bigarren zatia

ifrentzua

 

 

“... Lete ibaian dagit hurrupa,

melankolia debekatua dit medikuak”.

Puxkin

 

“In my beginning is my end”.

T.S. Eliot

 

 

Gertaeren tokia: Fontankako etxea. Data: 1941eko urtarrilaren 5a. Leihoan, elurrez estalitako astigar baten espektroa dago. Hamahirugarren urtearen arlekin-saldo infernutarra pasatu berri da eta isiltasun-garai handiaren mututasuna pitzarazi du, jai edo hileta giroko edozein segiziori berezkoa zaion anabasaren arrastoa utziz: zuzien kea, loreak lurrean, betiko galdutako oroitzapen sakratuak. Haizea uluka ari da tximinian, eta arrunt sakonki eta abilki ezkutatutako requiem-puskak igar daitezke ulu horretan. Hobe da ispiluetan ikusten denari buruz pentsatu ere ez egitea.

 

 

 

“... jasmin zuhaixka,

bertan zebilen Dante, hutsik zen airea”.

N.K.

 

 

                 I

Editorea ez zen kontentu;

lanez eta eri —zin egiten du—.

Telefonoa zuen txartua...

Kexu zen: “Hiru gai nahasian,

azkenerako ez da garbia

nor den maitale, nor maitatua!

 

                 II

Nork, noiz, zergatik, hitzordu hori?

Nor da bizirik? Nor da hilzori?

Nor da egile? Non da heroia?

Nola demontre daitezke esplika

poetaz egin duzun platika,

fantasmaz bete duzun saloia?”.

 

                 III

Nik arrapostu: “Hiru baino ez:

Xefa jantzi da bide-zutoin lez,

bigarrena da deabru-festan

iraun baitzuen menderik mende

bere poemen ahalaren menpe,

bestea hil zen hogei beteta,

 

                 IV

eta dolu zait”. Bestekoz, berbak

erori ziren elkarren xerkan;

musika-kaxak ozenki hotsa,

eta botilan buruz behera

mingain haserre eta okerraz

sutan zegoen pozoi arrotza.

 

                 V

Amesten nuen libreto baten

lerroek behingoz irents nintzaten,

bere musikak niri erasanda.

Baina ametsa ez da helezina,

hor Soft embalmer, han Txori urdina,

Elsinor-eko terrazen langak.

 

                 VI

Ezin nintzake asko pozaraz

arlekin-saldo infernutarrak,

urrun zen haien auhen korala.

Futituko ahal zen saloi zuriaz,

izei gauean barna itzuria

kezko adarra galdu bezala.

 

                 VII

Sastarra ezin gainetik kendu,

Cagliostro zaharrak galarazten du,

Satanen grazia egin du bere;

hilen lantuan kide ez duguna,

kontzientzia ere ez du ezaguna

ezta zergatik bizi den ere.

 

                 VIII

Gaueko inaute erromatarra,

inola ez. Kantu kerubindarra

tenplu itxietan dardarka ari.

Nire atean inor deika ez,

soilik mirailak miraila du amets,

isiltasuna isil-zaindari.

 

                 IX

Nirekin daukat Zazpigarrena,

muturik eta hil-hurren dena,

musua zabal eta gordeta

maska tragiko bezala doa,

tintaren beltzez zikin ahoa,

idortutako lurrez beteta.

 

                 X

Torturapean etsaiak: “Mintza...”,

saia etsai horrek entzun ez ditzan

berba, garrasi eta lantuak.

Hamarraldiak trinko beteta

tortura, erbeste eta hilketaz...

Horrore horretan mutu kantua.

 

                 XI

Partikularki amets eroan

aurrez ikusten badut geroa:

heriotza nonahi, hirian kea

eta Taxkent da ezkontza galaz...

laster fidelaz eta eternalaz

mintzatuko zait asiar haizea.

