Poesia kaiera
I
Horren gauza bitxiak
gertatzen dira gaur bizitzan
halako gauza arraroak ikusten
amarru mundu honetan
hainbeste mirari zahar,
hainbeste ikasteko berri
eta entsalada izeneko
hainbeste berakatz tortilla...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Soineko politeko neska
neska zapata oneko
hainbeste arropa duzuna
hainbeste arropa gordea
olgeta handiko neska
neska pertxenta askoa
eta pobrea, bekatubeltza!
armiarma bezain pobrea...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Ikusten zaitut artasorotan
ikusten zaitut orbel artean
noiz pinudi sarrian
noiz kanaberetan arin doan
ibaiaren bazter barean
eta zin egiten didazu
zaudela bakarrik
inor ez duzula aldamenean...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Ezkondu, ezkondutxo
solas ederrekoa
ezkongabeekin dantzan
erromeria eta mandiotan
ezpainetan irria, begietan berba
horiekin mintzo badirudi
egin behar dutela jauzi...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Begira jartzen banatzaizu
hain garbi eta hain orraztua
mutilekin borrokan
zutaz asetzen diren artean
eta gero zin egiten duzu
orbanik ez duen andra zarela
eta gainerakoak ez direla ezer
zu zarenaren aldean
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Eta zu, ilehori horitxoa
apala eta zintzoa
ezti duzula berba
ezti duzula pausoa
begiak gizonen oinetara
aurpegia ez ikustearren
eta badute aipu maitasuna
ez entzuna egiten duzuna...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Bazoaz goizean goizik
beatekin mezetara,
gero... (zergatik, zeuk dakizu)
berbetak dituzu luze
eta gurdibidean
parraren ondoan, hortxe
ez dakit zer jenderekin
zaren lotzen edo ez lotzen
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Eta zu, mutil segaila
hain hiztun eztitsu
hain dotore txapelaz
hain aberatsa azpantarrez
hain fina oinetakoz
nola eskuz aitonseme,
esaten baldin badidazu
soroko lanean zarela laketzen
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Zu, amodio kontuak
ongi hitz egindako ahoan
neskekiko borrokan
beste inor ez bezalakoa
zu bai ardoa edaten
hitzik ezin egin arteraino,
baina zure izerdiarekin
lur zekena bustitzen...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Baina hainbeste gauza
ikusten dut amarru huts
hainbeste eguzki hodei artean,
iturriño gardenaren antza
hartu nahi izaten duen
uhertutako hainbeste ur…
non denbora ez galtzeagatik
ezpalik irabazi gabe
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
II
Horren gauza bitxiak
gertatzen dira gaur bizitzan
halako gauza arraroak ikusten
amarru mundu honetan
hainbeste mirari zahar
hainbeste ikasteko berri
eta entsalada izeneko
hainbeste berakatz tortilla...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Zer edo zer ikasiko nuela
koitadu ez bestea,
pentsatu nuen eskarmentuan
ez ninduela inork irabaziko
kopetan bai baitut zimurrik
iletan bai baitut zuririk
gaur egun mutilek ordea
titia hartzen dutenetik bertatik...
non ez dizudan ezer esango, baina...
arraioa!
Orain ez duzu aski, Farruco
bizimodua egitea
urte burutsuen lagun
ez soilduaren eskarmentuan
ez bizitzea erne begia
zuhurtziak eskatu bezala,
izan ere gutxien uste den hartan
egon ohi baita lo erbia
non ez dizudan ezer esango, baina...
arraioa!
Orain gaua ilun dugula
gau argian gaudela diote
orain itsasoa bare bada
ekaitza dugula esaten dizute
eta hainbeste zaituzte nahasten
hainbeste zaituzte koldartzen
non Jainkoaren legean
hitz egin nahi izanda ere...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Bazina frantsesa, lagun xaharra
bazina Australia urrunekoa
bazina eguzki horretatik jaitsia
edo izar zurbil horietatik
galdetuko lizukete agian
seriotasun zurrunean,
eta zuk, harri eginda
erantzungo zenuke ahapetik:
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Horregatik, lagun xaharra
saiatzen ez bazara
ikatzaren hautsarekin ere
aldera litekeen arren
ur gardena bezalakoa omen den
garaiotako zientzia ikasten,
horixe baita zientzia hain zuzen,
eta ezerk alde asko edukitzea
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Ikusiko duzu tutik ez ulertuagatik
zeinen ongi diren konpontzen
lotsabakoak eta prestuak
beatak eta salduak
ikusiko duzu nola diren batzen
ikusiko duzu nola egiten duten tratua
zu marmarrean ari zarela
kana eta erdiko mihiaz
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Ikusiko duzu gerezi kolorean
aurrez esmeralda izana,
eta odol urdin jario ziren
ezin urdinagoko haiek,
gaur egungo usantzan,
odola gorri jario
eta hau dena halako kopetarekin
eta halako harrokerian
non ez dizudan ezer esango, baina...
arraioa!
Ikusiko duzu nolako itzulipurdiak
zelako kontradantza landuak
zelako gaitak bere ttunttunarekin
zelako txirulak bere harparekin
zelako parpaila zuridunak
lepatrapu gorridunak
berbetan eta berbetan
halako zalaparta hanpatuan
non ez dizudan ezer esango, baina...
arraioa!
