—6—

Hamabost urte asko da. Larregi ezer barruan uzteko. Denborak mudatu egiten du bere baitan biltzea lortzen duena, ezer ez da lehen zena, horrekin bizi gara. Egunen ibiliak dena hartzitzen du, eta nik noiz galdu ninduzun esan beharra dizut, noiz huts egin zenigun aitite Mateori, amari, niri. Eta zergatik ez, baita Edwini ere.

        Igar ditzakedan koloreen arabera hasi naiz piezak atontzen. Itsasoko urdin astunak hemen, zeruko arinagoak han; tartean, gris, beltz eta ilunak, eta zamaontziaren gorrikara guztiak multzoan, itzal, arrakala eta orban.

        Sarak inoiz eskatu izan dit amarena kontatzeko. Nola bizi duen hamahiru urteko neska batek hori, amak dena utzi eta Londresera itzultzea, minbizia, galeraren beldurra. Ez al zen hura ere, eta gogoz kontrakoa izanagatik, abandonua izan. Zeuk erabilitako argudio bera, bai. Batzuetan zu zuritu nahian dabilela iruditzen zait, ostera ere zu eta biok elkarrengana hurreratzeko ahaleginetan balebil bezala.

        — Astero egiten nuen berba berarekin.

        Baina ni ez nintzen egoten amak noiz deituko. Berak asmatzen zuen noiz hots egin, larunbatetan sarri, aitonarekin haitzetatik edo beste nonbaitetik itzuli eta bazkaltzen hasi aurretik ia beti. Arratsaldeko hirurak Londresen.

        Aspertuta sumatutako batean gonbidatu ninduen labarretara Mateo Vallejok estreina, zure ezkutuan. Harrezkero, sarriro egiten genuen beheko lonjara jaitsi, trepetak hartu eta inori ezer esan gabe kostaldeko errepidetik, frontoi zahar atzeko estrata gibel utzita, etxe berriak eraikitzekoak ziren ortuetan barrena. Bidean, Santosenean egiten genuen geldialdia. Autoa motorra piztuta bazterrean utzi, biok atera, eta oina horman gora doi bat behartuta, eskua adarpean kakotu eta madari bat zuela jaisten zuen Mateo Vallejok. Ahoa busti eta eskuak likatzen zizkidan txermen urtsu bat eguneko. Harrika botatzen genuen mutxikina gero, ea nork urrunago.

        Horra gozotasuna zer zen: aitite Mateoren zapiaren usaina, musualdea garbitzeko tolestuta ematen zidanean.

        Luze gabe, lurra berdintzen hasiko ziren indusmakinak. Madariondoak palaz eraitsi eta zerraz moztu zituzten, egurra saltzeko. Arbolak baino arinago haziko ziren adosatuak handik gutxira.

        — Zer moduz zabiltza?

        Singularrean hitz egiten zidan orduan amak beti, ni banintz legez hemen utzi zuen pertsona bakarra: «zer egin duzu, noiz egoten zara lagunekin, ondo zabiltza institutuan?». Horregatik dakit zurekin beste egun batzuetan hitz egiten zuela, ez zidalako zugatik egundo galdetzen. Nik, berriz, pluralean erantzuten nion, ez aitonak edo zuk sukaldetik entzuteko beldurrez, orduan halaxe ateratzen zitzaidalako baizik, berez.

        Hasiera hartan sinetsia bainuen bion arteko zubi izan nintekeela.

        Eta egia da. Arroka labainetan genbiltzala, oin bat hemen, bestea han, askotan hartzen zidan gogoa zubiak, benetako zubi batek. Labar gainean hasi eta itsasoaren bestalde, lainoen gaindi Portsmoutheraino eramango ninduen zubi moderno, ikusgarri bat, erdialdera etzaten diren kable astunak datozkiola goitik, amerikar telesailetan agertzen diren horietakoa, Brooklyngoa, Oakland Baykoa, Golden Gate bat, nik dakit ba. Bizikletan edo auto-stopean joateko moduko zubi bat.

        — Noiz ikusiko zaitut?

        «Noiz ikusiko zaitut» esaten nion, ez «ikusi egin nahi zaitut».

        Telefonoz amak beti egiten zidan ingelesez, gurekin bizi zenean baino sarriago. Eta ingelesez erantzuten nion galdetu beste bider, nahiz eta joana zenetik ez nuen inorekin egiteko aukerarik. Gelan, nabarmenegi ez gelditzeko moduan aritzen nintzen. Nahita kamusten nuen ahoskera, gurata baldartu joskera, horretan ere ikasi nuen nintzena ez agertzen. Bazekiten nondarra zen ama, bazekiten ingelesez hazia nintzela, hala ikasi nuela aurreneko beharrak zein nituen adierazten.

        — Olagarrotan joan naiz —esaten nion.

        — Aitite Mateorekin —lasaitzen nuen.

        — Musu! —ematen nion arrapostu bereari agurraren unean.

        Harrezkero, ez dut uste inoiz eskatu diodanik. Eskatu gabe jasotzea da ederra. Baina orduan bestela ziren gauzak. Orduan urrutikoa gertu behar eta asmatzen nuen barruan daramadan harri tzar hau beratzen. Hamabost urte joan dira, eta badakit idazten duen esku hau bera ere umetu egiten zaidala amarekikoak hartzen didanean gogoa.