 

                 XII

Hiltze zibilaz, bere arrandiaz

okitua naiz —diot egiaz—,

amets bihurtzen zaizkit gauero.

Hutsal da ohe-mahaietatik

kanpo izatea. Baina ezin dut nik

lasta handi hau jasan gaurgero.

 

                 XIII

Galdetu nire garaikideei,

deserrian edo preso direnei,

eta jakingo duzu zendako,

beldurrez biziz, korderik gabe,

hezi zituzten haurrak urkabe,

leozpe edo kartzelarako.

 

                 XIV

Zoratutako Hekuba aldra,

Txukhloma hirian gu geu Kasandra,

ezpain zerratu eta urdinkaraz

koru isilean gure kantuak,

desondraz gara koroatuak:

“Infernuz harantz bizi baikara”.

 

                 XV

Himno ofizialak beretuko al nau?

Ez, ez, ez eman, ez, opari hau,

buru zenduan den diadema.

Lira beharko dut hurren-hurrena,

Sofoklesena, ez Shakespearerena.

Destinoa da atean dena.

 

                 XVI

Gai hau dirudit hileta ostean

kutxa altxatuz zoru gainean

zapaldutako krisantemoa.

“Gogoan”-“gogora”, zein aldea den,

Luga hiritik zetazko masken

lurralderaino den terrenoa.

 

                 XVII

Kofrean xerka, deabru manuz...

Baina zergatik, zer zorren paguz

oroz naute ba kondenatuko?

Isilena naiz, txit urguria,

Plantaina, edo Saldo zuria...

Lagunok, nola naiz zurituko?

 

                 XVIII

Akusatuko naute plagioz...

Hobendunago ote naiz, diot.

Edonola ere, zertan larritu.

Onartzen ditut nire hutsarteak,

ez dut kukutzen nire ahalkea.

Kofre honek hondo ugari ditu.

 

                 XIX

Aitor dut hemen eginikoa:

tinta darabilt sinpatikoa...

Mirailean egin dut hainbat gutun,

niretzat ez da beste biderik.

Ez daukat bide hauxe besterik,

ez dut egon nahi hargandik urrun.

 

                 XX

Behinolako mandatariak,

Grekoaren amets isilkariaz,

berbarik gabe azal dezala,

udako irria irudikatuz,

zertaz tratatzen nauten bekatu

kapitalena banintz bezala.

 

                 XXI

Etorkizun den mende horretatik

arrotz den batek gaur egiten dit

begirakune lotsabakoa,

eta ematen dit, itzala hegaz,

lili bustien sorta eskerga,

ekaitz ostean moztutakoa.

 

                 XXII

Ehun urteko andre aztiak,

ostera kolpez pitzarazia,

olgeta gura. Oro arraro...

Erortzen utziz eskuzapia,

begi-kliskan da bertso azpian

Briullov-en eran soingainak harro.

 

                 XXIII

Irentsi nuen tantarik tanta,

deabru-egarri beltzez edanda,

baina ez nekien zer modutara

ahal nuen deabru hartaz libratu:

Izar-Ganberaz nuen zemaitu

bidaliz bere ohiko gelara,

 

                 XXIV

Manfred-en izei gerizpeetara,

Shelley ito zen itsas partara

non zeruari so etzana zen,

non lur osoko alauda batzek

eter-leizea zuten urratzen,

non George-k zion zuziari heltzen.

 

                 XXV

Maiz berrekiten zion lainezaz:

“Ez naiz inola dama ingelesa,

ez Clara Gazul, dudarik nork du,

elezahar eta eguzki barik

nire askazia hutsa delarik,

Uztailak berak ninduen sortu.

 

                 XXVI

Anbiguoa den zure ospea,

hogei urtean zangan botea,

zerbitzatzeko asmo dudana;

oturuntza bat dugu ospatuko,

eta zure gau latza osatuko

tsarren gisako nire laztanaz”.

 

1941eko urtarrilaren 5ean

Fontankako etxean: Taxkent-en eta gerora...