Zuk usteko duzu hau dena
inauteria itxurako bat dugula
hemen jaka dela eskas
eta lebita soberan
han erbi jana dutela
kalabazaren ordez
eta txirulak ari direla
kanpaiek jo behar luketenean
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Ikas ezazu, lagun xaharra
halako nahaspila aberatsa
zentzu onez erakusten digun
zientzia maitagarria
jakinean egon nahi baduzu
halako gauza berezietan
izan ere, hainbeste berritasun artean
gure behialako maneratxoak...
ez dizut ezer esango, baina...
arraioa!
Non che digo nada... / ¡Pero vaia!
I
Pasan naquesta vida / cousiñas tan estrañas, / tan raros feitos vense / neste mundo de trampa; / tantos milagres vellos, / tan novas insinanzas, / e tan revoltos allos / con nome de ensaladas, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Meniña ben vestida, / meniña ben calzada, / que ten roupa de cote, / que ten roupa de garda; / meniña que ben folga, / meniña que anda maja, / i é probe, malpecado, / como unha triste araña. / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Véxote aló antre os millos, / véxote aló nas brañas, / xa no pinar espeso, / xa na beiriña mansa / do río que correndo / vai antre as verdes canas, / e xuras que estás soia, / que naide te acompaña... / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Casada casadiña, / que gustas ser falada, / que bailas cas solteiras / nas festas e ruadas, / que tes na boca a risa / e que cos ollos falas, / e que ao falar con eles / parece que che saltan, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Cando mirar te miro / tan limpa e tan peinada, / loitar cos rapaciños / hastra que en ti se fartan, / e ves dimpois xurando / que eres muller sin chata, / e dis que as máis non teñen / contigo comparanza, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E ti, roxa roxiña, / modesta e recatada, / que falas tan mainiño, / que tan mainiño andas, / que ós pés dos homes miras / para non verlle a cara, / e fas que non entendes / cando de amor che falan, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Vas pola mañanciña / a misa cas beatas; / dempois... (por que, ti o sabes) / de xunta delas largas; / e si na corredoira / xunto da verde parra, / non sei con que xentiña, / páraste ou non te paras, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E ti, rapás garrido, / de tan melosas falas, / tan majo de monteira, / tan rico de polainas, / tan fino de calzado / como de mans fidalgas, / cando me dis que gustas / de traballar na braña, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Ti falarás de amores / cousiñas ben faladas; / ti loitarás cas nenas / como ningún loitara; / ti beberás do mosto / hastra quedar sin fala, / pero cos teus sudores / mollar a terra ingrata... / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Mais tantas cousas vexo / que me parecen trampa; / tanto sol entre nubes / e tan revoltas auguas / que asemellarse intentan / a unha fontiña crara, / que por non perder tempo / donde non quito racha, / non che digo nada... / ¡Pero vaia!
II
Pasan naquesta vida / cousiñas tan estrañas, / tan raros feitos vense / neste mundo de trampa; / tantos milagres vellos, / tan novas insinanzas, / e tan revoltos allos / con nome de ensaladas, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / E que algo deprendera, / triste de min, coidaba; / e que a esperencia neta / ninguén me iba en puxanza / por ter na frente enrugas / e ter caniñas brancas, / cando hai hoxe uns mociños / mesmo dende que maman, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Xa non che val, Farruco, / que vivas en compaña / dos anos pensadores / nin da esperencia calva, / nin que ollo alerta vivas / como a cordura manda; / que donde menos penses / tamaña lebre salta / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // Xa sendo noite oscura / dinche que é noite crara; / xa estando o mar sereno / che din que fai borrasca, / e tanto te confunden / e tanto te acobardan, / que anque falar quixeras / tal coma Dios che manda, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Si eres francés, meu vello, / si eres da lonxe Australia, / si aló do sol baixaches / ou das estrelas pálidas, / con seria gravedade / quisais che perguntaran, / e ti, pasmado todo, / calado mormuraras: / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Por eso, meu velliño, / si de estudiar non tratas / a cencia destos tempos, / que é como el augua crara, / anque ca parromeira / tamén ten comparanza, / que nesto a cencia estriba, / i en ter distintas caras, / non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Sin entender un ele, / verás que ben se amañan / honrados e sin honra, / rameiras e beatas; / verás como se axuntan, / verás como se tratan, / mentras que ti marmuras / ca lengua dunha coarta. / Non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Verás cor de sireixa / quen foi cor de esmeralda, / i aqueles tan azues / que sangre azul manaban, / manar sangre vermella / pola moderna usanza; / i esto con tal chistura / e con fachenda tanta / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Verás que revolturas, / que ricas contradanzas, / que gaitas con salterio, / que pífanos con arpas, / que dengues encarnados / con mantilliñas brancas, / chapurra que chapurra / en confusión tan várea, / que non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Ti pensarás que aquesto / é todo unha antroidada, / que aquí un levita sobra / i unha chaqueta falta; / que alí se comen lebres / en vez de calabazas, / e tocan frautas donde / deben tocar campanas... / Mais non che digo nada... / ¡Pero vaia! // / Deprende, meu velliño, / a cencia ben amada, / que saibamente insina / tan rica misturanza, / si queres ser sabido / en cousas tan estrañas, / pois antre tantas novas / as costumiñas rancias... / Non che digo nada... / ¡Pero vaia!