48

Isabelle afaltzera etorri zen urtarrilaren 5ean, errege bezperan. Aztoratuta zebilen, Polizia atzetik zeukalako egun osoz. Xabik ordura arte ez bazekien ere, Mugertza abizeneko batekin zebilen Isabelle, eta orain Frantziako Poliziak zoko guztietan bilatzen zuen, ETAko buruzagietako bat zelakoan. Sasira joan zen ordea. Eta Isabellek ezin zuen ikusi. Noiz arte, ez zekien inork. Bazegoelako itxaropena Frantziak errefuxiatuekiko jarrera aldatuko zuela. Itzuliko zirela han bizitzen geratzeko baimenak eta halakoak. Ez zeukaten esperantza handirik, baina guztien buruetan zegoen.

        — Herri indigena kolonizatu batekoa izan behar duzu egun batetik bestera errefuxiatu izatetik etsai publiko gorena izatera pasatzeko —esan zuen Isabellek—. Guri baizik ez zaizkigu halakoak gertatzen.

        Etsita zegoen, behialako grazia zimelduta, lorerik gabeko zuhaitz bilakatuta.

        Amak ahalegina egin zuen, Mugertza hura nor zen Xabik oroit zezan. Makina bat bider aurkitu izan zuten han eta hemen.

        — Gabi izenaz ezagutuko duzu agian —argitu zion Isabellek.

        Eta orduan bai, orduan gogoratu zuen Gabi izeneko bat, hanka meharrekoa, artilezko jertse beltza janzten zuena beti, inoiz pultsua bota ziona (eta irabazten utzi). Isabelle baino gazteagoa zen, eta ezin izan zion izkin egin haien arteko xehetasunak irudikatzeko betiko joera deserosoari. Isabelle bikotekiderik gabe irudikatu zuen beti, hala behar zuen bere ustetan. Baina ez zen hala. Eta hantxe zegoen emakumea, ile beltz luzeak motots batean bilduta, buruarekin ezetz egiten, frantziarrak gora eta frantxute-ak behera, sututa.

        Amak sarritan prestatzen zuen arroza haragi xehatuarekin jan zuten gau hartan, pimentoi askorekin. Eta afalostean txintxonean aritu ziren, giro onean. Manuk pozik zirudien bisitarekin, eta aspaldiko aldarte onena erakusten zuen, egoera zaila zen arren. Xabiri txintxonean tranpak nola egin irakatsi zion, karta hartzeko orduan karta sorta estali eta, gainekoa hartu beharrean, beheko bat hartzeko.

        Lotarako orduan, Isabelleri etxean geratzeko eskaintza egin zion amak. Ahopeka jardun zuten. Amak etxera bakarrik joatea txorakeria zela esaten zion, ez zeukala zertan bakarrik ibili, arriskutsua zela, edozer gerta zitekeela. Eta Isabellek amore eman zuen.

        Oheratutakoan, pozik zegoela esan zion Manuk Xabiri.

        — Batzuetan Anna Frank sindromea ahazten zaidak, badakik, betiko hemen eta horrela geratzeko izua.

        Anna Franken kasua kontatu zion gero, Bigarren Mundu Gerran naziengandik ihesi ibilitako neskatila judutarra izan zela, etxe-zulo baten gordeta igaro zituela bi urte, han eguneroko bat idatzi zuela, eta herbeheretar batek salatu ondoren hil zela Auschwitzeko kontzentrazio gunean.

        Neskak Xabiren adin bera omen zuen, eta inork ez zekien nola hil ote zen Auschwitzen, gosez, hotzez... edo nazien labeetako batean kiskalirik.

        Oihana eta Nagore oroitu zituen Xabik, eta esanguratsua egin zitzaion, ia zirrara sortzeraino, arrebak egunerokoa idazten zuela jakiteak. Erbesteko neska guztien joera izango zen agian.

        — Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena —esan zion Manuk—, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere.

        Manuren kezka hura, ordea, uste baino askoz ere lehenago ebatziko zen.

