TXURITXO

      Lazkau: 1966'ko Epailla'ren 17' an

 

Agur, urrun zaudeten

iruko laztana,

egunak joan arren

azten etzaitana,

bertsotan bete nai dut

gaurko idaz-lana,

jakin zazuten «Txuri»z

gerta zaigun dana.

 

Katu bat bagenuan

Txuritxo izenez,

obegorik iñun ez

itxura-gizenez.

Kaiola zar batean

amabi egunez

mantendu genduana

arrai eta esnez.

 

Gorputzez aundi-luze,

zabal eta guri,

kaiol barnean beti

zegoan urduri.

Bizkar gaiña zun urdin

gañontzean txuri,

Aralar gandorreko

elurra iduri.

 

Arrotasun gabea,

guzizko apala,

eskurakoia beste

katuk ez bezela.

Arritzekoa danez,

«maulari» makala...

zirudian maitetsu

azia zutela.

 

Oraintsu illabete,

Otsillaren bian,

tranpan barnean jauzi

zan belartegian.

Zakuan sartu eta

kutxaren azpian

urrengo goizerarte

eduki genian.

 

Usotegira junda,

urrengo goizean,

sartu genun Txuritxo

kaiola luzean.

Ta jaten emateko

esnerik ezean

txokolate egiña

zuan gosaltzean.

 

Maratillaz atea

genikion itxi,

gure Txuritxoak egin

etzezan antxintxi.

Arrai, ogi ta uraz,

andik ordu gutxi

berriro bisitatu

genuan Pitxitxi.

 

Egurrez egindako

kaiola txokoan

begi-illun ta triste,

ixillik zegoan.

Miau egin zuan gu

ikusitakoan,

bera askatutzera

ginjoazelakoan.

 

Goizean jarritako

gosari pitiña,

txokolatea ta ogiz

neronek egiña,

nunbait etzitzakion

izan atsegiña,

ia ezer jan gabe

bai zeukan zikiña.

 

Txokolate egiña

zeukan katillura,

zerbait garbitu eta

bota nion ura.

Arrai pixkat jateko

egin zun itxura,

bañan Txurik urare

etzuala gura...!

 

Gezur bat esan eta,

urdai zatitxo bat

nola-ala iritxi

nun katuarentzat.

Bañan janik onenak

alperrik arentzat,

eta katua artu

genuan gaxotzat.

 

Jarri genion lasto

ganean geldi ta

arraiari muxinka

triste ikusita,

otzak aka etzezan

txuritxo polita,

kaiolan utzi genun

mantaz estalita.

 

Urrengo goizean-goiz,

zortzirak aldera,

Patxi, Errapel ta

irurok batera,

aurreko egunean

bezela, ostera

joan giñan Txuriri

jaten ematera.

 

Manta kendu nion ta

zabaldu atea,

ta an arkitu nuan

txuritxo maitea

lasto ganean geldi,

illun ta tristea,

miau egitekore

indarrik gabea.

 

Jan gabe zeramazkin

bi gau ta bi egun,

ta begi lausoaz

begiratzen zigun.

Errapelek eskutan

artu zuan ordun,

eta laster oartu

zan gaxoak zer zun.

 

Gure albatteruak

oartu zigunez,

katu gaxoa makal

zegon osasunez.

Janak gaitza eginda,

tripetako miñez,

edo bestela berriz

«ka» egin ezinez.

 

Uste onekin Patxi

pozik etzegoan,

baizik katuak beste

zerbait bear zuan

ta ume egiteko

zegoalakoan

kabia egin zion

kaiola txokoan.

 

Patxiren iritziak

zerbait poztu gindun,

eta Pello arotza

genduala lagun,

aroztegira junda,

aundi eta txukun,

lauron artean beste

kaiol bat ein genun.

 

Beste bi egun joan

zitzaizgun orrela,

eta gure ustea

gerta zan ustela:

umerik ez ta Txuri

lenago bezela,

bere txokoan, ezer

jaten etzuela.

 

Aka baño lenago

askatze-ustean,

Patxiz ganbara igo

nintzan goiz batean,

eta ura zan poza

kaiola barnean

zeukan arraia jan ta

zula ikustean.

 

Jatsi eta dispensan

sartu nintzan eta

Antonitori egin

nion lapurketa:

urdai-azpiko giar

lau-bost bat pusketa

ta katillu aundi bat

esneaz beteta.

 

Beretzako genitun

janik goxoenak,

or-emen ostutako

arrai presko denak.

Baiña gure kontura

pasata egunak

anka egin ziguan

Txuritxo kuttunak.

 

Gure Txuritxok egun

artatik aurrera

egunero bazuan

zer jango aukera:

gosaltzeko esnea,

prallen legera,

ta arrai-aragia

ordubik aldera.