Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
Aurkibidea
Ezin izanaren teoria baterako
Koldo Izagirre
Zentsuraren sistema
Liburuaren aurretiazko zentsura
Aurretiazko zentsuraren aurretik
Zentsura ez du frankismoak asmatu
Dirigismotik permissio negativa-ra
Zentsura euskal liburuei (1936-1983)
Katalunia ez dago horren urruti
Pedro Rocamora, aitabitxi bitxia
Antonio Tovar, falangista eta euskaltzalea
Rocamoragatik izan ez balitz...
"Kempis'en Gurutze-Bidea Franco'renpean"
Peru Abarkak aztoratu zituen bazterrak
Frankismoa "bertsolaritzaren" alde
Zentsura Peru Leartzako-ren alde
Orixe Peru Leartzako-ren kontra
Itzulpenik ez du nahi frankismoak
Aldizkarietan ere gaia da arazo
Ipuin jatorrak? Zentsurarentzat ez
Beste izakia: hiru arrazoi aurka
Dinamika dinamita bihurtu zuten
Arestiren literatur lanak osorik
Politika editorialaren lehen urratsak
Hizkuntza, Etnia eta Marxismoa: bi liburu
Ukronia: sorpresa eta haserrea
Euskadi eta Euskal Herria: bi herri
HIRUGARREN ALDIA: 1976-83
FRANCO HIL OSTEAN ERE BAI
Istiluak, euskal liburutik erdarazkora
Altuegi doan usoari tirorik ez
Usaimena
Irrikaz jarduna naiz zentsura praktikatu ahal izateko zentsoreek behar zituzten arauak, irizpideak eta formularioak bilatzen. Irizpide orokorrak jada aipatu ditut. Eskulibururen bat nahi nuen aurkitu, gida praktiko eta funtzionala. Bereziki lehen orduko norma eta kontsignak bildu ditut nik, eta gerra garaiko kutsua dute hasierako batzuek. Dena den, egon behar du nik aurkitu dudana baino gehiago.
Zentsuraren gainean arau gutxi bide dago idatzita. Kasuistikari puntuz puntu erantzun ahal izateko, pauta gutxi. Gutxiegi dagoela diote 1974an zentsoreek, eta kexu dira.
Errealitate guztia arau batzuekin besarkatzea ezinezkoa dela ikusten dute Erregimeneko arduradunek. Normak ematen hastearekin batera konturatzen dira horretaz. Hasieratik aitortzen dute beren ezintasuna. Zentsorearen «usaimena», begia, eskua, zentzu ona, zehaztasuna eta kera honetako kontzeptuekin soluzionatu nahi dute ezintasun hori.
Francoren Gurutzadaren bigarren urte «gloriosoan» («II año triunfal», 1937), Armadako Estado Mayorreko buruzagiak arau batzuk zerrendatu, zerrendatzen ditu, baina azken batean zentsorearen gain uzten du zama guztia:
no es posible fijar un criterio casuístico para la función del Censor; su buen sentido y escrupulosidad en ella será la mejor norma para su buen desempeño.
Hurrengo urtean («III año triunfal», 1938), Irrati Departamentuko buruzagiak, Antonio Tovarrek, gauza bertsua egin eta esaten du: arauen taula bat ematen die zentsoreei, ohar honekin:
el buen sentido de los Censores (...) hace innecesario el envío de un formulario rígido y concreto que jamás solucionaría los diarios problemas que se presentan.
Zenbait urte geroago, 1953an, Prentsako Lehen Batzar Nazionalean, egin daitezkeen delitu guztiak harrapatzea ezina delako hain zuzen ere, aurretiazko zentsura justifikatzen du eta zentsoreari esku handia ematea proposatzen du Arias Salgadok. Idatziriko ezein normatiba, nahiz administratiboa, nahiz judiziala, ez dela egokia, dio berak. Zergatik?:
La incapacidad, la injuria, la falsedad, el daño material, la negligencia culpable, la difamación, la misma deslealtad con la Patria en la Prensa, no es tan fácil de precisarla en muchas ocasiones, aunque nos conste con evidencia que la hay ante los secretos de la gramática, la habilidad de la alusión, la sutileza de los recursos literarios, las ambivalencias de alguna figura retórica, las segundas intenciones que para el público son perfectamente inteligibles como primeras, los trucos de la confección y de la titulación, el lugar del periódico al que se condena la nota, el comentario, la glosa o la información sugerida por la autoridad, ardid conocido de los lectores. Ante el silencio, que puede ser tan significativo; ante el mismo elogio, desmesurado ex professo, la técnica judicial de los tribunales ordinarios puede resultar ineficaz e inadecuado en la mayoría de los casos.
1971ko barne-dokumentu batek zentsoreen erantzukizun politiko, morala eta soziala azpimarratzen du. Zentsore edo irakurleen ekipoak tinkotasuna alde batetik eta malgutasuna bestetik maneiatu behar dituela, dio. Eta honela bukatzen du:
El Lectorado ha de estar por tanto atento, no solo (sic) a la realidad legislativa cambiante, sino que ha de tener un fino instinto u olfato para que sus informes reflejen el momento político y lo trasladen a sus informes.