zehatza, gaztelania dominazioaren sinbolo.
Oker dago Monzon jauregitarra euskararen erabilera hori euskarari egiten zaion nolabaiteko aintza delako ustean. Euskararen erabilera hori, jauregikoak azpikoari euskaraz egitea, indar-harremanen adierazpena da: klase gorenak hain dira goiko non jaitsi egin behar baitute herriarekin hitz egiteko. Klase gorenen benetako jauregia gaztelania da, euskara klase apalen tresna ekonomikoa (besteak beste). Eta hori oroitarazten du nagusiak morroiari euskaraz egiten dion aldiro, zein den sartu ezin den gela, non geratu behar duen. Nagusia eskaileretan behera azalduko zaio kapoiak hartzera, hizkuntza batetik besterako mailak jaitsiz. Euskara dominaziorako da. Horretarakoxe behar du jauntxo sasi-euskaldunak, hizkuntza bien artean ematen dituen pausoak hierarkia sozialak markatzeko dira.
Telesforo de Monzon. El euskera en las clases altas del País (II). El Día, 1931-01-20