Eskola-umeen artean

 

Ikasgela zeharkatzen dut pausoan, galdezka;

buruzapi zuriko lekaime xahar atsegin batek erantzuten dit:

ume hauek zenbatzen eta kantatzen ikasten dute,

irakurketa- eta istorio-liburuetan ikasten dute,

orobat ebakitzen eta josten, edozertan txukun jarduten,

metodo modernorik onenean; umeen begiak

harriturik begira dauzkat une batez

hirurogei urteko gizon publiko irribarretsu honi.

 

Ledaren gorputza amesten dut itzaltzen ari den

suari begira, eta hark kontatu zuen istorioa

errieta gogor bati buruzkoa, edo gertaera hutsal bat

tragedia bihurtu zenekoa haurtzaroko egun batean;

esango nuke gu bion izaerak uztartu zirela

gaztaroko sinpatiaren esferaren barruan,

edo bestela, Platonen parabola eraldatuz,

arrautza-oskol bereko gorringo eta zuringo gisa.

 

Eta saminezko edo amorruzko oldar horri buruz gogoeta

egiten dudan bitartean, horko eta hango haur horiei begira,

pentsatzen dut Leda ere horrelakoa ote zen adin horretan

—beltxargen alabek ere jaso baitezakete

palmipedo ororen ondoretasunen bat—,

halako koloreak ote zituen hazpegian edo adatsean,

eta, bat-batean, bihotza iraultzen zait:

aurrez aurre daukat haur bizidun baten itxuran.

 

Aurrez aurre igeri dabilkit haren irudia buruan

—Quattrocentoko hatz batzuek eman zioten itxura:

masail hondoratuak, haiekin haizea edanez,

eta itzalen nahaspila haren haragia irudikatzeko—,

eta pentsatzen dut Ledaren modukoek inoiz

ez zutela izan lumaje ederrik; aski dut, bada;

hobe irribarre egitea irribarre betean, eta erakustea

txorimalo zahar moduko hau atsegina dela.

 

Zein ama gaztek —altzoan irudi bat duelarik,

sortzearen eztitasuna alde batera utzi,

eta gero lo egin behar, garrasi, ihes egiten saiatu

oroitzapenak edo sendagaiak bultzatuta—

pentsatuko luke bere semea —ikusirik irudi hori

hirurogei negu edo gehiago kaskoan dituela—

haurgintza-minen edo haurra aurrerabidean

jartzearen ordainsaria dela?

 

Platonek bits gisa irudikatu zuen izadia

gauzen eredu espektralen gainean itxuratzen;

Aristoteles, sendoago, puxtarriekin jolastu zen

erregeen erregearen ipurgainean.

Munduan ospetsu eta urrezko izterren jabe zen

Pitagorasek biolin-arkuaz eta -sokez jo zuen

izarrek eta musek axolagabe kantatu zutena,

arropa zaharrak makila zaharretan

zintzilik jarrita txoria uxatzeko.

 

Lekaimeek nahiz amek irudiak gurtzen dituzte,

baina argizariek argitzen duten horrek ez ditu

ama baten ametsak pizten,

ezen haitzurdinezko edo brontzezko egonean daude,

eta hala ere bihotzak erdiratzen dituzte

—oi presentziok, zuengandik ikasten dira grina,

gupida eta estimua, zeruko aintzaren sinbolo—,

oi, berez jaiotakook, giza ekimenez trufatzen zarete.

 

Loratzea da langintza, edo dantza egitea,

arima gozatzeko gorputza zigortzen ez den lekuan;

edertasuna ere ez da etsiaren emaitza,

ez halaber jakinduria gauerdiko beila lausoa.

Oi, gaztainondo, sustrai handikoa eta lorez josia,

zer zara zu: hosto, lore ala enbor?

Oi, gorputz musikaz kulunkatua, oi begirada distiratsua,

nola bereiz ditzakegu dantzaria eta dantza?