3.2.
DESIRAREN ERAIKUNTZA

      Lehenago aipatu bezala, sexualitatea kontrol soziala bermatzeko tresna gisa erabili izan da (Foucault, 1976, 1981); hain zuzen ere, interes ekonomiko zehatz batzuk bermatzeko eraikia den tresna gisa, gorputzaren bitartez ikasten dugu interes horiek betetzeko modu batera edo bestera desiratzen. Dimorfismo sexuala kategoria historiko eta kulturala da, desiraren forma mugatu, normalizatu eta hierarkizatzen duen eredu eta norma politikoa (Preciado, 2020). Ideologia horretan oinarritzen da elkarren kontrakoa eta osagarria den diferentzia sexualaren antolakuntza, zeinak kapitalaren metaketari laguntzen dion familia nuklearraren bitartez doako eskulana naturalizatu eta desiragarri bihurtzen duen. Lanaren banaketa sexualarekin amaitzeko, desiraren eta sexualitatearen antolakuntza politikoak aldatu behar dira; heterosexualitatearen eskema produktibo eta erreproduktiboak etorkizun propio eta kolektiboetako proiekzio sistematikotik atera beharra daude. Desiratzeko forma zehatzen produkzioak gorputza ahanzturara bideratzen du, eta, behin gorputza ahaztuta, gorputzaren kontra gauzatzen diren biolentzia sistematikoei —prekaritatea eta sexismoa, batik bat— aurre egiteko motibazioa eta beharra desagertzen dira (esam, 1979). Desira patriarkatutik pentsatu izan dela esan daiteke, helburu erreproduktiboak bermatzeko bizimodu heterosexuala aurkeztu duelako zoriontasunaren gailur (monogamia, maitasun erromantikoa, bikotea, zuritasuna, erdi-goi klasea, odolezko umeak izatea, gizon eta emakume izatea, propietatea…)

      Wittigek (1973) Le Corps lesbien liburuan, emakumeen gorputza eta sexualitatea bizitzeko forma berriak deskribatzen ditu, gorputzeko atal guztiei arreta emanez. Bereziki, “eskatologiko” etiketa duten horiek erotiko bezala aurkeztuz, biskositate askotariko jariakinak baitira gorputza bizirik dagoela erakusten dutenak. Gorputzeko atal guztiak protagonista aktibo direnez, eta gorputzaren plazera sentitzeko gaitasuna jartzen duenez erdigunean, emakumearen gorputza birkonfiguratzen du testu osoan zehar gorputz lesbiano gisa (Suárez Briones, 2013). Plazerari dagokionez, Laura Muelasek (2015) azpimarratzen du jendartean bizi garen heinean, eredu kulturalek definitzen dutela zer den plazera eta zer ez, eta horiek baldintzatzen dituztela emozioak eta plazera bizitzeko erak. Era berean, plazer sexuala eta gainontzeko plazer motak zalantzan jartzeko eta deseraikitzeko gonbidapena luzatzen du, gure plazeretatik errentagarritasuna jasotzen duen sistema batean murgilduta gauden heinean (Muelas, 2020).

      Emakumeen arteko erotismoa erresistentziarako gune gisa planteatu izan da, sistema heteropatriarkalak emakumeei ukatu dizkion konplizitate eta elkarrekin egoteko guneak zabaltzeko aukera ematen duelako. Deleuze eta Guattari (1975) ekarriz, desira, hutsune bat baino, indar bezala irudikatzen da; desira normarekin dago gatazkan, eta limiteak urratzeko gaitasuna du: Horregatik, transgresiorako formula izan daiteke. Franco Berardiren^[19] pentsaerari helduz, Estebanek nabarmentzen du “politika ulertzeko ordezko adierazpen ‘fisiko, erotiko eta afektibo’ horrek, derrigorrean, subjektu politikoa birformulatzera eramaten gaituela” (Esteban, 2017: 105). Ez da soilik desira sexuala deseraikitzea, desira sexual horri dagokion desira soziala deseraikitzea da erronka, espektatibak eta jomugak barne. Baina baita ere, gorputza etekina lortzeko makineria bezala ez ikustea.

