Susa literatura - Autopsiarako frogak

Poeta militantearen aurka eta militantea poetaren aurka: urradura batean bizi izan zuen Aljeriako nazio askatasunaren mugimendua Kateb Yacine-k. Literaturaren historialariek beti nabarmentzen duten urradura hori beste urradura handiago baten azpian zegoela esan genezake, frankofoniaren sistemari axola ez zaion mintasunean.

Aljeria independizatu berrian, 1962an:

Écrire en français, c'est presque [...] arracher le fusil des mains d'un parachutiste!

Aberriaren Harrian paratzeko esaldia. Ez da gezurra. Aljeriako gerran, etsaiaren atzegoardari ere idatzi behar zitzaion. Frantsesa arma taktiko bat izan zuten FLNkoek, gerrako harrapakina.

Poesian, nobelan eta antzerkian nabarmendu zen Yacine. Antzerki popularra idatzi zuen, herriak jokatzekoa eta, ezinbestean, lanketa kolektiboan jardun behar izan zuen dialogoetan.

Orduan, 1972an, paraxutistari kendu fusilak ez zuen balio:

Je lançais des idées et nous élaborions le texte ensamble, phrase par phrase, dans une langue parlée, notre langue maternelle. C'est pour moi un vieux projet. Écrivain, j'ai été, plus que d'autres peut-être, aliéné par la langue française. Je ne pouvais pas franchir le pas tout seul.

Herriaren hizkuntzan murgildua da 1978an:

Quand je suis seul, il m'arrive encore d'écrire des passages en français: je les traduis ensuite avec les autres. Il m'arrive aussi de créer directement en arabe populaire avec les autres ou de créer, sourtout les chansons, directement en arabe populaire, et seul. Maintenant, j'ai pris le pli. Il y a six ans que cela dure et on s'y fait.

Arma motza zen fusila, haurretan galdu hartara itzuli behar izan zuen barnean gotortua zeukan kolonizatzaileari aurre egiteko. Lehenik, kolonizatzailearena zen Hitza, eta hari behar zion eskatu, maileguan hartu, ebatsi. Gerora, nekez, europarren hizkuntzak zeukan jakinduriaren eta sorkuntzaren monopolioa apurtu zuen... herri analfabetoen laguntzaz.

Kateb Yacine salbuespena dugu. FLNko buruzagiek, Afrika post-kolonialeko elite gutiz gehienek bezala, frantsesa hautatu zuten nazio independentearen kulturbiderako arabiera klasikoarekin batera, herri arabiera eta berbereen amazigha baztertuz (islamizazioa ezarrita prozesu deskolonizatzailearen oinarrian).

Gipuzkoako aurrenekoetariko abertzalea izan zen Engracio de Aranzadi ere etsaiaren armaz baliatu zen, bere gisako kasik guztiak bezala:

Me consuela el pensamiento de nuestro P. Ramón de Rentería, capuchino, de grata memoria; que si no con la fortuna de David me he valido con su intención del arma del enemigo en la pelea. He usado el idioma de Goliat, mas nunca para darle el triunfo: 'Sin la espada del gigante, mal se hubiera visto el futuro rey del pueblo escogido, para matarle'.

Arma motza da euskara.

Benetako arma gaztelania da.

Goliat osasuntsu dabil oraino, zantzu guztien arabera immunizatua dago bere pozoiaz. Zuzen irakatsi baldin baziguten behintzat, Davidek ez zukeen Goliat menderatuko bere habaila erabili izan ez balu...

Kateb Yacine. Le Poète comme un boxeur. Entretiens 1958-1989. Éditions du Seuil, 1994

Engracio de Arantzadi 'Kizkitza'. Ereintza: siembra de nacionalismo vasco 1894-1912. Zarauz, 1935 [Aipua: Auñamendiren 1980ko edizioa]