—17—

Edwin Macapulay etxera heldu zen iluntzean sagar erreak jan genituen afalburuan. Hori zela itsasoko hotzari kontra egiteko erremediorik onena esan zuen Mateo Vallejok labea berotzen zen artean. Kresalak erotu egiten baldin badu marinela, errezil sagarraren mikatzak, azukrearen gozoak eta labearen beroak laguntzen diola etxera etortzen, ur gezak berak baino. Horrekin eman zion errematea erbestearen eta sagarren arteko kontu hari.

        Gau hartan Edwinek ezin izan zituen oinetakoak bere Cebuko etxean erantzi. Lizawin aurreko asteetan bezain urrun zegoen, baina estreinakoz hilabete askoan lehorreko ohe epel batean lo egin zuen. Barreneko gela prestatu zion Mateo Vallejok, ezkondu aurretik zuk hainbeste gau bakarrik emandako hura. Zeureak izandako apaingarriak zituen artean, posterrak, Nikaragua sandinistatik ekarri zenuen zeramikazko ontzitxo gorri-beltz bat, auskalo zertan irabazi zenituen bi kopa merke, amarekin bizitzera joan zinenean gurasoenean utzi zenituen hamaika gauzatxo han-hemen, inork ukitu gabeak ordudanik. Aitite Mateok zertarako zituen ez nekien kartoizko kaxez beterik egonagatik, asmatu zuen ohe ingurua libratzen. Neuk lagundu nion, Edwin dutxara bidalia genuela. Apal batzuk hustu genituen armairu zaharrean, non zen erakutsi genion, bere gauzak txukun antzean utz zitzan.

        Petate hartan kabitzen zen haren mundua, baina. Kiratsa zerion eta, gaua atarian bazen ere, garbigailua jarri genuen. Bagenekien Maria ez zela ate-joka etorriko gure etxeko zaratak zirela-eta. Komunetik irten zuenean, zure pijametako bat utzi genion. Nasaiegi zeukan alde guztietatik. Txorimaloa zer zen bazekien galdetu genion, barre egin zuen berak ere. Sagarrak labetik atera zirenerako, karamelua ondo egina zuten. Eta lehenengo bider etxe hartan geundenetik, ez zen berogailurik itzali gau osoan.

        «Abandonatu egin naute», idatzi nuen koadernoan. Ez nintzen, baina, neure buruaz ari. Ahoskatu ere egin nituen hitzok, eta hots ezaguna atera zuten, harribolak marea beheratzean bezala.

        Luzaroan egon zen arratsalde hartan aitite Mateo Serenity Starren, ez zuen berehalakoan itzuli itsaso zantar hark. Zertaz aritu ziren zamaontzian biak bakarrik egon ziren ordu haietan, ez dit inoiz tautik esan. Lehorrera deitu zuten, ez dakit. Nola konbentzitu zuen Edwin etxera ekartzeko, ezta ere. Nire aldetik, berriz, ez naiz egundo ausartu galdetzen. Bien artean geratuko da dagoeneko. Kontua da gau hartan Edwinek dramatismorik gabe jokatu zuela, ez zuen haserreak hartu mendean, etsiak berak umore atzaparkada bat utzia zion mintzoan.

        Baler-ko gotorlekua Cebutik bertan ez badago ere, espainolekin lan eginda ikasia zuen esaldia:

        «Filipinetako azkena naiz».

        Filipinetako azkena, grazia egin zidalako dut gogoan, orduan ulertu ez nuen arren. Eta haren begi margulek betikotua zuten gandua, bere etxean baino arrunt tristeago egin zuten irri.

        Bataren hitzak bestearen mintzora ekartzen eman nuen afaria, alferlanean ari nintzela eman zidan zainak behin baino gehiagotan. Mateo Vallejok Edwini so egiten zion eragatik diot, besoak antxumatuta mahai gainean hitzak aletzen jarraitzen zielako haren azalpenei, nik hark ingelesez esandakoak itzultzerako baietz egiten ziolako buruaz, arrazoi zuela.

        Sagarraren azala zuritzen ari zela argitu zigun Edwinek kontsulak berak esandakoa, nola agindu zion besteekin batera aterako zutela. Armadoreak saldu zuela azkenik ontzia, «oraintxe hitz egin dute ukrainarrek Atenasekin, hegazkin txartelak erosi dituztela, zor zaizuenaren parte bat berehala izango duzuela eskuan, eta bazoaztela, etxera zoaz Edwin, a zer zortea Edwin, ederra egongo da Cebu garai honetan, tifoi sasoia amaituta, hainbesteko berorik ez, Mactango hondartzak, trago bat Shangri-La hoteleko kafetegian, osteratxoa Fuente Osmeñan, neu joango nintzateke hemendik ihesi, neu egongo nintzateke zure tokian, Edwin».

