—197—

Etxaide'tar Jon'i

1962-IX-23

        Adiskide mina,

        Atsegin aundirekin artu dut zure azkenengo gutuna: ain aspaldian zure berririk gabe egonik, uste nuen bearbada nerekin asarre zinela, ene azkenengo idazkian esaten nizkizunak gatik edo. Idatzi nai nizun, bainan naigabe frango izan ditut azken illabete auietan, eta orrengatik ez dut egin. Alabainan, ene aita eri egon da: zauri bat egin zuen ankan, eta diabetis ba zuelakotz bestalde, zauria ez zitzaion sendotzen, eta irur illabetez ospitalean egon bear izan du; pentsatzen ahal dukezun bezala asko kezkatua egon naiz, eta gainera asko lanpetua, idazteko gogo aundirik gabe. Azkenekotz, ene aita etxera sartu berri da, zauria ia sendaturik, eta nik orain bakazioak artzen ahal ditut: biar Bretainiara ba noa irur asterentzat, itsas-aizeaz ene birikiak asetzera, eta bretoi-izkuntzaz ene biotz frantsez mordoiloak zauritua sendotzera... Damu dut Euskalerrirat aurten ez etorriaz, bainan azken urte honetan Euskaldun zenbaitekin gertatu zaizkidan naigabeekin —batez ere Aginagaren kalumniak, denek onartu dituztenak, eta Aita Laffitte faltsuaren azpi-jokua— erabe nintzan jitera. Alaz ere, ba liteke Eguberriko garaian Zuberoarat ingurutxo bat egingo dudala, ene familia ikusteko.

        Ez uste, adiskide maite orrek, gaizki artu ditudala zuk esanak; ba dakit kristau sinistuna zerala, eta zure sinispena asko errespetatzen dut; zuk jarraitzen duzun morala ere, gutxiz gora beera, neronek jarraitzen dut. Bainan ez dut uste gauza piska bat erotikoak aipatzeak kalte egiten diola moralari... ez dut uste kantu edo ipuin lizun batek sekula norbait bekatu egitera bultzatu duenik... eta ez dut uste kultura-gaietan edozein filosofia ikertzeak, naiz ta atheistena, naiz ta paganoena, kalte egiten dionik egiazko kristautasunari. Ortan, bearbada, ba da diferentzia pitin bat Frantziako kultur-oboan eta Espainiakoan sortu ta azi garenen artean.

        Peilleni zure kritikak jakin erazi dizkiot. Bainan Peillenek ez du, oroit naizenez, S. Haran Igela-n ataki, baizik eta Enbata-ko artikulu firmatu gabe bat. Haranek ez egina noski —onek ez baitaki aski euskerarik Igela irakurtu ahal izateko. Edo bestela Krutwigen artikulu bat esan nai zenduen, Haranen Amerikako bidaldia aipu zuen hura?? Dena den, Igela ez da doktrina baten aldarrikatzallea, eta idazle bakoitzak nai duena esan dezake, euskeraz esaten duen ber...

        Alaz ere, esan nai dizut ilusimendu geiegi ez izateko Enbata-koen egintzari buruz: neronek S. Haran asko estimatzen dut; haren adiskide zenbait ere bai; bainan ez dut uste deus egingo dutenik, aukeratu duten bidean jarraikiz, emengo Euskalerriarentzat. Abertzale dira, bai, bainan bestaldeko Euskalerriarentzako... Frantziako politikari doazkionaz, konformistarik aundienak dira... Eta Frantziako 5-garren errepublika, 4-garrena bezainbat, edo geiago, erri-minorien etsaia da. Ene ustez, onartuko duzu, Euskalerri osoaren libertatea nai ba nuke ere, oroz lehen ene Zuberoaren libertateak axolatzen nauela. Enbata-koek artu jokabidearekin, ordea, sekula alde ontako Euskadik ez du ezer irabaziko... Frantzian, erri-minorien alde direnak eskuintarrak dira edo, obeki esan, eskuintar extremistak (esaterako OAS-ek euskera erabilli du bere propagandarako, beste igikundeetarik batxok ere ez) bainan, Enbata-ko abertzale horiek, beren fede demokratikoak itsuturik, ez dute hori ikusi nahi. Ez dute zentzu politikorik batere, nik uste, eta ez dut heien gandik ezer itxaroiten.

        Barkatu otoi zurekin ez ba naiz auzi horretan irizkide. Bainan gogoratu zaite, Peillenek eta nik ez ba zaituztegu ere bestaldeko abertzaleak lausengatzen, Enbata-koek egiten duten bezala, ala ere egiazko alegiñak egin ditugula zuek ulertzeko, zuen euskera ikasteko, zuekin pertsonalki adiskidetzeko, gure aintzin-eritziak utziz (esaterako, espainol errepublikanoekin alkartu zinetelako mesfidantza). Ez gintazke urrunago joan, gure nortasuna galdu gabe.

        Gaizki esanak barkatu, eta sinets ezazu zure adiskide leiala izango naizela beti; ene goraintzirik onenak zerorri eta zure emazte eta alabatxoeri.

        ''' Jon Mirande eta Ayphassorho'koa.

        P.S. Esker mila Olerti-ren gatik oraintxa heldu baitzait eta zure idazlanean nitzaz egiten dituzun laudorioen gatik ere.