1.

 

(Oihal beltza hondoan, eszenatokia soil eta apaindurarik gabe agertzen da. Argiteriak giro iluna, etsitua, horizonte garbirik gabekoa irudikatzen du, alaitasunerako zirrikitu gutxi uzten duena.

Segizio antzeko bat osatuz, pertsonaiak sartzen dira trastez betetako gurdi edo ohatila moduko pare bati bultzaka. Pertsonaien pauso, keinu, begirada eta mugimendu geldoei halako nekea, zalantza, noraeza, ezinegona eta etsipena darizkie. Lehenengo begiradan, ez da harritzekoa pertsonaiek transmititzen duten moteltasuna, buruan doan neska gaztea kenduta, liburu edota historia-museoren batetik ihes egindako pertsonaiak izan baitzitezkeen, zehazten zaila den adinekoak, baita ezin sinetsizkoak ere. Mugimenduan egongo dira beti, hala ere, beti ibilian, zerbait egiten beti, oso gutxitan geldirik. Gurdietan unean uneko eszenetan behar diren tresnak edota karakterizatzeko elementuak pilatzen dira nahas-mahasean.

alazne gazteak soka batez aurrealdetik tira eta atzetik bultza santik, —urtetan sartutako gizona baina zaildua, gazte garaian izandako kemena gordetzen duena oraindik—, aurrera egiten du lehenengo gurdiak. Belaontzi moduko bat irudikatzen du gurdiak. Metalezko masta antzeko batetik kolore gastatutako oihal loredun zahar higatua zabaltzen da. abuela eta txaldatxur zaharra eskifaia gisa gainean doaz; hala moduz eserita emakumea, eskuan duen haizemaileari eragiten dio tarteka; bere magalean etzanda lo antzean dator gizona. Lehenengo gurdiari soka batez lotuta dator bigarrena; melhfa antzeko oihal zahar bat jantzita, ailemek bultzatzen du. Segizioa ixten, alpontso dator pauso batzuk atzerago, ibilera neketsua du, gogogabea, kexu itxuran, izerditan, zapi zahar batez aurpegia eta lepoa garbitzen ari dela.)

 

abuela (Camaron de la Islaren doinuaz kantuan, tonu samurrean):

            “El Sueño va por el Tiempo

            flotando como un velero,

            flotando como un velero.

            Nadie puede abrir semillas

            en el corazón del Sueño,

            en el corazón del Sueño…”^[1].

 

alazne: Abuela… Zer esan nahi du horrek? Ametsaren bihotzean ezin dela hazirik ireki… zerbait esan nahi du horrek?

 

ailem: Baina zuk zer uste duzu, esan edo egiten dugun guztiak zentzurik baduela beti?

 

alpontso: Beti? Zentzurik ba al dute noizbait, akaso? Isilik eta geldi egongo bagina ere… alderik egongo litzateke?

 

santi: Isilik eta geldi… estatuen moduan? Gorpuen moduan? Zentzurik ba al du gorpuen moduan isilik eta geldi egoteak?

 

abuela (entzungor):

            “El Tiempo va sobre el Sueño

            hundido hasta los cabellos,

            hundido hasta los cabellos.

            Ayer y mañana comen

            oscuras flores de duelo,

            oscuras flores de duelo…”^[2].

 

alazne: Abuela, ez dut ondo ulertzen. “Sueño” esaten duzunean, zertaz ari zara? Ametsaz… ala loaz?

 

ailem: Ez al dira gauza bera, ala? Ametsa, loa… batera egiten ditut nik gauero.

 

(txaldatxur zaharra esnatzen da bat-batean.)

 

txaldatxur (asaldatuta): Lo? Lo? Ni ez nago lo, e! Ni, lo? Ezta ametsetan ere! Zer uste duzue! Esna eta bizirik nago ni!

 

abuela: Bizirik zaude, bai, Txaldatxur, bizirik oso, lasai. Gaztetxoek, badakizu, gauzak ulertu nahian, absurdoa ulertu nahian, den-dena nahasten dute…

 

txaldatxur (balizko itsasoari begira, garrasika bat-batean): Ez duzue seineroaren hotsa entzun? Balea dugu zain! Goazen, marinelak! Arpoilariak txalupetara! Erria txikota!

 

abuela: Ez iezaiozue kasurik egin. Badakizue, azken balearen harrapaketaren lekukoa izan zen txikitan. Kaian bertan bizi zen, eta sukaldeko leihotik ikusi zuen den-dena. Sonatua izan zen hura, bertsoak eta guzti egin zituzten… Arpoia bihotzaren memorian iltzatuta geratu zitzaion geroztik.

     

txaldatxur (gurdiei tira eta bultzaka ari direnei): Balea bat ikusi du seineroak Talaimenditik ikusi du! Ez galdu denbora! Arpoiak hartu, dio!

