Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
azala: Garbiņe Ubeda
Joan Mari Torrealdai
1942, Forua
 
Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura
2000, saiakera
264 orrialde
84-86766-98-2
aurkibidea

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

Erosi: 14,28
Ebook: 3,12

Aurkibidea

Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre

Zentsuraren sistema

Liburuaren aurretiazko zentsura

Aurretiazko zentsuraren aurretik

Zentsura ez du frankismoak asmatu

Ortega y Gasset-en herentzia?

Etxeko tradizioa

Dirigismotik permissio negativa-ra

Zentsura bere burua zuritzen

Legeria

Fragaren Legea

Antilibelo Legea

Usaimena

Liburu eta autore debekatuak

Zentsura mekanismoak

Zentsore / Irakurlearen lana

Ebazpenak

Zentsuraren morroiak

Zeregina

Izen gordeak

Konposaketa

Euskal "irakurleak"

Kontrol soziokulturala

Probintzietako Ordezkaritzak

Euskal Herriko delegatuak

Langileak

Zentsura euskal liburuei (1936-1983)

Motiboak errenkadan

Dokumentuen peskizan

Emaitzekin pozik

LEHEN ALDIA: 1936-55

1936-48

Politika berria?

Katalunia ez dago horren urruti

"Francotar euskaltzaleak?"

Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia

Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea

Euskaltzaleen jarrerak

Lehen ezabaketak

"Grafía española"

Rocamoragatik izan ez balitz...

Prentsan euskararik ez

1949-55

Jon Etxaideren desgiroa

Bitartekariak

Santi Onaindia, intsumisoa

Itxaropena argitaletxea

Amabost egun Urgain'en

BIGARREN ALDIA: 1956-75

1956-63

Urte giltzarria

"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"

Garoa-ri zentsura bikoitza

Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak

Zazpiak bat auzitan

Izen separatistak

Frankismoa "bertsolaritzaren" alde

Luis Madariagaren zubilana

Ziririk ez zentsurari!

Mamutxak

Elorri

Zentsura Peru Leartzako-ren alde

Orixe Peru Leartzako-ren kontra

Goazen Lourdes'a

Itzulpenik ez du nahi frankismoak

1964-68

Fraga legegile

Tranpa saduzeoa

Aldizkarietan ere gaia da arazo

Ez omen dago zentsurarik

Txosten politiko-sozialak

Europara Espainiatik barrena

Zentsura txaloka!

Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez

Beste izakia: hiru arrazoi aurka

Zentsoreak itzultzaile

Dinamika dinamita bihurtu zuten

Itzulpenen antologia

Euskal Harria

Harrizko Herri Hau

Arestiren literatur lanak osorik

Zarzalejos eta Aresti

Politika editorialaren lehen urratsak

Hiru kolpe antzerkiari

1969-75

Saiakera gehienak onartuak

Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu

Nekezari euskalduna

Dialektikaz eta kulturaz

Lur argitaletxearen kalbarioa

Afrikar iraultzaren alde

Marxen itzulpen bikoitza

Utopiatik errealitatera

Claveríaren sorgin-ihizia

Gordailu gurutzadaren biktima

Zentsura morala

Elsa Scheelen ez dago osorik

Ukronia: sorpresa eta haserrea

Amets luzeegia

Olerkiaren arriskua

Isturitze-tik Tolosan barru

Laino eta sasi artean

Euskadi eta Euskal Herria: bi herri

Autodefentsa lotsagarria

Hitz berdeak

Hiru gizon bakarka

Antonio Albizu Salegi

Salbuespen egoeran

Batasun totalitarioa

HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI

"Zentsura" kakotxen artean

Bonbak eta sekuestroak

Istiluak, euskal liburutik erdarazkora

Altuegi doan usoari tirorik ez

Historikoki zuzena

Unibertsitatea gora eta behera

Euskaldunak

Maite dedana

Zera

100 metro

Independentzia ekonomikoa?

Askatasunaren yarrai

Euskadi 1984

Zentsuraren ondorioak

Hizkuntzaren alorrean

Politikaren alorrean

Historiaren alorrean

Azken gogoetak

 

 

Gramatika gorrituena

 

Gotzon Egañaren Euskal izkera ta elertia (1969) gramatika da arkatz gorriaren laztan gehien jaso duen euskal gramatika.

        Autore beraren gramatika zaharrago batek (Euskal-irakasbide laburra, 1962) izan zituen trabak, baina zerikusirik ez bigarrenak jasan behar izan zituen eragozpenekin. Ia urte t'erdi kosta zitzaion baimena lortzea. Eta bitartean: zentsorearen irakurketa, pasarte zentsuratuak, deposituaren atzerapena, berrikusketa-txostena, eta abar, dozenaka paper eta sufrikario.

