Hamahiru

Itzal bat hil zenuela, hala esango dute mihi gaiztoek, Teresa.

        Aitonen seme bati hil zeniola itzala, gerizarik gabe utzi zenuela kontzejuko iskanbiletan Manuel Altunak gibelka egin zuenean ate ondora, ohartu gabe zuek zeundetela atzean, han aurkituko zuela zure besondoa, arin batean papar paretik pasatuko zitzaiona. Hamaikatan laztandu izan nauen eskua Altunaren lepazamarrean kakotua, iltzeak zure azazkalak haren azal zurbilean, erpuruak zintzur-sagarra mintzeraino estutzen. Doi iristen zinen burua harrotzera haren sorbalda behartuaren gainetik, baina han zeunden, ikusi egiten ditut zure begiak sindikoaren jaka belusa gorrizkoaren atzean, Basazabal alkateak areto nagusiko mahaitik, Garmendia idazkariak armategiko ate giltzatutik, Enparan diputatuak Akotegiri kapela kendu zionekotik ikusi zintuen bezala, ahoa zabal, ezpainak unearen beroak puztuak, hortzak agerian. Eta eztarritik gora, leba-leba hasi eta itsasoa bezala gaiztotzen hasi zen harrabots hura, orro bihurtu zena inork zirkinik egiterako, libratzeko mutila!, denok orro batean segituan. Libratzeko, libratzeko agudo, egingo zenutela bestela handiren bat hantxe bertan askatzen ez bazuten.

        Kapelu zapaldua behegainetik jaso eta urrats presatuz bildu zitzaizuen Akotegi.

        Izua Enparan diputatuaren begietan harenarekin katigatu direnean.

        Izua lainoa bezala zabaltzen Manuel Altuna sindikoaren begi ilunetan.

        Nirea ere baden izua. Orain zer, hondamendia besterik, Teresa.

        Behin, Peñafloridako kondeak Intsausti jauregira deitu ninduen batean (ohean zuen alaba nagusia baztangaz pikatua zuelakoan, izain onak nituen jakin nahi zuen), berarekin joateko agindu zidan. Aurrez ezagutzen ez nituen pasabideetatik ganbarapera eraman ninduen etxeko labirintoan barrena. Europa txoraturik zuen jostailu haietako bat erakutsi nahi omen zidan, eta hantxe zeukan, egongelako zoru gainean zabalik. Inoiz ikusi gabea nintzen halakorik. Metalezkoa zen, hari lodi baten gaineko bidean ibiltzen zen sagu latoizkoa. Suitzatik ekarria behar zuen izan automata mekanikoak. Han besterik ez du nahi jendeak, halaxe esan zidan, oso prezio altua egiten dute erlojugileen dendetan. Kordeari eragin orduko hasi zuen satitsuak ibilia. Tarteka, giltzak zituen bideak, eragin eta batera sagua nahi zen tokitik joatera behartzen zutenak. Laga zion kondeak joan zedin gurutze batera, eta eragin zion giltzari gero bestetik bidaltzeko, sofapean atondua zuen belar arte moduko batetik ontzitxo bat zegoeneraino. Han, mihi baten gainetik pasatzean, makurtu egiten zuen burua satitsuak, edan plantak egiteko. Behin eta berriro errepikatu zuen malobra bera. Isilik kondea eta biok begira lilura behartuari hitza nagusitu zitzaion arte:

        — Ikusten, Esteban? Mundua ere horrelaxe dabil. Giltza duena bestearen ibiliaren jabe da.

        Ulertu ez nion irribarrea loratu zuen zutitu zenean. Adeitsua izan nahi zuen, baina itzal xelebrea zuten ezpain haiek. Eskuan zuen sagua, azken hatsa ematen. Entzun egiten nuen gurpil horzduna.