 

abuela: Arnasa hartu, gizona. (Gizonari haizea emanez, lasaitu nahian) Gaixoa, burua makaltzen dio bero honek. Neuri ere…

 

alazne: Balea baino, askoz errazago itsaspeko nuklearren bat izatea, tatarabuelo. Beroak gero eta balea gehiago ito, laster baleak baino itsaspeko nuklear gehiago ibiliko dira ozeanoan…

 

alpontso: Baina horrek… baleak desagertzeko zorian daudela esan nahi du horrek? Ez da izango, ez? Edo bai?

 

ailem: Desagertu… ez dakit. Kontaezinak dira itsaspekoak baina, ala ez?

 

alazne: Kontaezinak… Horrek gu ere desagertzeko zorian gaudela esan nahi du, ezta? Bai, ezta?

     

ailem: Eta desagertuta bageunde honezkero, e? Ez gara desagertu oraindik, ezta?

 

alpontso: Batek daki. Nik ez dakit.

 

santi: Gu? Nor gara gu? Zer gara gu? Baleak gara gu? Edo mamuak agian?

 

txaldatxur (besteen elkarrizketatik at): Balea bistan! Ekin gogor, marinelak!!

 

ailem: Baleak gu? Mamuak? Ez dut uste, ezta?

 

alpontso: Eta? Ez usteak berak ere, zer esan nahi du horrek? Zerbaitetarako balio al du ez usteak?

 

santi: Ez usteak ez uste izateko balioko du gutxienez, ezta? Gutxi al da? Ala ezta horretarako ere?

 

alpontso: Eta usteak? Usteak berak ere, zer esan nahi du horrek? Zerbaitetarako balio al du zerbait usteak?

 

santi: Usteak uste izateko balioko du gutxienez, ezta? Ala ezta horretarako ere?

 

alazne: Zahar alproja batzuk baino ez zarete, ika-mikan beti! Hori ere ez dugu argi? Usteak uste izateko balioko du eta ez usteak ez uste izateko, kito. Eta eztabaidatzeari utzi, demonio! (Isilunea) Ala ez?

 

abuela: Hara gure neskatxa bihotzekoa, begira zer ondo hitz egiten duen! Ala arrazoirik ez du, bada?

 

santi (marmarrean): Arrazoia, arrazoia… Baina galdera, e? Nor gara gu? Zer gara gu?

 

txaldatxur (elkarrizketaren azken printza harrapatu eta kantuan bat-batean, ozen, gogotsu, trakets ere bai):

            “Beti eskamak kentzen     

            kentzen, kentzen,

            kentzen, kentzen, kentzen.

            Beti eskamak kentzen,

            kentzen, kentzen,

            kentzen, kentzen, kentzen.

            Nor gara gu?

            Zer gara gu?...”.

 

alazne (txaldatxur zaharraren kantua moztuz): Arren, Txaldatxur, belarriak ez zigortu…

 

abuela: Inoiz ez dizuet esan, bada? Arrantzale herrian jaioa, sukaldeko leihotik sartzen zitzaizkion kaleko kantu den-denak…

 

santi: Zigortu, zigortu… baina galdera, e? Nor gara gu? Zer gara gu?... Bero zikin honek itoko dituen azken baleak al gara gu?

     

alazne: Bero zikinak garbitu gu…? Ala itsaspeko nuklear garbiek?

 

ailem: Baina, baleak al gara gu? Ezkailu txikiak ez gara beti izan, bada? Ni, behintzat, ezkailu txiki-txikia baino ez naiz izan jaio nintzenetik. Basamortuan jaiotako ezkailua gainera, pentsa zer bizimodu aldrebesa nirea.

 

txaldatxur: Kalakari uzteko, dedio, eta ekin! Ekin marinelak, sekula ez gara iritsiko, bestela!

 

alpontso: A, baina iritsi? Nonbaitera iritsi behar dugu, ala?

     

txaldatxur: Nola ez, bada? Ternuara! Ternuara, behar izanez gero, baleen atzetik! Mugitu! Zabaldu oihala haizealdetik!!

 

alpontso: Baina merezi al du? Zergatik ez gara hementxe bertan geratzen?

 

santi (abuelari, metalezko masta modukoan dagoen lorezko oihala seinalatuz): Lehortuta dago dagoeneko oihal hori, Abuela, kendu hortik, ea Txaldatxur baretzen zaigun. Bere nahasmenean baleontzi batean ari garela tematuko da bestela…

 

(abuelak oihala jaso eta tolesten du. txaldatxur zaharra lasaitu eta abuelaren magalean etzaten da berriro. Segizioak bere bidea jarraitzen du.)

 

abuela (kantu samurrean berriro txaldatxur zaharrari bularreko umea balitz bezala):

             “Sobre la misma columna

            abrazados Sueño y Tiempo,

            abrazados Sueño y Tiempo.

            Cruza el gemido del niño

            la lengua rota del viejo,

            la lengua rota del viejo…”^[3].

 

 

 

[1] [2] [3] Federico Garcia Lorcaren Así que pasen cinco años antzezlanaren 3. ekitaldian agertzen den poematik.