        Eta oraingoan ez zen kalez jantzitako polizia biren kontua izan. Gudarostea zegoen Xabiren gelan oihuek esnatu zutenean. Buruak ikusten zituen ilunpean, aurpegirantz jarrita zeukan linternaren argiak uzten zionean. Eta eskopetaren ahoa, berari begira. Ez mugitzeko agintzen zioten, baina Xabik ez zeukan mugitzeko asmorik. Bi hormaren zokoan zegoen, atzerago ezin, kokoriko jarrita, handik salto batez ihes egiteko gogoei eutsi ezinik. Handik metro eskasera entzuten zuen Manu, Poliziari lasaitasuna eskatzen. Bere gorputza ikusten zuen gizonen artean, eskukadak ematen, beso bat hemen, hanka bat han, gizon haien korapilotik askatzeko ahaleginak egiten. Erraz nabarmentzen zen, zuriz zegoelako beltzez jantzitako polizien artean. Arnasak entzuten zituen, eta tarteka ahotsen bat, geldirik egoteko.

        Krak!, itxi ziren eskuburdinak jada lurrean zetzan Manuren eskuturretan. Zirrikitu batetik ikusten zuen haren gorputz gihartsua.

        Mugertza ote zen galdetu zioten Manuri, eta une hartantxe dena ulertu zuen Xabik. Eta ama madarikatu zuen, Isabelle etxean lotara gera zedin gonbidatu izanagatik. Baina berandu zen damutzen hasteko, eta bere buruaren aurrean linterna ikusten segitzen zuen, eta ez zekien, Anna Frank bezala, bera ere tren batean sartu eta laberen batera eramango ote zuten, edo han utziko zuten bere dardarizo kontrolagaitz eta lotsagarri harekin, paretari itsatsirik, ezer esateko kemenik gabe. Eta eskopetaren ahoa berari begira, marrazoaren begi mortuaren pareko, nortasunik eta errukirik gabe.

        Kurrika batzuen indarrez bere besoari heldu zion eskua sentitu zuen bat-batean, eta ohetik aterarazten zutela. Irten aurretik gizon bat ikusi zuen Gabiren argazkia eskuetan, Manuri begira, buruarekin ezezka. Ez zuten asmatu. Baina saria eramango zuten hala ere. Zabaldu zen Anna Franken armairua. Trenak zain zeuden.

        Errege erroskoak ikusi zituen Xabik egongelan sartu zenean, sofa aurrean belauniko ama, eskuak bizkarrera lotuta. Eta aldiz, Isabelle eta Nagore eta Gotzon aulkietan eserita. Isabellek amari esertzeko esan zion; amak keinua egin zuen, eta poliziak egoteko lurrean. Azkenean zutitu zen, eta tira-bira txiki baten ostean, amore eman zuen poliziaburu morroskoak, marmarrean.

        Zergatik lotu zuten ama?

        Nagoreren negar zotinak entzuten ziren. Mahaiaren beste puntan, Manuren eskulanekin betetako kaxa. Amaitzen ari zen sorgin burua mahai gainean, hortzik gabeko barre terriblea erakutsiz.

        Amak ez erretzeko agindu zion polizietako bati.

        — Apague eso ahora mismo.

        Poliziak harriduraz so egin zion lehenik, eta gero lepatutako oilo baten gisan egongelan bueltaka hasi zen hautsontzi baten bila.

        Manu egongelara ekarri zuten poliziek, ea nor zen galdetu zioten amari, baina honek isilik iraun zuen. Umeak bakarrik utzi nahi ote zituen galdetu zioten gero, galdera batekin batere antzik ez zeukan doinua erabiliz.

        — No querrá dejarles sin padres.

        Amak masail barrenak haginkatu zituen. Mutu segitu zuen.

        Une batez amak hitz egin zezan desiratu zuen Xabik. Lehenago edo geroago, Manuren nortasuna jakingo zuten. Zer axola zion orain esateak? Printzipio kontua zen, noski.

        Ama atxilo eramaten ikustearen ideiak gainditu egiten zuen. Baina ez zeukan itxaropenik. Ezagutzen zuen ama; eta, okerragoa zena, ezagutzen zuen Polizia. Ez zen horren konplikatua, azken batean, helduen mundu hura. Beti gertatzen zen okerrena.