        Azpilean gelditzen zen kondarra atera zion Mateo Vallejok luzatzea kostatu zitzaion platerera. Koilaraz bildu zuen saltsa likatsua sagar lehertuari gainetik isurtzeko.

        Guardia zibilak Serenity Starrera igo zirelarik, berarena ez beste guztien izenak zeuzkan zerrenda erakutsi zioten Edwini. Zirkulua hautsi zuen, kolpea sentitu zuen paparrean, larruz babestutako esku bat atzerantz bultzaka, «atzerantz!» zioena, «atzerago!».

        — Edwin Macapulay —esan zien—, filipinarra.

        — Zaude.

        Behin eta berriro irakurri zuten, gora eta behera egin zuen zerrendan atzamarrak izenen gainean.

        — Ez zaude hemen —azaldu zion burua zirudienak.

        Egon behar zuela.

        — Edwin Macapulay —errepikatu zuen birritan astiroago—, Edwin Macapulay.

        Itxaroteko. Aldendu egin zen. Gizon handia zen, Malapascuako ura baino argiagoak zituen begiak guardia zibil hark. Zabalik gelditu zen pasaportea haren eskuetan. Gazteago zegoen erretratuan, urteak dira Manilan atereak zituela argazki haiek. El Pobladon bertan izan zen, Patio Bonitoko Politeknikotik gertu. Gorra zen erretratista, bakarrik bizi zen katuz inguraturiko etxe batean. Dei bat egin zuten Edwinen beraren aurrean. Eguna zabaldu gabe zegoen, baina hasiak ziren pixkanaka argiak pizten iluntasunaren hegitik harago sumatzen ziren eraikinetan. Masta nagusia ere ebakiko zuen haizea zebilen. Aurpegia estaltzen zion txano osokoaren ahotik, zigarroa erretzen zuen metrailetadun batek. Eskuargiaz kontsultatu zituzten karpetan zituzten paper guztiak.

        Azken hilabeteetan lankide izan zituenak guardia zibilen lantxara jaisten hasi ziren. Dokumentazioa erakusten zioten begi-argiari lehenago. Gehienek besarkatu egin zuten agurtzeko. Karim izeneko makinista artegak futbol elastiko bat jarri zion esku artean, tropoiluan bilduta. Berdea zen, atoan ezagutu zuen.

        — Nahiago dut zuk edukitzea —esan zion.

        Izerdi hatsa zerion. Goizegi zela inork telefonoa hartzeko pentsatu zuen. Gero eta argi zuri gehiago ageri zen leiho beltzetan.

        — Macapulay! —deitu zioten.

        Itxaroteko. Dei bat jaso zuten gero. Lasai egoteko gaztigatu zioten, konponduko zela. Eta Guardia Zibilaren ontziaren argi urdina Serenity Starren popatik bazterrago, ardailaren eta uhararen atzean gero eta urrunago ikusten ari zela, ez zela handik pentsatu bezain azkar aterako etorri zitzaion Edwini.

        Bakarrik gelditu zenean kubiertan, bildutako pankartak jarri behar zituela bururatu zitzaion. Amorrua zerabilen bultzaka. Gosaltzera jaitsi zen. Mahaian eseri eta gau erditik egina zegoen kafea berotu zuen. Lohi zegoen sukaldea, mahaietan bezperako afari hondarrak jasotzeke.

        — Leher eginda nago, zuen baimenarekin —jaiki zen.

        Toki guztietatik zuen nasai pijama.

        Hurrengo egunean geratu ziren Mateo Vallejo eta Edwin bera atzera kontsulatura deitzekoak. Abisua pasea zen, gurean zegoela Macapulay, edozer behar izanda ere. Hara jotzeko telefonoa, edozein ordutan, «zain egongo gara». Ordurako baimena ere bazuen Edwinek barkua behin betiko lagatzeko, amaitua zen dena, erauntsia bezala atertua zen kazetariak telebistan gatazka deitu zuena. Burokraziaren akats bat besterik ez zen izan gizon bat hemen uztea.

        — Isun bat, argiaren, telefonoaren, uraren faktura bidaltzea ahaztea bezala —argitu zion kontsulatuko idazkariak telefonoz bestalde.

