ZUHAITZ ETZANA

 

Zuhaitz bat, urtetsua, lurrera botea...

Zaharra izanagatik bazuen hark osasun betea!

Hondoan horra ageri, zornak hezatua,

aizkora ankerraren ebaki sarri-berritua.

 

     Erorikoa bigundu-beharrez hautsiak,

adarretarik zenbait lur urratuan josiak.

Gorantz, luze-luzerik, gainontzekoak,

otoi erruki dakiela zeruko Jainkoa.

 

     Zuhaitz lagunak begira dagozkik isilik,

erroak dardarati, adaburua geldirik.

Lurra nahigabez zegok, haizea zinkuruz;

txoriak urrun alde eginik, izuaren izuz.

 

                    * * *

 

     Arbaso bakezale agurgarri horrek

inorentzat onginahia besterik izan ez dek.

Betidanik, eskale labur, emaile eder:

hire bizi guztian, txarkeria bat al duk ager?

 

     Eskatu?... Haizeari, laztan bat hozkiro.

Txoriari, kanta zezala goizetan eztiro.

Andre lurrari, zertxo? Hezegai-ttantto bat.

Zer eskaturik ez huen, soilki..., gizonarentzat.

 

     Eman, ordea?... Txoriari, abaroa;

haize adiskideari, hots eztirik non joa;

lurrari, bustibide ta simaurkigaia;

har berberek aurki ditek higan babes alaia.

 

     Ta gizonari?... Gehien horrexek hiri zor:

hari hainbat hik emanik ez zegok inon inor.

Hire itzala, hire egurra, hire edergarria

ta arnaririk hartu ahala, gizonaren zatia.

 

     Azpian duk ikusi haren gorabehera:

haurtzaroan jolasti, mutiletan amesbera;

lan-izerdiak eta ondo-atsedena;

ile-urdintze ta aguretzea; ta azkenik..., azkena.

 

     Bitartean, zuraren biribilkietan,

hainbat mende esku sendoaz idazten jardukan^[1].

Hamaika aldiz lurpera gizonek gizonak...

Zuhaitza bizkor betiere zeukan Jaun onak.

 

                    * * *

 

     Izadiari zizkiok kendu-ahalak ken...

Haren irentsi beharra ez dik ezerk asetzen.

Larreko zezena, oihaneko basahuntza,

hodeietako txoriak... Oro gizonak ehiza...

 

     Azkenik, behartu duk zuhaitz zaharraz ere,

jauregi bat eraikitzeko zutikako ta habe...

Belarpeko zuloa kilkerrak bai eder,

baina gizontxoa —alegia!— ez izaki kilker!

 

     Ta han datorkik behinola, eskuan aizkorez:

zitalak nahi hau eraitsi, borroka koldar bidez!

Hark jo ta hik ezin baituk burua geriza,

amildu haiz goitik, atereaz lehertu-hots gaitza.

 

                    * * *

 

     Idiak hor. Kate bat lotu dik itzainak.

Zerrak, ozen, urrundik, irrika dizkik erraiak...

 

     Lurra ta biok elkarri muinka zaudete:

hain adiskide zaharrek azken agurra bai neke!

 

                    * * *

 

     Baharamateke, eraman!, zuhaitz eroria...

Errukia garaituz, betor nirekoikeria.

Baharamateke, eraman!, bestela, mendia

ez bainuke gehiago begiaren pozgarria.

 

1930

 

 

[1] hiharduen