Gure euskera zahar eta goragarria gure semeei oso-osorik eta bizi-bizirik uzteko, zerorrek esan ziguzun. Zuk esandakoa egiteko, euskera ahalik eta gehien erabili behar degu. Gaur nik agur hau euskeraz egitea, zure agindua betetzea bezelaxe da, bada, Jauna. [...]

        Euskerarekin zer-ikusia duten gaietan, erabaki sendo-sendo, indartsu bat hartu degu: geroz eta gehigo maite eta geroz eta gehigo zabaltzea. Euskera, gure ustez, ez da etxe-barruan bakarrik erabili behar degun hizkera; ez da senide artean bakarrik erdi-izkutuan hitz egitekoa. Zabalera, argitara, guzioen begien aurrera atera nahi degu. Euskera, gure mamia, gure odola, gure bizia bezelaxe da, ta hala dalako ilunpe eta izkututik atera eta argiz beteta alde guztietan ikusi nahi degu.

        Ez gaitu gure maitetasunak itsutzen. Urrutitik, beste herrietatik, etorri diran hizkuntz-zale jakintsu horiek, erakuspen ederra eman digute. Ez dira euskaldunak, euskera ez dute beren gurasoen ezpainetatik entzun, eta hala ere, euskera bene-benetan maite dute, gogo-gogoz ikasi dute. Ta jakintsu arrotz horiek egiten dutena, guk, euskaldunak ¿ez al degu egingo?

        Erakustearekin zer-ikusia duten gaietan ere, beste guzien gain, erabaki hau hartu degu: Euskalerriko ikastetxeetan euskera besterik ez dakitenai euskeraz erakutsi behar zaietela. Mundu guzian, hizkuntz bat besterik ez dakianari, hizkuntz hortan erakusten zaio. Belgikan hala egiten da; Inglaterran hala egiten da. Eta urrutitik etorri diran jakintsu horiek, hemen ere hala egin behar litzakela esan digute. Bide zuzenagorik ez dala.

        Gure baserritarren artetik ez-jakitea kendu egin nahi degu, baserritarrai erakutsi egin nahi diegu, baina euskeraz erakusten ez badiegu, gure lanak alper-alperrikakoak izango dira.

        Euskera, euskaldunen arterako bakarrik dala badakigu. Horregatik, guk ez degu erderarik ez erakusteko esaten. Ez: ikasteko esaten degu: gerok erakutsiko degu, erdaldunekin hitz egiteko behar da-ta. Baina behar bezela, poliki-poliki, eta euskeraren bidez erakutsiko degu.

        Geroz ta euskaldunago izan nahi degu, jauna, antxinako legeak geroz eta gehigo maite ditugu. Euskalerria bizi-bizirik ikusi nahi degu: geroz eta bizigo, geroz eta gorago, ez guregatik bakarrik, jauna, zuregatik ere bai. Gu zenbat eta gorago, Espainiaren izena hainbat eta gorago jarriko da. Guk, zure koroi eder horren argi eder eta argiena izan nahi degu.

        Y por esto, señores, antes de terminar, recordando vuestras tradiciones y recordando también que el Señor de Vizcaya es y tiene que ser, ante todo y sobre todo, padre de todos los habitantes del País Vasco, me permito llamaros la atención sobre algo que he oído al presidente de la Diputación de Guipúzcoa.

        Yo siempre os he recomendado que cultivéis vuestra lengua materna, pero a fuer de español y amante del pueblo vasco, no puedo menos de señalaros los peligros que encierra toda exageración. Quiero decir que no debéis, en modo alguno, circunscribiros al estudio del vascuence, porque habréis de reconocer que ni España puede vivir sin Vasconia, ni Vasconia sin España. Eso quería deciros, recordando las tradiciones de Vizcaya; que todos vosotros, todos, necesitáis conocer el castellano; podéis y debéis estudiar el vasco, pero necesitáis estudiar también el castellano.