        Filipinetako kontsula ez zegoen, baina, inongo filipinarrik hartzeko. Hartu, lehendakariak hartu zituen erkidegoan ziren diplomatiko atzerritar guztiak. Hala agertu ziren prentsaren aurrean, kopak bekoki pareraino altxatuta, «demokraziaren, askatasunaren eta munduko herrien arteko elkartasunaren alde» egingo zuten topa. Ez ziren belartzara atera, ohikoa zen legez. Ateri bazen ere, ez zegoen batere gozoa kanpoan egoteko. «Ongizate gizarte global batean», errematatuko zuen Justizia sailburuak, kopa pixka bat gorago. Maria etxekonekoaren alabak kontatu zizkigun xehetasunak, bertan zen, kanapeak, ardoak eta gainerakoak zerbitzatzera joanda.

        — Ez daukat ikusitako guztia kontatzerik.

        Gelara bildu aurretik, balkoira atera gabetan hurreratu ziren leihora aitite Mateo eta Edwin. Lausotuta zegoen kristala esku gainaz garbitu eta kanpoaldean galdu zitzaizkien begiak. Serenity Starrek, ilunpetan, zamaontzi dotorea zirudien, brankatik poparaino argiztatua.

        Aspaldiko partez koloretako kraionak atera eta sagar batzuk marraztu nituen oherakoan, berdetik ilunerakoak sukaldeko mahai gainean, azukrearena izan nahi zuen orban zuri bat zutela gainean.

        Etxean apopiloa hartzea ez zenuela gustukoa izango, begi bistakoa zen. Ezezaguna, atzerritarra, sosik gabea... eta gizonezkoa. Zuretzat ez ezik, alaba gaztea duen inorentzat ez zen, aukeran, etxean sartzeko lagunik egokiena Edwin. Are gehiago zuri baimenik eskatu gabe, halaxe egin baitzuen Mateo Vallejok. Horrenbestera heltzen naiz. Baina urteetan erraietan jaten eman diezun mamu guztiek Edwinen itxura hartu zutela, ondorengo egunetan ikusi nuen.

        Bat-batean dena bihurtu zuen presa izuak. Etxe zaharra eraitsi eta planoen gainean berria eraiki behar zuen kontratista bidali zenuenean, dena azkartu zen lauron bizitzan. Mariak hala hartu zigun kargu, ea zer gertatzen zen, zakar aritu zitzaiola zuk bidalitako gizona, etxe zaharra bai, baina ez zitzaiola ondo iruditzen, eragatik batez ere, «zer esango dizut ba, Mateo, bizi osoa eman dugu harmonia onean elkarrekin, gauzak ez dira horrela egiten, zer dago honen atzean, Mateo?». Atea giltzatu eta batera odolak hartu zion burua Mateo Vallejori. Egundo entzun gabeko gorri-hotsean hasi zen, ahokadek etxea hartu zuten, lotuko zizun zamaontzi baten aingura oinetan, botako zintuen itsaso hondora egun hartan aurrean harrapatu izan bazintu, lazunek, baleztarrainek, karramarroek, izkirek, eltxarrek osorik jan zintzaten. Begietatik hasita.

        Kanpotik ikusita, eta alea delako horrela esatea, bazirudien zeuk bidali zenuela Mateo Vallejo Serenity Starrera arratsalde hartan. Ezin egokiago etorri zitzaizun etsaia zure lehengo ohean aterpetzea, zure gaztetako posterrak, zeramika sandinista, latoizko kopa haiek izatea haren loaren atariko irudiak, zenuen apurra erabat eteteko. Edwin zen behar zenuen aitzakia. Galdutzat ematen zenuen, hasi gabe ere, aitite Mateorekin izan zenezakeen edozein berbaldi. Galduta zeuden ordurako Tereren familiakoekin bildu gineneko hurbiltze haiek. Nigatik erakusten hasi zinen kezka bakarra, berriz, atzerritar baten bazka izango ote nintzen zen.

        — Neuk jarriko dizut kisketa —eman zenidan abisu arduratuegi ikusi ez ninduzun batean—. Lasaiago lo egingo duzu.

        «Horra biontzat aurkitu nahi duzun etxearen aurreneko adreilua», pentsatzen dut orain, «hasi zara zerbaitetan, itzartu zara azkenik lozorrotik».

        — Abandonatu egin nauzu —erantzun nizun ordea, Edwinek bezalaxe, ahopean, zuk ez entzuteko moduan.

        Mateo Vallejok kontsularekin hitz egitea lortu zuenean, dena bere bidea egiten ari zela izan zen erantzun bakarra, ez ibiltzeko deitzen, uzteko eurei, izateko pazientzia apur bat, laster zela Edwin Macapulay etxean.

        Kisketa, aldiz, denok kanpoan ginela jarri zenuen. Korriente bat.