Non egin duk ile-mozketa hori?

Auzune urrun batera iritsi gara. Lorategiz inguratutako etxeñoaren atarian, lapur ziztrinena ere hiltzera bultzatuko lukeen BMW irrikatu pare bat dago aparkaturik.

        — Lwazi —esan dit Gailek.

        Lwazi zulua da, Durban aldekoa. Gailekin arestian aipatu txostenaren antzekoak egiten ibilia baina, egun, TRC Truth and Reconciliation Commission delakoan ari da, apartheid garaian giza eskubideen aurka egindakoak epaitzen dituen erakundean. Dotore jantzirik dago Lwazi, txaketa berde batekin, kaskoa ia afeitaturik du aldeetan, luzetxoago gainean.

        — Unjani! —agurtu nau Lwazik zulueraz.

        — Unjani! —erantzun diot nire xhosako lehen lezioak gogoratuz.

        Lwazik, beltz askok bezala, Hego Afrikako hizkuntza gehienak jakiteaz gain, alemana eta ingelesa ere mintzo ditu. Ingelesa dena den, Oxfordeko azentuarekin mintza badezake ere, nahita dauka beltz azentuz zipriztindurik, borroka garaietan gaizki ikusia baitzegoen zuri azentua.

        — Gure aita beti izan da ingeles-zalea, txiki-txikitatik ikasi genuen hizkuntza, eta ikasketak ere ingelesez egin genituen. Afrikaansa zertarako? Zertarako ikasi hemen baizik hitz egiten ez den hizkuntza?

        — Hala ere hitz egiten duzu, ezta?

        — Bai, beharko. Nahitaez ulertu, behintzat, egin behar zenuen. Ni ez naiz afrikaans-zalea. Aurreko egunean artikulu bat bidali nuen egunkarira, non nioen hamaika hizkuntza gehiegi direla eta sortu beharko genukeela guztien nahasketaz bakar bat. Argi dut, hizkuntza horretan haserrea adieraztekoek afrikaansez izan beharko luketela.

        Jende franko ailegatu da. Lorategiaren inguruan gabiltza denok; Gail eta biok, zuri bakarrak. Gizakiak ederki jantzita, traje eta gorbataz asko; emakumeak, gona-traje dotoreekin, edo bakerotan, mottoa atzera orrazturik edo txirikorda estensioekin. Makillatuak gehienak.

        Haragi errea eta putua (kuskusaren antzeko zereala) mahai gainean. Edateko garagardoa. Ahotsaren bolumenak gora egin du azkeneko minutuetan. Jazz musika dator bozgorailuetatik: Pops Mohamed, jazz afrikar xuabea.

        — Non egin duk ile-mozketa hori? —galdetu dio Lwaziri gelaren bestaldetik hurbildu zaigunak.

        — Durbango township batean, Umlazin.

        — Banengoen ba! —esan dio tipoak—. Hori duk Cape Towni falta zaiona: beltz kultura!

        «Hemen ez badago beltz kulturarik, ez dakit non izanen den», pentsatu dut.

        — Zer esan nahi duzu? —ausartu naiz galdetzera.

        — Begira, gogor aritzen zara lanean, eta gero Cape Townen ez duzu zerbeza bat hartzera nora joanik!

        Milaka leku daude CTn garagardoak hartzeko... Ez dakit zertaz ari diren. Leku horiek zuriegiak ote dira?

        — Ni ere konforme nago. CTn ez duzu nahikoa beltzik kultura indartsua sortzeko. Esaterako, ni townshipera joaten banaiz ilea moztera, ez daukat azaldu beharrik nola moztu behar didaten; baina hiriko leku batera joaten banaiz, azaldu egin behar dut nola nahi dudan, eta gehienetan ez didate nik nahi bezala moztuko, ileapaintzaileak nahi duen eran baizik.

        — Jo'burg-en bai, Jo'burgen badago nahikoa beltz kultura!

        Alkohol kopuruak gora egitean gora egin du ahotsen bolumenak. Sutsu ari dira politikaz eztabaidan, ANC dela, TRC dela, National Party dela. Algara batean lehertzen dira batzuetan, batak besteari (etnia ezberdinekoak izanik) adarra jotzen dionean, «hago isilik, zulu ostia hori!» bezalako esaldiak botaz.

        Gail nekatuta dago eta mugitu egin nahi du. Hor utzi dugu Black Middle Class.

        Hara! Gurpila zulatu zaigu hirira bidean. Gail beldurrez irten da autotik. Nik gurpila aldatzen dudan bitartean, telefonoz hoska ari da.

        — Zertan ari zara? —galdetu diot, nire gizon harrotasuna mindurik, gurpil bat aldatzeko gauza ez naizela pentsatu duelako.

        — Lwaziri-eta hoska!

        — Zertarako? —dagoeneko gurpila aldatzen hasia naizenean.

        — Ikusten dut badakizula gurpila aldatzen, baina auzo hau —autobide hesiaz bestaldeko etxeak seinalatu dizkit— Manemberg da! Izugarria da horko delinkuentzia maila! Hemen luze egonez gero, jendea hurbiltzen hasiko da eta auskalo zer eginen diguten!

        Ingurura begiratu dut. Lasai askoa ematen du. Etxeetan argirik ez da ageri. Gail sakelako telefonoarekin ari da.

        — Kaka, ez du bateriarik!

        Teknikak, behar denean, ez du funtzionatzen. Gail urduri dago bi aldeetara begira. Aldatu dut gurpila eta abiatu gara.

        — Hauxe da Hego Afrikan bizi eta emakume izatearen desabantaila!

        — Ez zara exageratzen ari?

        — Exageratzen? Egunero, minutuoro emakume bat bortxatzen dute nazio honetan, eta asko eta asko horrelako lekuetan. Adibidez, orain trafiko legea aldatzeko proposamena egin dute: gauez bakarrik gidatzen doan emakumea baldin bazara, semaforoak gorriz pasa ditzakezu. Thendai, braaian ezagutu duzun Zimbabweko neska hori, gorrian zegoen semaforo batean gelditu zen Johannesburgen; gizon bat hurbildu zitzaion eta pistola paratu zion kristalean; gizonari begieetara begiratu eta argi ikusi omen zuen, leihatila zabalduz gero hil eginen zuela. Martxa sartu eta semaforoa gorrian pasatu zuen; auto bat heldu zen bestaldetik eta istripua izan zuen. Bi hilabete egon zen eritetxean!

        Hirian sartzen ari gara. Ez da inor kalean. Harrigarria da zeinen huts geratzen den Cape Town gauez. Autorik ere ez dabil.

        — Uste dut klaseak nolabait berdindu egiten dituela populazioak. Hartzen baduzu, eman dezagun, afrikanerrez osatutako braai bat eta maila berdintsuko beltzez osaturiko bat, ezberdintasunak ez dira handiegiak. Beltzek ozenago hitz egiten dute (ezkutatzeko ezer ez daukatela adierazteko modu kulturala da) eta agian gehiago edan. Ez, hori ez, berdintsu edaten dute. Ahotsaren bolumena da ezberdintasun oinarrizko bakarra.

        — Beraz, Juriek esaten duen moduan, ez dira beltzak...

        — Beltz mendebaldetuak zuritu egin dituzte.

        — Ez zuriek bakarrik! —bota diot, txostena gogoan.