        Hala da, ordea, Teresa. Kondeak ez zioen gezurrik. Giltzek mugitzen dute sagua, esazu mundua nahi baduzu. Eta giltzetako bat zuek zenuten orduan, kontzejuko areto hartan. Nahikoa izan zen pentsatzea ahal zela, beldurra uxatzea sinisteko bazegoela giltzari eragin eta sagua bestalderaka hasterik, abagunea zegoela mutil gizajo hura zepotik askatzeko. Estu hartu zenituzten, nahikoa omen zen Manuel Altunaren begitarteari erreparatzea. Ezagun zen ez zituela inork ordura arte burubide horretan jarri. Eskandalu hura, libratu mutila, libratu mutila, belarrian min egiteraino, libratzeko, libratzeko. Entzun ere egin zituen presoak berak, hala aitortuko zuen gerora, kontatu zidaten niri ere, eta ez orroak bakarrik, baita oinetakoen atzera-aurrerak ere ziega gaineko egurrezko zoruan, altzariak arrastaka, Basazabal alkatearen gangar garbia azantza nahasi haren gainean nabarmendu nahian, lasaitasun eske.

        Egarritua zen bila joan zintzaizkiotenean. Ura eskatzen zuten ezpain zartatu haiek, ura, ura mesedez, faborez eta karitatez, eta hala ere, ez zuen berehalakoan igaro ate-orri irekia. Basazabal, merioaren ondoan Izarraitz bera baino isilago. Beldurrak airean atera zen argitara. Mamorroa garrotepean zanpatu ostean, etorriko zenari zion ikara mutilak. Zoko-usain hura ziegan, gernua baino ezin izan zitekeen isurkari lohia erdiraino betetako barrika ipurdian, ur bedeinkatua ate ondoan. Txindurriturik zituen oinak, ezin zutik egon mutilak. Galtzarbeetatik helduta lagundu zioten tentetzen. Poz arrastorik ez, hala ere, gizajoak. Ez zuen besterik, txikitu egingo zaituztete, esaten zuen. Ez duzue ondo ezagutzen peluka jende hori, txikitu egingo zaituztete.

        Txikitu egingo zintuzteten. Txikitu egingo gintuzten.

        Zu han, ezinezkoa da, badakit. Sukarra da, orain ere erasoan, Teresa. Ez zinen zu udaletxeko areto nagusian Altunari lepotik eusten ziona, nola bada, noiz joango zinen zu Azpeitira, nola, norekin. Baina halaxe zabaldu da kalean. Ametsaren barruan diot, ametsaren bideetan ere ezin zinela zu izan esaten ari natzaio neure buruari, gezurretan ari direnei esan diedan moduan. Ordu hartan etxean zen Teresa, gaixo nengoen eta ondoan neukan. Ohe ertzean eseri zintzaizkidan Narrosena kontatzeko, nola egin zenuen topo kalean markesarekin, nola esan zizun joateko bere etxera eta eskatzeko morroiei nahi adina gari, zeuk esandako prezioan, baita doan ere, nahi izanez gero. Berak halaxe esana gure andreari, Narrosek berak, markesak.

        — Zuria zer den gizona.

        Ardura erakutsi zenidan: sukarra zer moduz. Lo eman nuela kanpoan egon zinenekoa, erantzun nizun.

        — Eta umeak?

        — Kalean izango dira.

        Umeak, geureak balira bezala. Gure umeak zure ilobak, Mariarenak, geureak ailegatu bitartean.

        Badakizu zer den ametsek duten okerrena? Desegin egiten direla argiarekin, ez dira tximeleta hegalen hautsa baino sendoagoak. Beste horrenbeste gertatzen da paperean idatzitakoarekin ere. Atera eguzkitara kutxan gordea egon den agiri bat, berdin dio zein gizon handik ezarria dion sinadura barrenean, eta begiratu ondo. Marka geratuko zaizu, tintak egindako bidearen arrastoa; baina galdua zara, tinta horitu egiten da, argitu erabat, eta desegin azkenik zeharoan. Horretan ezin esan oso bestelakoak direnik zerua eta lurra. Ez da idatzia bezalaxe desegiten ilargia, eguzkia indartzen hasi orduko?

        Eta hura, sinetsidazu behingoz, ametsa baino ez zen. Hasieratik bertatik galdua genuena.