4.1.
BIOLENTZIA TEKNIKA PERFORMATIBO GISA

      Biolentziaren inguruko eztabaidari heltzeko, dimorfismo politikoa gainditzea beharrezkoa dela izan zen abiapuntua “Biolentzia sexistaren kontzeptua birpentsatzea ii” ponentzian (Medeak, 2019), mota horretako eztabaidak antzuak direlako eta ez dutelako inongo aliantzatarako laguntzen, elkarren kontrakoak diren ideietan egituratzen baitira. Biolentziari buruz hitz egiteko emakumeak pairatzen duen biolentziaz gain, beste gorputz batzuek pairatzen duten biolentziari buruz hitz egitea beharrezkoa dela azaldu zen, hala nola, arrazakeriaz, transfobiaz, homofobiaz, kapazitismoaz, espezismoaz... Abiapuntua ez dela biolentzia bai / biolentzia ez eztabaida, errealitatea hori baino konplexuagoa baita. Goikoetxearen teoriarekin bat eginez, ponentzian berretsi zen jendartean sistema heteropatriarkala bermatzea dela biolentziaren eginkizuna, beldurraren bitartez gorputz politikoa banatu egiten delako eta horrela sortzen direlako fikzio somatopolitikoak diren “gizon” eta “emakume” eredu hegemonikoak. Hori gerta dadin, hiru ardatzetan eragiten du biolentziak: sinbolikoan, estrukturalean eta zuzenean (Galtung, 1969). Ideia horiekin, “emakumea” ez duela gorputz baten genitalitateak osatzen adierazi zen, baizik eta gorputz batek beldurrarekin bizitzeko duen patuak. Indarkeriak helburu zehatz batzuk dituen ordena sozial bati heltzen dio; ez da naturala eta ez da esentziala, harreman multzo baten ondorio da. Horrela, zakila duen gorputz bat ez da naturalki biolentoa izango, alua duen gorputz bat naturalki ahula ez den bezala.

      Kontratu soziala etengabe berriztu izan da historian zehar, eta, hura bidezkoa izateko, beldurren desoreka hori gainditzea beharrezkoa litzateke, eta ez soilik sexu-genero terminoetan. Izan ere, emakumea —lgtbi eta pertsona arrazializatuak bezala— biolentzia eragiteko gaitasunaz desjabetua izan da, eta naturaz ahula dela sinetsarazi. Emakumearen desjabetze hori derrigorrezko heterosexualitatean, maitasun erromantikoan eta edertasun kanonetan gauzatzen eta naturalizatzen dela azaldu zen, indartsua eta biolentoa izateko aukera bakarra gizonari emanez (Esteban, 2011). Biolentziaren eraikuntza kultural horrek biolentziaren errepresentazio bakarra eragin du, estatuek eta gizon batzuek estatuen bitartez besteak menpean izateko erabiltzen dutena, hain zuzen ere. Sistematikoki biolentzia jasaten dutenak beste horiek direnez gero, eta biolentziaren monopolioa Estatuak duenez, ezin zaio indarkeria matxistaren kudeaketa Estatuari utzi. Hori dela-eta, aldarrikatu zen Mugimendu Feministei dagokiela biolentziaren inguruko diskurtsoak artikulatzea biolentziaren teknika performatiboen^[21] birjabetzearen bitartez. Hau da, biolentziaren gaineko kudeaketa geureganatzen. Birjabetze hori gauzatu nahi bada, biolentziarik gabeko jendarteak helburu dituen etika transfeminista batean oinarrituta izan beharko litzatekeela argi utzi zen, zaintza ardatz sinbolikora, estrukturalera eta zuzenera eramanez, eta aliantzak eta zubiak eratuz.

      Biolentzia desberdinak eragiten dituzten hiru ardatz horiek Johan Galtung-ek (1969) izendatutako “biolentziaren triangelua” osatzen dute. Biolentzia zuzena agerikoa den erasoa litzateke; biolentzia estrukturala bazterketa, menpekotasuna eta injustizia soziala sortzen duten egoerak dira; eta biolentzia sinbolikoa sistema ideologikoek eragiten duten biolentzia. Alegia, biolentzia estrukturala justifikatzen eta zilegi egiten dituzten biolentziak. Luc Reychle-ren (2001) arabera, biolentzia egoera bat emateko baldintzak honako hauek dira: bi aldeen artean interdependentzia egotea, interdependentzia hori negatiboa izatea, biolentzia erabiltzeko aukera egotea eta aldeek uste izatea biolentzia erabiltzea aukera onena dela kostu-onura terminoetan.