      Dagoeneko aipatu denez, gizarte zibila harreman kontraktualen bidez egituratuta dago, ezkontza izanik emakumearen giza menderakuntzetako bat ahalbidetzen duena lanaren banaketa sexualaren bitartez. Ezkontza Estatuak zilegi egiten duen harreman moduetako bat denez gero, Butlerrek azpimarratu du legitimazio hori beste errealitate batzuen bazterketaren bidez gauzatzen dela, ezkontzatik kanpo geratzen diren sexu-praktikak eta harremanak ulergaitzak eta sostengaezinak bihurtuz. Mendebaldeko kulturetan, lehenengo Eliza, gero medikuntza eta ondoren Estatua izango dira zehaztuko dutenak zer den normala eta zer ez; zer den onargarria eta zer ez. Hortik, heterosexualak, monogamoak, pribatuak eta erreproduktiboak ez diren bizitzak, praktikak eta desirak bazterretan kokatu eta ukatuko dira, horiexek ez-desiragarri bilakatuz (Rubin, 1985). Sexu zuzenaren eta sexu okerraren arteko diferentziak, ordenaren eta kaosaren arteko diferentzia markatzea du helburu. Eta, ordena, esan bezala, ezinbesteko pieza da produkzioari etekinik handiena ateratzeko. Rubinen “hierarkia sexualaren” eskeman jasotzen den bestetasuna, “krisi normatibo” izendatuko du Butlerrek. Zeren eta, ezkontzatik kanpo geratzen diren aukera guztiak pentsaezinak baitira, edo osatu gabeko bezala geratzen baitira. Pertsona homosexualen arteko ezkontzen kasuan, eztabaidak ezkontza mota horien alde edo kontra kokatzean zentratu dira. Butlerrek hiru arrazoi identifikatzen ditu eztabaida horretan alde eta kontrako posizioak hartzeko: (1) ezkontza homosexualaren kontra daudenak, uste dutelako ezkontza gizon eta emakume baten arteko lotura soilik izan daitekeela; (2) ezkontza homosexualaren alde daudenak, uste dutelako hura izan behar dela etorkizun bat eraikitzeko bide bakarra; eta (3) modu orokor batean, ezkontzaren kontra daudenak “adiskidetasunaren, sexu-harremanen eta komunitatearen antolaketa soziala berregitea eta berrikustea, Estatuan zentratzen ez diren laguntza-moduak eta aliantzak sortzeko” (Butler, 2006a: 159). Joera sexual batetik eratorritako bizi-planaren desiraren deseraikuntzaz aritzean, azken puntu horretan hausnartzea proposatzen du transfeminismoak. Azken finean, jendartea osatzen duen eskema normatibo hori ez desiratzeko ariketa kontzientea egitea eta bizitza kolektibo erreal bat egituratzeko praktikak gauzatzea. Gaiaren konplexutasuna handiagoa da, aintzat hartuz gero bikote-lotura zibilerako dauden formak, izan ezkontzak edo izatezko bikoteak, klase-elkartasunerako ariketa gisa planteatzen badira. Hau da, langile-klase nazionalak dituen oinarrizko eskubideez ukatutako herritar atzerritarrek eskubide sozial horiek lortzeko estrategia gisa.

      Edozelan ere, sexualitatea oso modu kontserbadorean ulertzen da oraindik, ezkontza terminoetan pentsatzen baita. Gainera, zilegitasun soziala lortzeko modua da. Baina zilegitasuna ez da doakoa. Batetik, bikotean edo familia nuklearrean zentratzen ez diren harremanen eta bizitzen bazterketa are eta nabarmenagoa egiten du, eskubide zibil batzuk ezkontzaren bitartez soilik lortzen baitira. Bestetik, disidentzia sexualak heterosexualizatzeko eta normaren arauetan sartzeko, gorputzen merkantilizazioa beharrezkoa da. Horren adibide dira pride jaialdietan eredu jartzen diren gorputzak eta bizimodua. Jendarte heterosexualean emakumeen kontrako biolentzia baldin bada norma, bikote eredua eta lotura legala ere norma izango dira. Arazoa da eskubide gisa zabaltzen dela, errealitatean onartua izateko oinarrizko baldintza denean (Butler, 2006a: 153).

      Iruditeria heterosexual hori desiratzeari, eta onartua izateko edo zilegitasun soziala izateko identitate eta jarrera normatiboen ezarpenari homonormatibitatea deritzo. Iruditeria hori hainbat lgtbi taldek onartu eta txalotu badute ere, beste gutxiengo batek gaitzetsi egin du Mendebaldeko balioak eta ondorengotzan oinarritzen den familia eredu nuklearra sustatzen duelako. Lege horiek baztertzaileak izaten jarraitzen duten profil oso heteronormatiboei zuzenduta daude, eta lgtbi komunitateen despolitizazioa eta sexualitatea eremu pribatura mugatzea dakarte (Azpiazu, 2017; Latorre, 2017). Gorputz normala, batik bat, familiaren instituzioaren barruan eraikitzen da. Ondorioz, erregimen heterosexuala alboratzea erabakitzen denean, kategoria binarioak alboratzeko estrategia politikoetako bat martxan jartzen da. Beraz, disidentzia praktikara eramateko zalantzan jarri behar dira heteroaraua bermatzen duten instituzioak, homosexualitatearen izaera esentzialista alboratuz eta identitatea zentzu kolektiboan ulertuz. Sozialki inongo errepresentazio sexualik ez duten subjektibitate eta harremantze-moduak erresistenziarako tokiak izan daitezke. Bizitza bizigarriak lortzeko ahaleginek gorputz bat zer den eta zer izan beharko lukeen berrasmatzeko bidea hartu behar dute. Desirak eta plazera, eta eremu erotikoa, fisikoa eta afektiboa erdigunean jarri behar dira (Burgos, 2010).

[19] https://www.eldiario.es/interferencias/bifo-sublevacion-afectos_6_319578060.html