        Lehen txostena 19 zentsorearena da, Antonio Albizurena. Abertzaletasuna kontzeptu guztiz madarikatua ez balitz, ez zatekeen bekatu handia modu honetan zentsoreak egileari egozten diona: «Acento vasquista que raya un poco en el nacionalismo».

        Hamaika esalditan hezurmamitzen du ondoren «espiritu euskaltzale/abertzaleska» hori.

        Lehen txosten honen ondoan beste bat ere aurkitu nuen, zabalagoa, eta iruditzen zait egile berarena dela, Albizurena. Irakurketa honek bi salaketa egiten dizkio testuari: abertzaletasuna, eta honez gainera, gaztelaniari gorrotoa:

 

Es una gramática escrita íntegramente en vasco destinada a la juventud cuyas únicas palabras en castellano están en el pie de imprenta. Entre la progresiva enseñanza de reglas puramente gramaticales intercala versos, sentencias y pensamientos abiertamente nacionalistas. Ya el mapa de pág. 13 nos da una idea del propósito general; es un mapa de Euskalerria, incluyendo las zonas francesas de Laburdi y Zuberoa, es decir el territorio irredento para el P.N.V.

En cuanto a lo que es puramente lingüístico el libro está concebido como aversión a lo castellano, hecho que se refleja en muchas partes del mismo;

— Pág. 18. El vasco nada debe a la gramática castellana.

— Pág. 82. Arriba el vasco; fuera el castellano.

— Pág. 86. El vasco que hable castellano es una espada clavada en el corazón de la patria.

El aspecto político o separatista aparece constantemente, bien sea de forma velada, aunque a veces adopta una forma muy expresiva; ejemplos:

— Pág. 113. La poesía «Zazpiak bat» (O siete en uno) que añora la unión definitiva de las cuatro regiones españolas y las tres francesas. (La famosa ecuación 4 más 3 igual a 1)

— Pág. 183. En la historia de los autores vascos se incluye, entre otros a Sabino Arana el Mancini del nacionalismo vasco, cuyo nombre es una bandera entre los separatistas.

— Pág. 194 en adelante. Para ilustrar el «caso» vasco se traen a colación otras lenguas consideradas como oprimidas como el gaelico de Irlanda y el provenzal.

En resumen básicamente el libro es gramatical pero tiene demasiadas resonancias políticas. No parece oportuno, y menos en el presente momento autorizar su publicación.

 

        Liburuarekin aurrera segitu nahi badu, tatxadurak egin behar dituela esan zaio autoreari. Zer zuzendu behar duen galdetzean, hamaika pasarte pasatzen dizkio delegatuak, lehen txostenean seinalatuak hain zuzen ere.

        Hamaika puntuak salbatu nahian, banan-banan justifikatzen ikusten dugu Gotzon Egaña ondoko paper batzuetan. Administrazio frankistak onartzeko moduko defentsa egin behar, beraz, eta horrela bakarrik esplika daiteke Gotzon bezalako abertzale baten luman ondoko esaldiaren mailakoak: «lo vasco es tan español como lo castellano, pertenece a su acervo cultural y espiritual. La defensa de lo vasco es la defensa de España como su ofensa es la ofensa a España». Obanos edo Toledo bezainbat espainola dela Gernika ere badio.

Euskal Harria atera nahi izan zuenean Arestik egindako adierazpenen tonu bera dute Gotzon Egañaren hauek.

        Umiliazioak izugarria behar du izan, horrenbeste apaldu ondoren zera ikusten duzunean, alfer-alferrik izan dela ariketa guztia. Hauxe gertatu zitzaion-eta Gotzon Egañari. Salakuntza egin duen zentsoreak berak berrikusten du Egañaren defentsa, eta autorearen arrazoiak ez direla aintzat hartzekoak erabakitzen du:

 

Las consideraciones que hace el autor para que se le readmitan las tachaduras señaladas no deben de tenerse en cuenta salvo en dos ocasiones y éstas, siempre que las demás tachaduras se lleven a cabo por cuanto en el contexto general aún éstas consideradas en sí mismas no son políticas y sí exclusivamente vascas, toman sesgo político separatista. Son las tachaduras de las páginas 13 y 113.

No debe tomarse en cuentas las observaciones del autor:

1º Porque todo evoca a un resabio a lo castellano. En lugar de expresarse como lo hace en defensa, dentro de lo patriótico y hermano aparece como enemigo y despreciativo.

2º Porque dado el ambiente de la ETA, las tachaduras son como gritos de combate y de guerra contra el Gobierno.

Salvo las tachaduras de las páginas 13 y 113, las otras deben mantenerse.

 

        Autorearen alegazioetatik bi onartzen dira, bi bakarrik, Euskal Herriko mapa eta Otañoren zorioneko olerkia: Zazpiak bat.

        Hauxe da, llabur-llabur, gramatika baten irakurketa politiko baten historia.