        Atzeko hanken gainean zutik zegoen Lepo, erroskoen usain gozoak erakarrita, isatsa astintzen. Denak begira geratu zitzaizkion, jende hura guztia txakur gosetiaren ikuskizuna gozatzera bildu izan balitz bezala. Zakurra ohartua zen denak begira zeuzkala eta, inork errieta egin ez zionez, are grina biziagoarekin airea milikatzen segitu zuen, mihiaz platera erakarriko zuelako esperantzaz. Zakur gorrotagarria, kakatia, kaikua, arlotea, zikina, alferra, arkakusoen paradisu likitsa.

        — Errege bezperan afaltzera elkartutako jendea da hemen dagoena —esan zuen amak—. Ez duzue horretaz aparte ezer aurkituko.

        Kalez jantzitako polizia kirolari itxurako bat amaren parean jarri zen:

        — ETAko jendearentzat aterpe bat duzu hau, andrea. Etxe honetan gizon bat hartu dezaketen ohe, lastaira, lo zaku eta gainerakoak zenbatu ditut. 12 daude guztira.

        — Lagun askoko jendea gara euskaldunak.

        — Jakina, adiskidetasuna zer den irakasteko etorri zarete Frantziara.

        — Frantziara? Gu geure herrian gaude, zuek zarete hemen arrotzak.

        — Ezagutzen dut kantua, andrea. Baina hau Frantziako Errepublika da. Bestetik, aurrerantzean zuek bezalako jende gutxi geratuko da hemen. Zuen herrian. Bitxia.

        — Ez da bitxia —esan zuen amak—, politika da. Zuen politika. Edo, hobe esateko, espainiarren politika. Hemen, guri dagokigunez, zuek mertzenarioak baizik ez baitzarete. Zuen errepublikan.

        — Uste duzu afrikar arlote horiei geure herrian agintzen utziko geniekeela?

        — Nik ez dut uste, nik ikusi egiten dut. Eta ikusten dudana da polizia neure etxean, nire haurrak izutzen. Hori ustea balitz hobe. Baina hemen zaudete, alajaina. Eta nire senarra Madrilen, zuek eramanda.

        Poliziak harriduraz so egin zion amari. Esatekoa bitan murtxikatu zuen:

        — Hemen ez gaude inork agindu digulako, gaizkileak gordetzen dituzuelako baizik.

        — Hori bai bitxia. Duela hiru hilabete Espainiatik ihes egindako errefuxiatu politikoak zirenak, egun batetik bestera gaizkile bilakatu dira, eta espainiarrek ez daukate zeresanik aldaketa horretan. Hori bai bitxia.

        Korridorean zeukaten Manu.

        — Ongi da, andrea. Ez dezagun denbora gal: on y vas! —oihu egin zuen.

        Gizon guztiak etxe atarian pilatu ziren, elkarri txantxak eginez.

        Joan aurretik, kirolariak burua sartu zuen egongelako atetik:

        — Ospa ezazue orain Errege Eguna. Ongi pasa!

        Etxeko atea itxi zenean, Gotzonek esan zuen:

        — Entzun al duzue zer esan duen gorotz horrek? Ongi entzun al dut? Benetan esan al du ongi pasatzeko?

        Xabi errudun sentitu zen, bere ama hain ongi eta beraiek hain motel jokatu zutelako. Ez zutelako erantzun egoki bat ahoskatzen asmatu. Erantzun posible bat asmatzen saiatu zen, baina ez zitzaion deus bururatzen.

        — Polizia-etxera joango gara. Iskanbila antolatuko dugu han, zuen ama askatu arte. Askatuko dute, zaudete lasai.

        Autoan sartu zirenean, negar egin behar zutela esan zuen Isabellek.

        — Hunkitu egin behar dituzue, ulertzen?

        — Nik ez dut txakurren aurrean negarrik egingo —esan zuen Gotzonek—. Nahi duzuena eskatu, baina halakorik ez, faborez.

        — Utzi duintasun kontuak beste baterako, Gotzon —esan zion Isabellek.

        Hormigoizko eraikin zuria zen polizia-etxea. Kanpoko leihoak ilunegiak izan ez balira, atearen alde banatan Frantziako banderak izan ez balitu, etxe txiki zatar eta lasai bat izan zitekeen. Dotoreziarik gabeko letrek iragartzen zuten, ordea, hura polizien etxea zela, ez serorena.