        Labarretan behera, Mateo Vallejoren arnas hotsa nabarmenagoa egiten da. Hauspoa da, erretako zigarroak madarikatzen ditu. Aurretik doa, gibeletik nola noakion begia kendu gabe jaitsiko da bidezidorrean behera, ez dit utziko une bakar batean aurrea hartzen. Haren oinak nireak dira, ez dut urratuko haren lorratzen gainean pausatzeko agindua. Belar ihar latzek haitz beltzari uzten diotenean tokia, biok mantsotzen dugu urratsa. Itsasaldetik datorren haizeak garbiago harrapatzen gaitu, biluzik bagenbiltza bezala. Eginahalak eta bi egiten ditut harkaitz arteko arrakaletan oinik ez sartzeko. Arantza moreak dituzten itsas trikuak bizi dira bertan, lapak, magurioak, goroldioa. Eskua ematen dit arroka latzen bat igo behar denean. Potxingoetan, izkirak eta makonak daude, txitxinak bezain arinak. Eta haitz zorrotz asko, marea behean dela joaten baikara beti. Putzuetatik hurre nabilela, alga bustien usain gaziak hartzen dizkit sudur-mizpirak. Zorroa darama bizkarrean aitite Mateok, gakoen muturrak agerian dituela. Egurrezko heldulekua du luzeenak, burdinazko hari batez bildua.

        — Olagarroak harrapatzea, berez, ez da zaila, baldin badago. Dagoen ehiztaririk bikainenetakoa da, baina nekez aurkituko duzu ehiztaria bera harrapatzea baino barne ikara ederragorik.

        Zapi zuria ondo lotu gako muturrean, eta haitz egokia bilatuta, azken zirrikituan sartu, harik eta erroen gosea sentitzen duzun arte. Gakoa tenkatzen duen kolpe biribildua, askatzen ez duen amorrua, ahazten ez den zerbait da. Ostean zetorrena zen baina, gustukoen nuena. Nola burdina haitz zapalenaren gainean utzita ateratzen zuen labana aurreko poltsikotik, eta nola, non den jakinda, sartzen zion altzairuzko muturra begi artean. Orduan etsitzen zuen eskumuturretik gora, besondoan loturik zuen hamarratzak.

        — Olagarroa ez beste edozer ematen du horrela.

        Eta Mateo Vallejok barre egiten didala eutsi dio erro-buruetatik, hortz horitu haiek, eta errukirik gabe, zartatekoek arropa bustiarena ematen dute, behin eta berriro jo du arrokaren kontra, berehala zikindu da hau, harria tinta beltzez ilundu da. Likatsua dirudi. Ez dit inolako penarik eman. Gero, zerbaiten bila ari balitz bezala sartu dio eskua non esaten asmatzen ez dudan nonbaiten, harik eta halako batean olagarroa burua iruntzietara duela erakusten didan arte, arestiko indarrik gabe abaildua.

        — Ondo, Nerea?

        Etxetik alde egin zuenetik, ez zitzaion mendreenik aldatu ahotsa amari. Eta kanbiatua beharko zukeen, amaren ahotsak, ezpain ertzak garbitzen zizkidan tu epelak bezala, usaina baitzuen, eta usaina duen oro mudatzen baita denborarekin: gereziak sukaldeko otzaran, arropa soinean, euria zelai moztu berrian.

        Gezurra esan nion, baina, lehenagoko ahots hari. Larunbat hartan deitu zuenean ez nion kontatu Mateo Vallejok ez ninduela olagarrotara eroan. Ezin izan nion aitortu Abrara atera ginela motor-txikia hartuta.

        — Hildako katu bat topatu dugu gaur haitzetan.

        Pentsu-zaku zuri bat zen, arroka artean preso, sokaz itxita eta tarratada batekin. Horregatik ikusi genuen katua, ataloa bezain puztuta. Kiratsak salatzen zuen hilotza. Ez ginen haitz arte hartara gehiago itzuli.

        Amak debekatua zion Mateo Vallejori ni motor-txikian ateratzea. Itsasoak irentsiko ninduen beldurrak lotu izan zuen hemen bizi izan zen artean.

        — Noiz ikusiko zaitut?

        Ez zuen arrazoi faltarik: amari ezkutatu nion larunbat hartan, ia Portsmoutheraino heldu baikinen Mateo Vallejo eta biok. Luren errautsak zabaldu genituen parera iritsita atzerantz egingo zuela pentsatu nuen, ez zela puntetatik aterako. Baina moila muturra atzean utzi eta bokalean hondo emandako zamaontzien artera arteztu zuen ontzia. «Horraino eta buelta», esan zidan. Lasaitu egin nahi ninduen, sumatu egin zuen nire ezinegona. Zamaontzien aingura kateak ukitzeko moduan igaro ginen haien ondotik. Hutsik ziruditen gehienek. Onenean, tarteka eskua igota agurtzen zuten marinel ilunek karelean. Badakit gero, herrira itzulita, begiluzeren batzuek adarrean galdetu ziotela zer ibili zen, ea estraperloan hasi behar zuen, aduanakoei ziri sartzen, «noiz eta Moisesen adinera iritsita».

        — Egunen baten Tere ekarri behar duzu. Seguru gustuko duela itsasoa.

        Izena irakurtzen genien popan, zeramaten zama imajinatzen:

        — Begira, hau Panamakoa da.

        Eta nik, loak hartu aurretik, azal gogorrak zituen atlasa atera eta Panama topatzen nuen ohe ondoko lanpara ahul haren argitan.

        Hala ikasi nuen mapa mundia buruz.