1916ko Pazko Eguna

 

Haiekin gurutzatu naiz egunaren amaieran;

aurpegi bizi-biziekin zetozen,

idazmahai edo leihatilaren batetik altxatuta,

hemezortzigarren mendeko etxe grisen artean.

Buru-keinu bat eginez igaro naiz,

edo zentzurik gabeko hitz adeitsu batzuk esanez,

edo pixka batean geratu naiz

zentzurik gabeko hitz adeitsu batzuk esanez,

eta esaten amaitu baino lehenago bururatu zait

adar-jotze edo mardaila bat,

klubean su inguruan

besteei grazia egiteko esaten den horietakoa,

ziur bainago haiek eta ni ez garela bizibufoiz betetako leku batean baino;

dena aldaturik, aldaturik zeharo,

edertasun beldurgarri bat jaio da.

 

Halako emakume haren egunak igarotzen ziren

ezjakinaren borondate onean,

gauak purrustaka,

ahotsa zakartzeraino;

izan ere, non harena baino ahots leunagorik,

gazte eta eder zelarik,

erbi-txakurren atzetik zaldiz zihoanean?

Gizon hori eskolaren arduradun zen,

eta gure zaldi hegoduna zamalkatzen zuen;

beste hori, haren laguntzaile eta adiskidea,

bere kemena adierazten hasi zen;

ospea irabaztera irits zitekeen,

hain baitzirudien sentikorra haren izaerak,

hain ausart eta ezti haren pentsaerak;

beste gizon hori ere amestu nuen,

mozkorra, hantuste trauskila,

txarkeria garratzenak egin zizkiena

nire bihotzaren txokoan zeuden batzuei,

eta hala ere kantu honetan aipatzen dut,

ezen hark ere eman du bere partea

ezusteko komedia honetan,

hura ere eraldatua izan da txanda iristean,

erabat bestelakotua;

edertasun beldurgarri bat jaio da.

 

Bihotzak —asmo bakar baten atzetik

nahiz uda nahiz negu—

sorginkeriaz harri bihurtua dirudi,

ur laster biziak oztopatzeko.

Bidean datorren zaldia,

zalduna, hodeitik hodeira

ziztuan txerpolari dabilen txoria,

minututik minutura aldatzen dira;

hodeiaren itzala errekan

minututik minutura aldatzen da;

zaldi-apatxak irrist egin urertzean

eta zaldiak plost egiten du uretan,

basoilo hankaluzeek murgil egiten dute,

basoilarrak dei egiten die basoiloei;

minututik minutura bizi dira horiek guztiak,

harriak guztien erdian dirauen bitartean.

 

Denbora luzeegian sakrifikatzeak

bihotza harri bihur dezake.

Oi, noiz izango da aski?

Zerutiar eginkizuna da, gure eginkizuna,

izena izenaren atzetik xuxurlatzea,

amak bere umeari xuxurlatzen dionean bezala

azkenean loak harturik eta

zangoen egonezin basa bareturik.

Zer da hau ilunabarra ez bada?

Ez, ez, ez da gaua, heriotza baizik.

Azken batean alferrikako heriotza izan ote zen ba?

Ezen Ingalaterrak euts diezaioke

egin eta esandako guztiari.

Ezagutzen dugu haien ametsa; aski da

jakiteko amets egin zutela eta hilik daudela.

Eta zer, maitasun neurrigabeak

nahasi eta heriotzara eraman bazituen?

Hau guztia bertsotan jarriko dut:

MacDonagh eta MacBride

Eta Connolly eta Pearse,

orain eta gero,

berdea margultzen den edonon,

denak aldaturik, aldaturik zeharo,

edertasun beldurgarri bat jaio da.