      Biolentziarik gabeko bizitzak helburu dituen jendarteaz aritzean, ez da soilik biolentzia zuzenarekin amaitu nahi duen jendarte bati buruz hitz egiten (bake negatiboa), baizik eta, biolentzia zuzenaz gain, biolentzia sinbolikoa eta estrukturala ezabatu nahi dituen bakeari buruz (bake positiboa). Hortaz, bakearen inguruan hitz egiten denean termino transfeministetan, biolentziarik gabeko egoera baten inguruan hitz egiten da, eta ez gatazkarik gabeko egoera baten inguruan. Gatazka beharrezkoa da bake positiboa lortzeko, eta hori erresistentzia forma dibertsoen bitartez lortzen da.

      Defentsaren eta biolentziaren arteko muga zein den, erasoa nondik eta nora egiten den definitzen du. Erasoa goitik beherakoa bada, hau da, jendartea prekarizatzeko boterea duen egitura egonkor batetik abiatzen baldin bada, nahiz eta biolentzia zuzenik ez erabili, biolentziaren erabilpena ematen da. Aitzitik, erasoa behetik gorakoa bada, prekarizazio egoera baten aurrean erantzuteko erabiltzen bada, ez da biolentzia izango, erresistentzia edo defentsa baino, ez dagoelako egiturazko boterea erabiltzeko gaitasunik. Argi dago “biolentzia” eta “defentsa” terminoak oso erlatiboak direla eta bakoitzak bere interesen mesedetan erabiliko duela bat edo beste zilegitasun soziala izateko. Gainera, gorputz guztiek ez dute haien buruak defendatzeko eskubiderik izango, zaurgarrituak diren bezala, kriminalizatuak daudelako. Hasiera batean antagonismo batean ulertzen diren bi ezaugarri horiek bestetasunetik irten ahal ez izateko oinarrizko bi baldintza dira.

      Zaurgarri bezala irakurtzen diren bizitza prekarizatu horietako asko, aldi berean, kriminalizatuak izaten dira, hala nola, pertsona transak, arrazializatuak edota sexu-langileak. Kriminalizazio hori esentzializatu egiten da, eta galarazi egiten du pertsona horiek estatuek eta norbanakoek haien kontra zuzenean eta zeharka egiten duen biolentzia horren kontra egitea, haien defentsarako eskubidea kenduz. Mendebaldeko eskulan merkea bermatzeko sistema askotarikoek kentzen dizkieten eskubideen ondorioz gorputz unibertsalki zaurgarri bezala irakurriak eta tratatuak diren subjektu horiek ez dute eskubiderik biolentzia sistematiko horren kontra antolatzeko. Bizitza guztiek ez dute balio berbera arrazistak, transfoboak, misoginoak eta langile eta desjabetuen aurkako gorrotoa sustatzen duten azpiegitura eta forma kulturalak daudelako indarrean. Izan behar ez den beste zaurgarri eta aldi berean kriminal hori sortzeko eta betikotzeko mekanismo sistematikoetan inbertitzen da bizitzaren formarik indibidualistenak sortzeko. Hori dela-eta, ezin daiteke berdintasunez jokatu baldintza kulturalak eta legalak denentzat berdinak izatea bermatzen ez duen gizarte edo antolakuntza sozial batean. Zentzu horretan esaten zuen Butlerrek ezin dela berdintasunaren adiera berri bat garatu interdependenteak garela onartu gabe; helburua ez dela interdependentzia hori gainditzea autosufizienteak izateko, baizik eta interdependentzia berdintasunaren oinarrizko baldintza gisa ulertzea (Butler, 2021).

[21] Ponentziak “performatibo” hitza erabiltzen du biolentziaren errepresentazio bat dagoela adierazteko, hau da, naturala ez dela agerian uzteko.