Israeldik Esloveniara, inor gabe

Bere-bereak ditu kazetariak sinekdokea eta metonimia. Ezin bereagoak, errepikapenari itzuri nahi eta idazteko duen tarteak behartuta. Nozio bat berez beste zerbait esan nahi duen hitz baten bidez adierazteari deitzen zaio sinekdokea. Bien arteko harremana kuantitatiboa izan ohi da: zatia osoaren ordez eta alderantziz, singularra pluralaren beharrean, eta horrelakoak...

        Hala, egunero irakurtzen dugu AEBek 15 irakiar hil dituztela Falujan edota Madrilek eta Parisek elkarrizketak hasi dituztela elkarren arteko hartu-emana hobetzeko asmoz; AEBetako soldaduek eta Espainiako eta Frantziako gobernuek esan beharrean. Arriskutsua da, baina ulertzen da. Zuzen dezadan, egin egin gara berriak honela ulertzen. Ekonomiak agintzen du, gauza asko albait laburren esan beharra dago. Bitxia ere bada: sinekdokea objektibotasunaren beste muturrean dago.

        Bada, ordea, bestelakorik, metonimiatik jaten duenik. Igande goizean, autoz nindoan Durangora, irratia piztuta. Kulturan, eta Zinema Dokumental eta Laburren Bilboko jaialdiaren, Zinebiren sarien berri ematean, hor non entzuten diodan esatariari sari nagusia «Israelera joan dela». Gero, egoki, azalpena. Durangora heldu, eta bigarren kafearekin, Berria irakurtzen, titulu berbera: «Israelera joan da Zinebiko sari nagusia». Irratiko esataria ikusi dut, neure moduan, egunkaria leitzen. Azpitituluan, tituluan ematen ez zen informazioa: «Palestinaren eta Israelen arteko gatazka gordinean girotu du Avi Mogravi zuzendariak 'Detail', jaialdiko film irabazlea».

        Hautua ekonomikoa eta praktikoa izanagatik, ematen du zer pentsa. Esan liteke politika orrialdeetan Espainiako Gobernua esatetik Madril esatera dagoen aldea txikiagoa dela Mograviren eta Israelen kasuan baino.

        Ofizialtasunak sano laguntzen du estekatze mentaletan, eta nago gobernuen eta armaden kasuan lotura zuzenagoa egiten dugula kultura albisteetan baino. Bestela, esadazue, Gabriel Garcia Marquezek sari bat irabaztera, zer jarri beharko genuke: «Saria Kolonbiara joan da?», «Kubara?», «Mexikora?». Hiruretan bizi baita Gabo, berak esatera. Eta Sarrionandiari emanez gero? Iurretara? Durangora? Ez dagoen han hartara? Armadak ez bezala, estatisten oso bestela, ez dira estatu baten izenean ari. Beraiena ez ezik beste herri anitz ere badaramate poltsikoetan.

        Beharbada sortzaileak eskatzen du hori, libreagoa den neurrian, aparteko atala estilo liburuetan, non jarri beharko dugun, beren-beregi, artista bati saria ematen zaionean hau ez doala inora, sortzaileari eman zaiola, ez estatu bati.

        Argudio honi kontra egitera zer datorkeen, ez da zaila arrapostua ikustea:

        — Eta zertan dira artistak besteen desberdin horrelako estatusa merezitzeko?

        Erantzuna, igande iluntzean bertan jaso nuen, Durangotik etxera bidean. Euskadi Irratiko gaueko albistegian. Kazetaria XII. Arrasate Hiria akordeoi lehiaketaren berri ematen ari zen. Lehen saria parte-hartzaileek maila ona erakutsi arren, eman gabe gelditu zela argitu zuen. Ondoren, bigarren saria «Esloveniara joan zela» azaldu zuen. Hirugarrena, berriz, «txinatar baten eta errusiar baten artean» banatu omen zen (sic). Eta benetan diotsuet: Durangorakoan Israelera bezala, saria nora joan zen esan zen, Esloveniara, baina goizean ez bezala, ez zen izenik eman. Arrasateko sariek ez zuten irabazlerik izan: «Eslovenia, txinatar bat, errusiar bat», horra eman zitzaigun informazio guztia. Alegia, eta hala ulertu nuen, euskal herritarrik ez zegoenez gero irabazleen artean, berdin zela zer izen zuten hauek, zirenak zirela, trukagarriak zirela, horra entzulearen bazka. Eta orain segi ohera.

        Erantzutea, beti dago:

        — Dena den, zuri zer izenak, ez zinateke-eta buruan gordetzeko gai izango!

        — Horrela esan orduan, modan dago-eta: «Arrasateko akordeoi lehiaketan 'pertsona ezberdin batzuei' eman zaizkie sariak».

        — Ez zara benetan ari!

        Arrisku hori du izenak lurraldeengatik trukatzeak. Gerretan bezala. Atzerritarrek ez dute izenik. Bestela dira albiste.

        Israeldik Esloveniara Durangon barrena, saririk sari baina izenik, jenderik gabe, hala eman nuen gaur zortzikoa. Buruak egiten dituen lotura xelebre horietako batean, Ruben Bladesek militarrek desagertarazitakoen omenez egindako Desapariciones hartara joan zitzaidan gogoa: «Nora doaz desagertuak?».

        Nora lerroburuak eskaini eta izenik gabe joan diren horiek guztiak?

(2004-12-12)