        Itxarongelan ere sentipen bitxia izan zuen Xabik. Hura medikuaren itxarongela zela, berehala bata urdinez jantzitako emakumea agertuko zela bere izena oihukatzen. Zoruaren distirak, eraikin barruko isiltasunak eta bere sabeleko korapiloek sentiarazten zioten errealitatearekin zerikusik ez zeukan hori. Baina bere ama han nonbait izango zuten, ziega batean edo auskalo non, eskuak bizkarrera lotuta, seme-alabak noiz ikusiko zituen ezin jakin.

        — Gure ama non dagoen jakin nahi dugu —esan dio Gotzonek (Xabiri harrigarriki zehatza iruditu zaion frantses batean) haiengana gerturatu den poliziari.

        Amaren izena orri batean idatzi du agenteak, eta zaratarik atera gabe joan da berriz. Xabik beste zatarkeria bat espero zuen, eta zatarkeriak amorratzeko arrazoiak emango zizkiela, eta amorrazioaren amorrazioz askatuko zutela ama. Horren ordez, dena da kortesia.

        — Oilo puta hauek —esan du Gotzonek—, dena irri eta dena milesker, baina ama kartzelara.

        — Zuen ama ez dago hemen —azaldu die agente berak.

        — Ez gara gure ama ekarri arte hemendik mugituko —irmo esan du Nagorek.

        Eskuak zabaldu ditu poliziak, galdutako katuaz ari balira bezala.

        — Zuek eraman duzue ama —argitu dio Gotzonek, Xabiren pentsamendua irakurriz—. Ez ezazue orain ezjakin plantarik egin. Ez gara hemendik mugituko.

        Xabik ukabilak estutu ditu, amorrazioz eta, aldi berean, anaiak ematen dion adorea baliatuz. Inoiz halakorik sentitu gabea da.

        — Ikusiko dugu —esan eta berriz alde egin du poliziak, eskaileretan gora.

        Xabik bihotza taupaka sentitzen du. Ez du berak ere galeratan bukatu nahi. Ez bere anaiak edo arrebak sufritzerik nahi.

        Izerditan ditu eskuak.

        Isabellek dardara batean dauka azpiko ezpaina.

        — Ama hemen dago —esan du Gotzonek misterioz—, badakit hemen dagoela.

        — Jakina hemen dagoela —errepikatu du Isabellek.

        Nola izan dezakete halako ziurtasuna?

        Emakumezko polizia bat pasatu da haien aurretik, eta «bonjour» esanez agurtu ditu. «Bonjour» erantzun dute haurrek, irakatsi dieten bezala.

        Eskaileretan behera datozen ahots batzuk entzun dituzte orain, gaztelaniaz ari direnak. Itxarongelan jendea dagoela ikusita, isildu egin dira bi gizonak, eta zeharka so eginez pasatu dira. Baina Xabik ongi ikusi ditu besapeetan daramatzaten pistolak. Korridorean aurrera jarraitu dute eta, hondoan dagoen gelan sartu aurretik, burua itzuli dute biek.

        — Espainiako txakurrak ziren horiek? —galdetu du Gotzonek.

        — Hala dirudi —esan du Isabellek.

        Txominen irudia etorri zaio Xabiri burura. Haiek hil ote zuten? Jendea bonjour-ka hartzen duten toki honetan ibiltzen ote dira asesinoak, batera eta bestera, etxean bezala, gaztelaniaz hitz egiten? Ezinezkoa da!

        Eta horrelaxe dagoela, Txominen irudia ezin burutik kendu, orduantxe ikusi du ama, polizia baten alboan korridoretik oinez datorrela. Itxura ona dauka. Lasaia. Tente dator, berea duen ibilera horrekin.

        — Amatxo! —oihu egin du Gotzonek.

        Begiak malkotan dituela sentitu du Xabik, baina pozik dago, polizia korridorearen erdian geratu delako ate baten alboan, eta ama haiengana datorrelako bakarrik eta lotu gabe.

        Korrika abiatu da orduan, eta ahal izan duen indar handienarekin besarkatu du.

        — Libre zaude?

        — Bai. Goazen hemendik. Azkar.